Tο διακύβευμα για τη Δύση σήμερα είναι η σφυρηλάτηση της ενότητάς της: Έπαυσε να είναι η κινητήριος δύναμη της Ιστορίας;

Ο Γάλλος καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας, Φιλίπ Νεμό. Photo via You Tube




Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια είναι αυτό του Γάλλου καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας Φιλίπ Νεμό (Philippe Nemo) «Τι είναι η Δύση;» (Qu’ est-ce que l’ Occident?).

Κυκλοφόρησε σε ελληνική μετάφραση το 2008 από τις εκδόσεις «Εστία». Είναι ενδιαφέρον για έναν και μόνο λόγο. Επιτέμνει τη διανοητική προσπάθεια ερμηνείας της «Δύσης» ως πολιτιστικού μορφώματος και τη συμπλέκει με την έννοια της νεωτερικότητας, με την οποία ταυτίστηκε επί μακρόν στη νεώτερη παγκόσμια ιστορία.

Ο Φιλίπ Νεμό επιχειρεί να εξετάσει και να ερμηνεύει τα δομικά χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού από τις ιστορικές απαρχές του μέχρι τις ημέρες μας. Ο συγγραφέας θέτει ρητά το υπαρξιακό ερώτημα: Τι είναι Δύση; Από αυτό παράγει μία σειρά άλλων ουσιαστικών ερωτημάτων:

Αυτός ο πολιτισμός έχει άραγε μια ενότητα πιο βαθιά από τις γεωπολιτικές του διαιρέσεις; Έχει άραγε κοινές αξίες και θεσμούς που τον καθιστούν ενιαίο κόσμο, διαχωρίζοντάς τον για πολύ καιρό ακόμα από τον αραβικό, τον κινεζικό, τον ινδικό, τον αφρικανικό κόσμο, καθώς επίσης και από κόσμους που θεωρούνται συγγενικοί, όπως η βαλκανική και η ρωσική Ορθοδοξία και η Λατινική Αμερική; Αν ναι, υπάρχει άραγε ανάμεσα στα έθνη της Δύσης μια βαθιά αλληλεγγύη, η οποία ενδεχομένως θα δικαιολογούσε την πολιτική ένωση αυτού του συνόλου με τον έναν ή τον άλλο τρόπο;

  • Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο δυτικός πολιτισμός μπορεί να οριστεί, σε μια πρώτη προσέγγιση, με βάση το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία, τις πνευματικές ελευθερίες, τον κριτικό ορθολογισμό, την επιστήμη, μια οικονομία ελευθερίας που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία.

Στο βιβλίο επιχειρεί με συνεκτικά επιχειρήματα να δομήσει την πολιτισμική μορφογένεση της Δύσης, παρά την πολυπλοκότητά της, πάνω σε πέντε σημαντικά γεγονότα:

1) την επινόηση της πόλεως-κράτους, της έννομης ελευθερίας, της επιστήμης και του σχολείου στην αρχαία Ελλάδα·

2) την επινόηση του δικαίου, της ατομικής ιδιοκτησίας, της έννοιας του προσώπου και του ουμανισμού από τη Ρώμη·

3) την ηθική και εσχατολογική επανάσταση της Βίβλου: την αγάπη, η οποία υπερβαίνει τη δικαιοσύνη, τη δημιουργία, υπό το κράτος της εσχατολογικής θεώρησης, ενός γραμμικού χρόνου, που είναι ο χρόνος της Ιστορίας·

4) την «παπική επανάσταση», που έλαβε χώρα από τον 11ο ώς τον 13ο αιώνα και η οποία επέλεξε να χρησιμοποιήσει την ανθρώπινη λογική υπό τη μορφή, αφενός, της ελληνικής επιστήμης και, αφετέρου, του ρωμαϊκού δικαίου, ώστε να εγγράψει τη βιβλική ηθική και εσχατολογία στην ιστορία, επιτυγχάνοντας έτσι την πρώτη πραγματική σύνθεση μεταξύ «Αθήνας», «Ρώμης» και «Ιερουσαλήμ»· και

5) την προώθηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, την οποία υλοποίησαν οι κοινώς επονομαζόμενες μεγάλες δημοκρατικές επαναστάσεις (Αγγλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Γαλλία).

Καθώς ο πλουραλισμός αποδείχτηκε αποτελεσματικότερος από κάθε φυσική ή τεχνητή τάξη στους τρεις τομείς της επιστήμης, της πολιτικής και της οικονομίας, το τελευταίο αυτό γεγονός προσέδωσε στη Δύση μία άνευ προηγουμένου δύναμη ανάπτυξης, που της επέτρεψε να εκκολάψει τη νεωτερικότητα.

  • Συνοψίζοντας, ο Νεμό αποκαλύπτει και τις πολιτικές του προθέσεις. Η ιστορική εξέλιξη της Δύσης αποδεικνύει, κατά τη γνώμη του επαρκώς, την πλάνη της πλειοψηφίας των οπαδών του πολιτισμικού πλουραλισμού, αλλά και όσων θεωρούν ότι οι σχέσεις αγοράς, από μόνες τους, μπορούν για να οικοδομήσουν μια κοινή κουλτούρα.

Ο Γάλλος φιλόσοφος υποστηρίζει ότι το διακύβευμα για τη Δύση σήμερα είναι η σφυρηλάτηση της ενότητάς της και όχι η διάδοση των δυτικών αξιών σε πλανητικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, ο Νεμό θεωρεί ότι στον δυτικό πολιτισμό έχουν επιτευχθεί ορισμένες μορφές του οικουμενικού, η εξαφάνιση ή η αποδυνάμωση των οποίων θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανθρωπότητα στο σύνολό της και, κατά συνέπεια, δεν απομένει καμία άλλη διέξοδος παρά μόνον η συγκρότηση μιας δυτικής συνομοσπονδίας στην οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ν. Ζηλανδία.

Η πρόταση του Νεμό, αν και άρτια, παραμένει όμως εκτεθειμένη στο ερώτημα: Είναι άραγε η εσωστρέφεια η μοναδική λύση;

Θα συμφωνήσω με τον συγγραφέα ότι στην παρούσα ιστορική φάση, αντίθετα προς τους κήρυκες της πολιτισμικής επιμειξίας ή ισοπέδωσης, αναδύεται σαφώς πιο ρεαλιστικό η υπεράσπιση της δυτικής ταυτότητας, των πολιτικών και πολιτισμικών συνόρων της Δύσης, σε ανοιχτό πάντοτε διάλογο με τους άλλους πολιτισμούς.

Η Δύση έπαυσε να είναι η κινητήριος δύναμη της παγκόσμιας ιστορίας και συνεπώς βρίσκεται σε ένα οριακό σημείο που θα πρέπει να επαναυτοπροσδιοριστεί και να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή.

  • Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

Ένα ερώτημα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί: Έχει μέλλον ο χριστιανισμός στη Μέση Ανατολή;

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: