Ο διαχρονικός Έλληνας Οδυσσέας: Ο Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης, 58 χρόνια από το θάνατό του
Το εξώφυλλο του βιβλίου του Θανάση Χρήστου, με αφορμή έναν απολογισμό, 58 χρόνια από το θάνατό του Πέτρου Σωκράτους Κόκκαλη.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Λυσιτελέστερη από κάθε άποψη είναι η παρούσα συγκυρία της συμπλήρωσης 58 χρόνων από τη μοιραία εκείνη Δευτέρα της 15ης Ιανουαρίου 1962, όταν ο διεθνούς φήμης Έλληνας χειρουργός Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης (1896-1962) άφηνε στην καρδιά του πρώην Ανατολικού Βερολίνου την τελευταία του πνοή πάνω στο βωμό του χρέους και των ιδεωδών του, προκειμένου να υπενθυμίσουμε την επιφυλλίδα που έγραψε ο Στρατής Τσίρκας στην «Αυγή» της 4ης Φεβρουαρίου 1962 με τον τίτλο «’’Μηδέν άγαν, Αύγουστε!’’ (Μια ανάμνηση από τον Κόκκαλη στο Βερολίνο)».
Ο Αλεξανδρινός λογοτέχνης είχε γνωρίσει τον Απρίλιο 1957 τον αντισυμβατικό ασκληπιάδη ομοεθνή του στο Συνέδριο για τη Βυζαντινή και Νεοελληνική Λογοτεχνία, που είχε οργανώσει η Γερμανική Ακαδημία των Επιστημών στο Βερολίνο και ως τελευταία σκέψη ο Στρατής Τσίρκας του είχε ευχηθεί: «Καλή πατρίδα οικογενειακώς» για να λάβει παρορμητικά την απάντηση: «Αμήν, αγαπητέ μου. Μ’ αυτή την ελπίδα ζούμε όλοι…» «Από τότε δεν τον ξαναείδα» κατέληξε ο Αιγυπτιώτης λόγιος.
Αυτή η ενδόμυχη ελπίδα του μεγάλου Έλληνα θα ήταν ίσως κατά ένα περίεργο παιχνίδι της ζωής η κύρια συνιστώσα ενός απροσδιόριστου πεπρωμένου, που δημιούργησε τις προϋποθέσεις να επιτρέψει τελικά ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Κωνσταντίνος Καραμανλής να ταφεί στις 29 Ιανουαρίου 1962 ο παλαιός γνώριμός του από τα χρόνια της Κατοχής και της «Σοσιαλιστικής Ένωσης» στα φιλόξενα σπλάχνα της αττικής γης.
Το κενό της απουσίας ήταν δυσαναπλήρωτο και η θλιμμένη ματαίωση ήταν βαριά τόσο για την οικογένεια όσο και για την παγκόσμια ιατρική κοινότητα. Οι νεκρολογίες στον εγχώριο και διεθνή τύπο διαδέχονταν η μία την άλλη.
- Αλλά τι πραγματικά καθιστούσε σπουδαίο και διακριτό από τους συγκαιρινούς της εποχής του τον Πέτρο Σωκράτους Κόκκαλη, ο οποίος ξεκινώντας από την αστική κοινωνική καταγωγή ενός φιλολόγου γυμνασιάρχη με το γλίσχρο μισθό και τις συνεχείς μεταθέσεις στην επαρχία να καταφέρει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να καταλάβει με το σπαθί του, το«αλάθητο» διαγνωστικό του χάρισμα και το μοναδικό χειρουργικό του ταλέντο τον επίζηλο θώκο του καθηγητή της Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών;
- Τι ειλικρινά τον έκανε να ξεχωρίζει ανάμεσα στη γενιά των ιατρών της μεσοπολεμικής Ελλάδας και τον κατέτασσε ανάμεσα στους λίγους και πολυΐδμονες στη διεθνή ιατρική πρωτοπορία;
Η απάντηση είναι απλή και άμεση. Το χάρισμα, η δεξιότητα, η οξυδέρκεια, η εργατικότητα, το πείσμα και η αντοχή του στις επιστημονικές και κοινωνικές προκλήσεις της γενιάς του.
Ο Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης ξεκινώντας, μετά την άριστη εγκύκλια παιδεία του, τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1911 – 1913), συνέχισε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βερολίνου (1913 – 1915) υπό την καθοδήγηση του μέντορά του νομπελίστα MaxPlanck, κατόπιν στην ομόλογη Σχολή της Ζυρίχης (1915 – 1916) και τέλος στην Ιατρική Σχολή της Βέρνης (1916 – 1919), όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στον νομπελίστα TheodorKocher και τον διάδοχό του FritzdeQuervain. Ακολούθησε στην Ιατρική του Μονάχου (1919 – 1928) η ειδίκευσή του στη Χειρουργική υπό την καθοδήγηση του διάσημου χειρουργού ErnestFerdinandSauerbruch.
- Ξεχωριστή θέση στη ζωή του πρωταγωνιστή μας από τα χρόνια αυτά καταλαμβάνει η γνωριμία του το 1916 με τον μεγάλο επαναστάτη του 20ού αιώνα Βλ. Ι. Λένιν στο φουαγιέ μιας παραδοσιακής πανσιόν στη Ζυρίχη μέσω του κοινού γνωστού καθηγητή Κοινωνιολογίας στο οικείο Πανεπιστήμιο Αβροτέλη Ελευθερόπουλου. Είναι η εποχή που το κίνημα του ντανταϊσμού αποθεώνεται στη συγκεκριμένη ελβετική πόλη και ο κορυφαίος Ιρλανδός λογοτέχνης Τζαίημς Τζόυς συνεχίζει να γράφει στην ίδια αυτή πόλη της Ζυρίχης το πολύκροτο μυθιστόρημά του «Οδυσσέας» και όντας ελληνομαθής από την Τεργέστη συνδέεται και εκείνος με τον κύκλο του Αβροτέλη Ελευθερόπουλου.Το 1919 ο Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης γνωρίζει στο Μόναχο τον οξυδερκή γερμανό δραματουργό, σκηνοθέτη και ποιητή BertholdBrecht και την προικισμένη ηθοποιό CarolaNeher.
Η κάθοδός του στην Ελλάδα στα μέσα του 1928 συγκροτεί και την αφετηρία για την επαγγελματική αποκατάστασή του σε πρώτης γραμμής θέσεις της ελληνικής ιατρικής οικογένειας. Κορύφωση της πορείας αυτής αποτελεί η ανάδειξή του στις 10 Απριλίου 1935 στο θώκο του τακτικού καθηγητή της Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών με διακριτή την επίδοσή του ως του πρώτου χειρουργού στην καταπολέμηση της τρομερής ασθένειας της εποχής, της φυματίωσης, με την απειλητικότερη μορφή της, τη σπηλαιώδη.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος με τις συγκλονιστικές αναταράξεις του, τον Ελληνοϊταλικό και το συνεπακόλουθο Ελληνογερμανικό Πόλεμο, φέρνουν τον Πέτρο Σωκράτους Κόκκαλη στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Η Κατοχή και η Αντίσταση δημιουργούν τις προϋποθέσεις ο συγκεκριμένος άνθρωπος να κάνει τη μεγάλη υπέρβαση και από τον αντιβενιζελισμό να περάσει στο λενινισμό γενάμενος «αριστίδην» κομμουνιστής το Σεπτέμβριο του 1944 και μένοντας πιστός στο σοσιαλιστικό όραμα μέχρι την τελευτή του βίου του.
Μετά την ολοκλήρωση του Εμφυλίου το 1949 ο Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης περνά στην πολιτική υπερορία και τις Λαϊκές Δημοκρατίες και από το Δεκέμβριο του 1950 δραστηριοποιείται στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης δίπλα σε προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας και κύρους, όπως ο PabloPicasso, η Irèneκαι ο FrédéricJoliot–Curie, ο YvesMontand, ο LouisAragon και ο JohnDesmondBernal κ.ά.
- Το Μάιο του 1955 θα εγκατασταθεί οικογενειακώς στο πρώην Ανατολικό Βερολίνο αναλαμβάνοντας νευραλγικές ερευνητικές θέσεις στους μηχανισμούς της Γερμανικής Ακαδημίας των Επιστημών και από το Δεκέμβριο του 1958 θα κάνει σε συνεργασία με τον Σοβιετικό φυσιολόγο και πειραματιστή WladimirP. Demichow μία σειρά καινοτόμων πειραματισμών πάνω στην καρδιά και στο κυκλοφορικό σύστημα πειραματόζωων, που θα τον φέρει στην πρώτη γραμμή του διεθνούς ιατρικού στερεώματος.
- Οι πρωτοπόρες αυτές πειραματικές προσπάθειες προλειαίνουν καταλυτικά το έδαφος για την πρώτη πετυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς στον LouisWashkansky στη Νότια Αφρική από τον ChristiaanBarnard, στις 3 Δεκεμβρίου 1967, πέντε περίπου χρόνια μετά το θάνατο του Έλληνα χειρουργού.
Υπό την έννοια αυτή ο Πέτρος Σωκράτους Κόκκαλης με τις ρηξικέλευθες ιδέες και τους εμπνευσμένους αγώνες του καθιστά επίκαιρες όσο ποτέ άλλοτε τις σκέψεις του Μεξικανού δημιουργού Κάρλος Φουέντες:«Τότε, ποιοι είναι οι αθάνατοι; Εκείνοι που έζησαν περισσότερο από το θάνατό τους αλλά λιγότερο από τη ζωή τους»!
(*) Καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.