Οι βαθιές ρίζες της κρίσης στη Δύση: Όταν τα κέρδη της ευημερίας καρπώνονται οι λίγοι εις βάρος των πολλών…
File Photo: Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Λονδίνο, πριν από το Brexit. EPA, FACUNDO ARRIZABALAGA
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο Ρούμπιν εκθέτει και εγκαλεί τον Πρόεδρο Μπάιντεν: Γιατί επιβραβεύεις τους εχθρούς μας και αγνοείς τους συμμάχους μας; Γιατί καλείς τον Ερντογάν και όχι τον Νίκο Χριστοδουλίδη;
Ανάλυση CNN: Ισραήλ και Ιράν απέφυγαν – προς το παρόν – έναν ολοκληρωτικό πόλεμο * Πιο πολλά όσα έχουν να χάσουν από όσα θα κέρδιζαν
Η κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, που βιώνουμε στις μέρες μας, έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του 1970, όταν αλλαγές στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή χωρών της Δύσης υπέσκαψαν σταδιακά τη συναίνεση για το μοντέλο της καπιταλιστικής δημοκρατίας και διεθνούς συνεργασίας,που εξασφάλισε μία «χρυσή τριακονταετία» οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής πρόνοιας μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό είναι το βασικό μήνυμα ενός νέου ογκώδους βιβλίου του Simon Reid-Henry, που διδάσκει γεωγραφία στο Queen Mary του πανεπιστημίου του Λονδίνου, με το οποίο επιχειρεί μία φιλόδοξη, πανοραμική εξιστόρηση των ευρύτερων μετασχηματισμών , που διαμόρφωσαν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η «Αυτοκρατορία της Δημοκρατίας», έναν όρο που δανείζεται από το μνημειώδες έργο του Αλέξις ντε Τοκβίλ, για την « Δημοκρατία στην Αμερική», όταν την επισκέφθηκε στη δεκαετία του 1830.
Ανατρέχοντας στον τελευταίο μισό αιώνα από τo 1971 μέχρι το 2017 με επίκεντρο τις εξελίξεις κυρίως στην Ευρώπη και ΗΠΑ και δευτερευόντως στον Καναδά, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, ο συγγραφέας εντοπίζει τις ρωγμές στο μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο,που είχε προσφέρει μία ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και ισότητας. Οι ανατροπές εκδηλώνονται ήδη από τη δεκαετία του 1970 με την εγκατάλειψη των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Μπρέτον Γουντς από τον Νίξον το 1971, το πετρελαιακό σοκ του 1973, τις κοινωνικές εξεγέρσεις που είχαν σημειωθεί ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1960 και τον στασιμοπληθωρισμό.
Στη δεκαετία του 1980 με την επικράτηση του Ρόναλντ Ρέιγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ ο κεινσιανισμός αντικαταστάθηκε από τον μονεταρισμό, τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και την απορρύθμιση στη λογική «οι αγορές γνωρίζουν καλύτερα», ένα δόγμα που έπιασε γερές ρίζες σε πολλές χώρες.
- Η μεταψυχροπολεμική δεκαετία του 1990 σημαδεύθηκε από την κατάρρευση του κομμουνισμού και τον καπιταλιστικό μετασχηματισμό στην ανατολική Ευρώπη, την ηγεμονία της Γερμανίας μετά την επανένωση της , την επέλαση της παγκοσμιοποίησης,τον υπερδανεισμό και την υπερίσχυση ενός ανεξέλεγκτου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
- Τότε ακόμη και οι σοσιαλδημοκράτες του «τρίτου δρόμου» στις δύο όχθες του Ατλαντικού ασπάσθηκαν την συνταγή του δημοσιονομικού συντηρητισμού και της νεοφιλελεύθερηςχρηματοοικονομικής απορρύθμισης.
Ενώ όμως στην αυγή της νέας χιλιετίας περίσσευε η ευφορία από την κυριαρχία της «Αυτοκρατορίας της Δημοκρατίας» , την τεχνολογική έκρηξη και την εμβάθυνση της ευρωπαικής ενοποίησης με την καθιέρωση ενιαίου νομίσματος και τη διεύρυνση με δέκα νέα κράτη, η βουή από το περιθώριο της κοινωνίας άρχισε να γίνεται αισθητή, όταν τα κέρδη της ευημερίας καρπώνονταν οι λίγοι εις βάρος των πολλών.
Στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ο δυτικός κόσμος βίωσε ένα διπλό σοκ, από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11.9.2001 και την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι πρώτες απαντήθηκαν με ένα γενικευμένο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, όταν συχνά βασικές ελευθερίες θυσιάσθηκαν στο βωμό της ασφάλειας . Η δεύτερη προκάλεσε μια βαθιά ύφεση, τη μεγαλύτερη μετά το κραχ της δεκαετίας του 1930, που δεν ήταν απλώς προιόν απερίσκεπτων επενδυτών, αλλά και των δομών στις οποίες είχε οικοδομηθεί ο καπιταλισμός του laissez- faire.
Ο συγγραφέας συγκρίνει την αποφασιστικότητα της Αμερικής στην αντιμετώπιση αυτής της κρίσης με την ατολμία της Ευρωπαικής Ενωσης, ενώ είναι ιδιαίτερα επικριτικός για την διαχείριση της ελληνικής κρίσης μετά το 2009, όταν η τρόικα με τιμωρητική διάθεση επέμενε σε μία γερμανικής εμπνεύσεως αδιέξοδη δημοσιονομική πειθαρχία χωρίς αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και επιβάλλοντας «κτηνώδεις όρους»στα πακέτα διάσωσης, που οδήγησαν στη φτωχοποίηση της χώρας.Γι’ αυτόν η εξέγερση των «αγανακτισμένων» στις πλατείες της Μαδρίτης, της Αθήνας και της Νέας Υόρκης ήταν αναπόφευκτη με τις πολιτικές αυστηρής λιτότητας, την υψηλή ανεργία και τη διευρυνόμενη ανισότητα.
- Η οργή της εργατικής τάξης από την αδιαφορία του «συστήματος» να αφουγκρασθεί τις ανησυχίες της και ο φόβος από τις αυξανόμενες ροές μεταναστών και προσφύγων έσπειραν τους σπόρους για την απαξίωση των ελίτ και τη δυσπιστία προς τους δημοκρατικούς θεσμούς, που εκμεταλλεύθηκαν εθνολαικιστές στην περίπτωση του Τραμπ και του Brexitκαι εκφραστές του αυταρχισμού, όπως ο Πούτιν στη Ρωσία και ο Ερντογάν στην Τουρκία.
Το βιβλίο καταλήγει ότι η αμφισβήτηση των αρχών της φιλελεύθερης δημοκρατίας δείχνει ότι έχει κλονισθεί η ηθική νομιμοποίηση που οι δημοκρατικοί θεσμοί διέθεταν στην μεταπολεμική περίοδο, ενώ η απειλή που αντιπροσωπεύουν τα αντιφιλελεύθερα καθεστώτα δεν θα εκλείψει όσο δεν αντιμετωπίζονται υπαρκτά προβλήματα, όπως της εισοδηματικής ανισότητας, ξενοφοβίας και ταυτότητας.
Για να εξουδετερωθεί η έλξη των δημαγωγών επείγει να αποκατασταθεί το αίσθημα δικαιοσύνης και αξιοπρέπειας για όσους αισθάνονται εγκαταλελειμένοι στο περιθώριο.
Πως θα θεραπευθεί η ακραία πόλωση που διχάζει τις δυτικές κοινωνίες, πως θα περιορισθεί η δύναμη του χρήματος στην πολιτική και των μονοπωλίων στην οικονομία, ποιές νέες μεταρρυθμίσεις θα επινοηθούν, ώστε να προστατευθεί το κοινωνικό κράτος, να θωρακισθεί το κράτος δικαίου και να περιφρουρηθεί η ποιότητα της «Αυτοκρατορίας της Δημοκρατίας», παραμένει πάντως αβέβαιο.
(*) Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.