Το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν και η Άνοιξη του κορωναϊού: Το επικίνδυνο υβρίδιο, η εκστρατεία κατά της Ελλάδας

File Photo: Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα. EPA, STR




Του ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΙΔΗ(*)

Τα γεγονότα στις Καστανιές του Έβρου που περιλάμβαναν την εργαλειοποίηση χιλιάδων μεταναστών και εξελίχθηκαν σε υβριδική επίθεση χαμηλής έντασης κατά της Ελλάδας, άνοιξαν ένα νέο και επικίνδυνο κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι υβριδικές απειλές αντιμετωπίζονται δύσκολα, ειδικά επειδή ενέχουν το στοιχείο του αιφνιδιασμού και της ασυμμετρίας, και συνήθως προκαλούν πολιτικό κόστος σε εσωτερικό ή και σε διπλωματικό επίπεδο.

Αν και η πρόσφατη απειλή αντιμετωπίστηκε επιχειρησιακά με επιτυχία, σε διεθνές επίπεδο φαίνεται ότι ενορχηστρώθηκε μια εκστρατεία δυσφήμισης της Ελλάδας με καταχωρίσεις στον διεθνή Τύπο, εκθέσεις ΜΚΟ και δηλώσεις αξιωματούχων διεθνών οργανισμών.

Άλλωστε, δεν περνά απαρατήρητο το γεγονός, ότι πλέον το καθεστώς Ερντογάν κατηγορεί συστηματικά την Ελλάδα για αναλγησία και κακομεταχείριση των κατατρεγμένων και χειραγωγημένων ανθρώπων που αυτό το ίδιο καθεστώς επιχείρησε να διακινήσει τόσο στις Καστανιές όσο και παρόχθια κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων.

  • Προφανώς, η διπλωματική θρασύτητα είναι η νέα κανονικότητα στο πλαίσιο της ερντογανικής δημόσιας διπλωματίας. Επομένως, δεν πρέπει να εκπλήσσουν οι πληροφορίες για ενδεχόμενη προσπάθεια οργανωμένης μεταφοράς μεταναστών και προσφύγων από τα μικρασιατικά παράλια στα ελληνικά νησιά με μεγάλα και παλιά σκάφη, τα οποία δεν είναι αξιόπλοα και ενέχουν κινδύνους για την πρόκληση θαλάσσιων δυστυχημάτων και ανθρώπινων τραγωδιών.

Σε αυτή την περίπτωση, το καθεστώς Ερντογάν πιθανόν έχει εξετάσει τα οφέλη που θα μπορούσε να αποκομίσει σε διαφορετικά σενάρια. Για παράδειγμα, ένα ναυάγιο θα μπορούσε να προκαλέσει ζήτημα έρευνας και διάσωσης σε περιοχές που έχει γκριζάρει και διεκδικεί η Τουρκία. Η δε η απώλεια ζωών και η συρροή εξαθλιωμένων ανθρώπων στα ελληνικά νησιά θα προσέφερε την ευκαιρία για δυσφήμιση της Ελλάδας στη διεθνή κοινή γνώμη και τα διεθνή fora.

Επιπλέον, είναι αυτονόητο πως η οργανωμένη μαζική διακίνηση μεταναστών και προσφύγων με την ενθάρρυνση, υποβοήθηση ή και τη συμμετοχή του τουρκικού κράτους, θα οδηγήσει σε κατάρρευση τις υπάρχουσες δομές φιλοξενίας στα ελληνικά νησιά, και αυτόματα θα προκαλέσει την έκρηξη των τοπικών κοινωνιών, ενόψει και του γεγονότος ότι προστίθεται και η οικονομική δυσπραγία λόγω της απώλειας των εσόδων της τουριστικής περιόδου από τις συνέπειες της πανδημίας.

Τέλος, η ύπαρξη φορέων του κορωνοϊού μεταξύ των εκατοντάδων μεταναστών και προσφύγων είναι απειλή για τη δημόσια υγεία στα νησιά.

Το κρίσιμο ερώτημα περιστρέφεται γύρω από τους λόγους που ωθούν το καθεστώς Ερντογάν στην κλιμάκωση της έντασης εν μέσω πανδημίας και της επερχόμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

  • Πρώτον, οι κυβερνήσεις είναι απασχολημένες με την αντιμετώπιση της πανδημίας και το καθεστώς Ερντογάν θεωρεί πως είναι ευκαιρία να διορθώσει τις αστοχίες και τις αποτυχημένες επιλογές του στην εξωτερική πολιτική. Μια ακόμη μεταναστευτική-προσφυγική κρίση στην ελληνική επικράτεια θα ήταν ευκαιρία διαπραγμάτευσης με την ΕΕ για μια νέα συμφωνία. Ουσιαστικά, θέλει το μπαξίσι για να κρατήσει πρόσφυγες και μετανάστες στην επικράτειά του και θεωρεί ότι εκβιάζοντας μπορεί να το πάρει και να προσφέρει ανάσες στην τουρκική οικονομία.

Δεύτερον, μια μεταναστευτική κρίση στο Αιγαίο θα απομακρύνει το πολιτικό ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων από τη Λιβύη, και το τουρκικό καθεστώς θα μπορεί να ανεφοδιάζει με στρατιωτικό εξοπλισμό τη λιβυκή κυβέρνηση, σε μια χρονική συγκυρία που το τουρκικό πολεμικό ναυτικό διαθέτει πέντε μεγάλα σκάφη επιφανείας στα ανοιχτά της Λιβύης, ενώ η ΕΕ μόνο τρία στο πλαίσιο του σχεδιασμού της Επιχείρησης Ειρήνη για την επιτήρηση του στρατιωτικού εμπάργκο που έχει επιβάλει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στη Λιβύη.

  • Τρίτον, το καθεστώς Ερντογάν επείγεται να εκμεταλλευθεί τα περιθώρια δράσης και την ανοχή που θεωρεί πως έχει εξασφαλίσει από τον αμερικανό Πρόεδρο. Οι εκλογές του Νοεμβρίου ίσως οδηγήσουν σε αλλαγή του ενοίκου στον Λευκό Οίκο, και η Άγκυρα γνωρίζει πολύ καλά πως δεν θα έχει παρόμοια ευκαιρία για να εκμεταλλευθεί τη διεθνοπολιτική ανορθογραφία που φέρει τη σφραγίδα του Ντόναλντ Τράμπ. Αλλά και στην περίπτωση που ο τελευταίος κερδίσει τις εκλογές και ανανεώσει τη θητεία του, το τουρκικό καθεστώς θα παραμείνει σε πλεονεκτική θέση για να διαχειριστεί τα αποτελέσματα των προκλητικών δραστηριοτήτων του. Συνεπώς, οι αμερικανικές εκλογές είναι ούτως ή άλλως ένα ορόσημο που θα επιταχύνει τις τουρκικές προκλητικές ενέργειες.

Τέταρτον, το καθεστώς Ερντογάν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ταυτόχρονα σε διαφορετικά μέτωπα. Η πρόκληση μεταναστευτικής κρίσης στο Αιγαίο μπορεί να πλαισιωθεί από την υβριδική απειλή της διπλωματίας των γεωτρύπανων με ταυτόχρονη διενέργεια γεωτρήσεων στις θαλάσσιες ζώνες που παράνομα οριοθέτησε με την κυβέρνηση της Τρίπολης και στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα. Σε αυτή την περίπτωση, το σύνολο του ελληνικού πολεμικού ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος θα κληθούν να αντιμετωπίσουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση κατά την οποία οι συμβατικοί κανόνες εμπλοκής ίσως δεν επαρκούν.

Τέλος, η αντιπαράθεση στις Καστανιές κλιμακώθηκε και σε προσωπικό πολιτικό επίπεδο καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν επιτέθηκε με δηλώσεις του στον έλληνα Πρωθυπουργό. Η επιλογή αυτή αποδεικνύει την αυτοπεποίθηση, αν όχι αλαζονεία, του ίδιου του Ερντογάν αλλά και τη δοκιμασμένη προσπάθεια να κερδίσει τις εντυπώσεις υιοθετώντας εριστικά την πρακτική της προσωπικής αντιπαράθεσης. Άλλωστε, το έχει επαναλάβει πριν μια δεκαετία προσπαθώντας να παρασύρει τη διεθνή κοινή γνώμη απέναντι στον Πρωθυπουργό του Ισραήλ με αφορμή το περιστατικό του πλοίου Mavi Marmara που ανήκε σε τουρκική ΜΚΟ και επιχείρησε να σπάσει τον ισραηλινό ναυτικό αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας.

Συνεπώς, με όχημα τις ανθρώπινες τραγωδίες που ενδεχομένως προκαλέσει το τουρκικό καθεστώς στο Αιγαίο με καραβιές μεταναστών και προσφύγων, θα επιχειρηθεί από την τουρκική δημόσια διπλωματία και η προσωπική φθορά του έλληνα Πρωθυπουργού και η αγιογράφηση του Ταγίπ Ερντογάν.

  • Ενόψει των παραπάνω, πρέπει να ανακαλύψουμε απαντήσεις στα σενάρια των υβριδικών προκλήσεων και απειλών της τουρκικής πλευράς. Παρόμοια, πρέπει να δοθεί έμφαση στο πεδίο της δημόσιας διπλωματίας, διότι η Άγκυρα θα πορευθεί προετοιμασμένη στον δρόμο των προκλήσεων, της παραπληροφόρησης και της δημιουργίας εντυπώσεων.

Η πρόσφατη εμπειρία από τη διαχείριση της κρίσης στις Καστανιές ανέδειξε την προσπάθεια της Τουρκίας να περάσει τις απόψεις της σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, μη κυβερνητικές οργανώσεις και σε αξιωματούχους διεθνών οργανισμών, και συνεπώς την επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η δημόσια διπλωματία της.

Το δυσφημιστικό άρθρο των New York Times για την Ελλάδα, η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας που υιοθετεί τις τουρκικές θέσεις, και η φιλοτουρκική στάση αξιωματούχων διεθνών οργανισμών, όπως η επικεφαλής του Γραφείου του ΟΑΣΕ για τους Δημοκρατικούς Θεσμούς και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αποδεικνύουν ότι υπάρχει πολλή και σοβαρή δουλειά που πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί ο νέος γύρος των τουρκικών προκλήσεων.

(*)Επικ. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Νομική Σχολή ΑΠΘ

  • Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός

Δικαιοπολιτικές διαπιστώσεις με αφορμή το “Μνημόνιο Συνεννόησης” Λιβύης και Τουρκίας

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: