Μεταξύ «Ελατηρίου» και «Ταλάντωσης»: H κρισιμότητα του ρεαλιστικού ριζοσπαστισμού

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Θύμα» του πολέμου και η οικονομία του Ισραήλ: Υποβάθμιση από τον οίκο S&P λόγω «υψηλών γεωπολιτικών κινδύνων»

Επιμένει η γρίπη σε υψηλά επίπεδα παρά την καλοκαιρία: Μικρή αύξηση στα κρούσματα κορωναϊού * 4 θάνατοι, 7 διασωληνωμένοι

Σε επαγρύπνηση το οικονομικό επιτελείο μετά τη συρραξη στη Μέση Ανατολή: Ανεβαίνει το πετρέλαιο, ασκήσεις επί χάρτου για το δημοσιονομικό κόστος

Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΖΑΡΩΤΙΑΔΗ(*)

Καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και υπό μια έννοια πρωτόγνωρες, οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών αλλά και εθνικών φορέων για τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοΐού στο ΑΕΠ, παγκόσμιο και επιμέρους χωρών, προσαρμόζονται συνεχώς.

Το εύρος αυτών των εκτιμήσεων είχε αρχικά επίκεντρο μια μηδενική μεγέθυνση και καταλήγει, προς το παρόν, σε πολύ πιο δυσοίωνες προβλέψεις που συμπεριλαμβάνουν και διψήφια ποσοστά μείωσης, καθιστώντας την περίοδο που μόλις ξεκίνησε άμεσα συγκρίσιμη, με τους δύο παγκοσμίους πολέμους και τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας.

Την ίδια στιγμή, ίσως ως αντίμετρο στη δικαιολογημένα αυξανόμενη απαισιοδοξία και φόβο των πολιτών, των εργαζομένων και των παραγωγών, πολλοί επικαλούνται το φαινόμενο του ελατηρίου (catch-up effect) για να πείσουν για την παροδικότητα των όποιων αρνητικών επιπτώσεων. Ενδεικτικά, στην προσφάτως αναθεωρημένη πρόβλεψη της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών (DGECFIN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) η ελληνική οικονομία θα περάσει τον σκόπελο μιας βαθύτατης απομεγέθυνσης της τάξεως του -9,7% το 2020 με μια αντιστοίχως δυναμική ανάκαμψη +7,9% το 2021.

• Όμως πέρα από το αν οι ευσεβείς πόθοι μιας οικονομικής αναπήδησης (economic rebound) είναι ρεαλιστικοί και πόσο γρήγορα θέλει προκύψουν, εκείνο που παραβλέπεται, ίσως και τεχνηέντως, είναι ένα άλλο μακροοικονομικό ενδεχόμενο που επίσης παρομοιάζεται με φυσικό φαινόμενο: αυτό της συντονισμένης ταλάντωσης!
• Το 1831, αναφέρεται η περίπτωση ενός στρατιωτικού τμήματος να περνά με συγχρονισμένο βήμα τη γέφυρα Broughton, με αποτέλεσμα αυτή να μην αντέξει και το άγημα να βρεθεί στο ποτάμι.

Ο προφανής παραλληλισμός έχει να κάνει με το γεγονός ότι η έστω παροδικής φύσεως, προκαλούμενη ταλάντωση του ΑΕΠ συντονίζεται για σχεδόν όλες τις οικονομίες, σε όλα τα μήκη και πλάτη διεθνώς, όπως οι στρατιώτες στην προαναφερόμενη παρέλαση. Αν λάβει κανείς επιπρόσθετα υπόψη του τις σημαντικές, ενυπάρχουσες ανεξαρτήτως της πανδημίας, δομικές αδυναμίες της παγκόσμιας οικονομίας, οι οποίες συνίστανται βασικά στη βαθαίνουσα χωρική και ταξική ανισότητα και στη συνεχή επέκταση της αναντίκριστης υπερσυσσώρευσης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου (αλλιώς της «χρηματοπιστωτικής φούσκας»), τότε ο κίνδυνος μιας τουλάχιστον μεσοπρόθεσμης κατάρρευσης είναι περισσότερο από εμφανής. Άλλωστε σημάδια μιας διατηρούμενης οικονομικής ύφεσης παγκοσμίως είχαν καταγραφεί πολύ πριν την εμφάνιση της πανδημίας.

Αφετέρου, ακόμη κι αν δεχθούμε ότι οι δομές του σύγχρονου οικονομικού γίγνεσθαι παγκοσμίως είναι αρκούντως σταθερές, παραμένει ο κίνδυνος (αν όχι η βεβαιότητα) μιας βαθιάς κοινωνικής και πολιτικής ανισορροπίας, απόρροια της προκαλούμενης, έστω παροδικής οικονομικής ταλάντωσης. Ακόμη κι αν ανακάμψουμε πλήρως με όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ, είναι δυστυχώς πολύ πιθανό να εξοβελιστούν μερικά εκατομμύρια εργαζομένων και ανεξάρτητων παραγωγών. Το βάθεμα των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων και η ακόμη και με καπιταλιστικούς όρους υπερβολική συγκεντροποίηση (απορρόφηση μικρών και μικρομεσαίων επιχειρηματιών από ολιγοπωλιακές δομές) που θα προκληθεί θα αποτελέσουν τη βάση της συνέχειας και επέκτασης μιας βαθύτερης συστημικής κρίσης.

Σε αυτό το σημείο κρίνω σκόπιμη μια σημαντική επεξήγηση: δεν ανήκω σε αυτούς που θα έβαζαν σε μια ζυγαριά προκλητικού κυνισμού την προστασία της ανθρώπινης ζωής και τις επιπτώσεις στην οικονομία. Όμως το πολιτικό μείγμα που εφαρμόζουμε για να αντιμετωπίσουμε τις μετεπιπτώσεις των μέτρων προφύλαξης και ο βαθμός στον οποίο πετυχαίνουμε να αντικρούσουμε όσους -ες βρίσκουν ευκαιρία να συγκεντροποιήσουν ακόμη περισσότερο το κεφάλαιό τους είναι προφανώς ζητούμενο και σημείο κριτικής της ασκούμενης πολιτικής τοπικά και διεθνώς.

Στο πλαίσιο του πολύ σημαντικού διεθνούς τηλεσυνεδρίου «Συστηματικές Κρίσεις που προκαλούνται από τη Σύγχρονη Πανδημία και Προοδευτικές Διέξοδοι» που διοργανώνει την Παρασκευή 8 Μαΐου 2020 η Ένωση των Οικονομικών Πανεπιστημίων της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης και της Παρευξείνιας Ζώνης (http://www.asecu.gr/) 1* θα συζητηθούν ακριβώς οι απαιτούμενες πολιτικές. Ως πρόγευση της συνεισφοράς μου στο εν λόγω συνέδριο αναφέρω την αναγκαιότητα παρέμβασης σε δύο επίπεδα:

• – Βραχυπρόθεσμα και σε εθνικό επίπεδο, για μια οριζόντια, κοινωνικά δίκαιη και οικονομικά αποτελεσματική ισοκατανομή των βαρών των προληπτικών μέτρων σε όλες τις παραγωγικές τάξεις και τα επίπεδα συγκεντροποίησης του πλούτου και του κεφαλαίου.
• – Μεσοπρόθεσμα, μια συντονισμένη νομισματική επέκταση (με άμεσο και έμμεσο τρόπο) διεθνώς και αξιοποίηση του δημιουργούμενου δημοσιονομικού χώρου για την εκκίνηση μιας παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, χρηματοδοτώντας δημόσιες επενδύσεις υποδομών και δημόσιες ή ιδιωτικές παραγωγικές επενδύσεις, προς καταπολέμηση της χωρικής ανισότητας και ενίσχυση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητα. 2*

Ίσως το βασικότερο γνώρισμα της σύγχρονης εποχής είναι η επίσπευση των εξελίξεων – τεχνολογικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών. Η πανδημία του κορονοϊού, αν μη τι άλλο, συμβάλει στην περαιτέρω επιτάχυνσή τους, έστω παροδικά. Ανάλογα πρέπει να ενταθεί η τόλμη και η δημιουργικότητα της ριζοσπαστικής σκέψης. Διότι η ιστορία σίγουρα δεν σταματά, ούτε όμως και οδηγεί αυτομάτως στην πρόοδο. Όπως λοιπόν συνηθίζω να λέω, ή θα τη διαμορφώσουμε ή θα την υποστούμε.

(*) Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Πρόεδρος της ASECU http://www.asecu.gr, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών Δημήτρης Μπάτσης, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του BSEMAN, https://bseman.net, Διευθυντής του Εργαστηρίου Παρευξείνιων και Μεσογειακών Μελετών http://ilabsem.web.auth.gr/

1* Zωντανή αναμετάδοση των εργασιών του συνεδρίου (live streaming) στον σύνδεσμο https://www.auth.gr/video/27875, ενώ η δυνατότητα δήλωσης για πιο διαδραστική συμμετοχή παρέχεται  στο https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdDzCurmE3YRaU0tbQOzjYquLkiE5VxbvsT39qhygghpwhI
lg/viewform?usp=sf_link.

2*  Περισσότερες λεπτομέρειες του προτεινόμενου σχεδίου στο άρθρο που συνυπoγράφω με τον Θέμη
Τζήμα με τίτλο «Πολιτικές για μια νέα, παγκόσμια ρύθμιση» στο The Press Project,
https://thepressproject.gr/politikes-gia-mia-nea-pagkosmia-rythmisi/, καθώς και σε άρθρο του 2014,
Zarotiadis G., “Relieving Inflation or Palliative Self-destruction?”, Journal of Stock Forex Trad 2014,

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της

Συνεχίζεται ο πόλεμος της Λαγκάρντ με τη Γερμανία: Η ΕΚΤ θα συνεχίσει τις αγορές ομολόγων