Ο Αμερικανός πρέσβης Τζέφρι Πάιατ και ο Υπουργός Άμυνας της Ελλάδας Νίκος Παναγιωτόπουλος, με τον MG Chris Mohan στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Photo via Twitter, US Army Europe @USArmyEurope
Ο Franklin Roosevelt ήταν ίσως ο πιο σημαντικός πρόεδρος των ΗΠΑ καθώς κατάφερε να βρει εκείνο το μείγμα πολιτικής το οποίο συνδύαζε τους αμερικανικούς φόβους για τα ”δεινά” της εμπλοκής τους στις διεθνείς σχέσεις αλλά και την φύσει και θέσει εξωστρεφή κουλτούρα του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ο οποίος ήδη από το 1898 είχε βγει εκτός της αμερικανική ηπείρου και ήλεγχε τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Όταν ξέσπασε ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Roosevelt διαβεβαίωσε τους Αμερικανούς πολίτες οτι η Αμερική παραμένει ουδέτερη (ως κράτος) σε αυτόν τον Πόλεμο, αλλά κανένας Αμερικανός πολίτης δε θα πιεστεί ώστε να είναι ουδέτερος μπροστά σε αυτήν τη φρίκη.
Ο Roosevelt δειλά-δειλά προσπαθούσε να προϊδεάσει το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αλλά και τους πολίτες, οτι αυτός ο πόλεμος δε γινόταν να μην αγγίξει την Αμερική. H Aμερική είναι πάντα διστακτική στην εμπλοκή της σε άλλες περιοχές και το Βιετνάμ, μαζί με το Ιράκ και το Αφγανιστάν (και τη Σομαλία) αποτελούν τραύματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Σήμερα βλέπουμε στη Μεσόγειο ένα αμερικανικό deja vu το οποίο όμως έχει εμπλουτιστεί μέσα από την πάντα ευρηματική αμερικανική διπλωματική γλώσσα. Πρόκειται για την ”Ενεργητική Ουδετερότητα” η οποία ίσως μας μπερδεύει αλλά αποδίδει ακριβώς αυτό που θέλει να κάνει η Αμερική στη Μεσόγειο και το οποίος, συμφέρει την Ελλάδα.
Από τη στιγμή που η Ελλάδα εδώ και δέκα περίπου χρόνια αναβαθμίζει διαρκώς τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε να μαθαίνουμε να διαβάζουμε τις αμερικανικές κινήσεις προκειμένου να επωφεληθεί ο Ελληνισμός από αυτές. Πολλές φορές μιλάμε για τον ”ρόλο του Ποντίου Πιλάτου” τον οποίον υιοθετούν οι Αμερικανοί κυρίως σε θέματα που αφορούν τα ελληνοτουρκικά.
Ας ξεκινήσουμε από την πρόσφατη λιτή δήλωση του State Department αναφορικά με την τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου: ”Οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν όλα τα κράτη να επιλύουν τα θέματα για τα θαλάσσια συνόρά τους ειρηνικά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο”. Ιδανικά ως Έλληνες θα θέλαμε να δούμε πιο βαρύ ρήμα από το ”ενθαρρύνουμε”. Ίσως το ”υποχρεώνουμε”.
Η ”ενεργητική ουδετερότητα” υπονοεί οτι υπάρχει και παθητική ουδετερότητα.
Οι ΗΠΑ έχουν έλθει σε δύσκολη θέση καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος φέρνει ξανά πίσω τα δαιμόνια του απομονωτισμού. Για τον κόσμο, μια πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ από τις διεθνείς υποθέσεις θα είχε ολέθριες συνέπειες αφήνοντας ένα τεράστιο κενό το οποίο θα προκαλούσε συρράξεις αντίστοιχες με αυτές που έλαβαν χώρα στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
Οι ΗΠΑ που έχουν ένα σύστημα στο οποίο ο πρόεδρος είναι ένας αρχηγός γραφειοκρατίας, θυμίζουν στον κόσμο (και ειδικά στους συμμάχους τους) πως δεν αποχώρησαν και πως κοιτούν τα πάντα. Από την άλλη πλευρά, είναι προς όφελός τους να δουν την Ρωσία να μπαίνει πιο βαθιά στα αδιέξοδα της Μέσης Ανατολής και της Μεσογείου.
Από την Αλεξανδρούπολη, ο Geoffrey Pyatt διέλυσε τις όποιες ασάφειες άφησε λόγω της ουδετερότητας το State Department (επιβεβλημένη ουδετερότητα λόγω του οτι ΗΠΑ-Ελλάδα-Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ) υποστηρίζοντας οτι «οι Ηνωμένες Πολιτείες γενικά δεν παίρνουν θέση σε διαφορές θαλάσσιων συνόρων άλλων κρατών, αλλά ως ζήτημα μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής ενθαρρύνουμε τα κράτη να επιλύουν τις διαφορές τους ειρηνικά και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Έχω επίσης επισημάνει αρκετές φορές και θα το επαναλάβω και σήμερα, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σέβονται τις αρχές του διεθνούς ναυτικού δικαίου, βάσει των οποίων τα νησιά, συμπεριλαμβανομένου και του Καστελόριζου, έχουν ακριβώς την ίδια υφαλοκρηπίδα και δικαιώματα ΑΟΖ όπως και κάθε περιοχή στην ηπειρωτική χώρα».
Η ενεργητική ουδετερότητα συμφέρει τις ΗΠΑ καθώς αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για παρέμβαση και γι’ αυτό και τονίζεται ως ”ενεργητική”. Αν αυτή η παρέμβαση είναι διαμεσολαβητική (κατά τη διάρκεια ή μετά από μια σύρραξη) ή αν πρόκειται για επέμβαση στρατιωτική, δεν είναι σαφές.
Η Ελλάδα έχει όφελος από την ενεργητική ουδετερότητα των ΗΠΑ καθώς είναι με την πλευρά της νομιμότητας και με την διατήρηση του status quo που προτείνει η υπερδύναμη, χωρίς από την άλλη να είναι πιεστική η Ουάσινγκτον σε θέματα διαχείρισης κρίσεων.
Ας σκεφτούμε πώς θα αντιδρούσε μια πιο παρεμβατική Αμερική στο τηλεφώνημα του Πορέδρου της Κύπρου στον Putin προ ολίγων ημερών. Οι ΗΠΑ μάλιστα προχώρησαν στην άρση του εμπάργκο όπλων για την Κύπρο. Ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος όπως είναι η Ελλάδα, πρέπει να το ενδιαφέρει πρωτίστως να μην είναι η Αμερική με το μέρος της Τουρκίας. Είναι θέμα χρόνου να γίνει η Τουρκία θέμα συζήτησης στις ΗΠΑ αλλά και στο ΝΑΤΟ. Μπορεί ο Ταγίπ Ερντογάν να έτυχε ασυλίας από τον σημερινό ένοικο του Λευκού Οίκου, όμως τα νομοσχέδια που έχουν εγκριθεί από το αμερικανικό νομοθετικό σώμα, δεν είναι καθόλου ”ουδέτερα” και είναι μάλλον ”ενεργητικά”.
Στην Αμερική οι ΝΥΤ έβγαλαν όλα τα θέματα στα οποία οι Τούρκοι υποθάλπτουν τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μεσόγειο, εντός του ΝΑΤΟ και στη Μέση Ανατολή, αδιαφορώντας για τον νόμο CAATSA (ιδιαίτερη μνεία έγινε για τις φιλορωσικές ενέργειες της Τουρκίας στο θέμα του εξοπλισμού της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής).
Ο Philip Gordon (πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου Οbama) ο οποίος έδωσε συνέντευξη για το άρθρο των ΝΥΤ που παρουσιάζουν την Τουρκία ως ”τον ελέφαντα στο δωμάτιο του ΝΑΤΟ”, ανέφερε πως η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως σύμμαχος. Αυτές οι λέξεις μπορεί να είναι για μας τους Έλληνες λίγες καθώς ζούμε το κράτος-ταραξία από πολύ κοντά και πολύ έντονα, όμως ποτέ ξανά στην Αμερική δεν έχουν γίνει τέτοιες ενέργειες εναντίον της Τουρκίας (πχ Αναγνώριση Αρμενικής Γενοκτονίας, ψήφιση κυρώσεων από τη Γερουσία και τη Βουλή, άρθρα που κατακεραυνώνουν την Τουρκία στις μεγαλύτερες εφημερίδες και think tanks των ΗΠΑ, όπως οι ΝΥΤ και το CFR). H ενεργητική ουδετερότητα των ΗΠΑ δε σημαίνει οτι η Ουάσινγκτον δεν ακολουθεί τα συμφέροντά της στην περιοχή και τα οποία συγκλίνουν με χώρες όπως είναι η Γαλλία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος.
(*) Αλέξανδρος Δρίβας
Research Fellow – HALC (Hellenic American Leadership Council)
ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ
Ρωσία και Τουρκία: Φιλία κολλημένη με κόλλα, frenemies σε Μεσόγειο, Μ. Ανατολή και Κεντρική Ασία