Η άδεια οδός Λήδρας στην Κύπρο. EPA/KATIA CHRISTODOULOU
Παν (όλος) – δημία (πληθυσμός): Η παγκόσμια εξάπλωση μιας νέας ασθένειας σε διάφορες χώρες και ηπείρους. Η πρώτη καταγεγγραμμένη πανδημία (όλος-πληθυσμός) του πλανήτη μας πιστεύεται πως έλαβε χρόνο μεταξύ το 165-180 μ.Χ.
Γνωστή ως η πανούκλα του Αντωνίνου, η ασθένεια αυτή, που έφερε το θάνατο σε 5 εκατομμύρια ανθρώπους πιστεύεται πως ήταν η ιλαρά ή η ευλογιά. Σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια μετά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν πρωτοφανή χειρισμό μιας ιδιαίτερης ασθένειας, που παρόλα αυτά δεν μας είναι καθόλου πρωτόγνωρη.
Από την πανούκλα του Αντωνίνου, η «ισπανική» γρίπη του 1918 κόστισε τις ζωές σε 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Η γρίπη των χοίρων του 2009, η πρώτη πανδημία του 21ου αιώνα, είχε 200.000 θανάτους.
Συνολικά, ο πλανήτης έχει αντιμετωπίσει δεκάδες επιδημίες και πανδημίες ασθενειών, με εκατοντάδες θύματα. Η πραγματικότητα είναι πως από την αρχή της ιστορίας μας σαν ανθρωπότητα συζούμε και ανταγωνιζόμαστε για επιβίωση με μικροσκοπικούς αλλά θανατηφόρους οργανισμούς. Γιατί λοιπόν αυτή η ασθένεια, γνωστή ως COVID-19 έχει πανικοβάλει ιατρικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς; Γιατί έχουν επιβληθεί σοβαρά περιοριστικά μέτρα σε αεροδρόμια, ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους; Γιατί έχουν κλείσει γραφεία και επιχειρήσεις με κριτικό κίνδυνο της παγκόσμιας οικονομίας;
Γιατί μπορούμε να πάρουμε μέτρα. Γιατί ξέρουμε τι μέτρα πρέπει να πάρουμε.
Γιατί παρά την «αμέλεια» που έχουμε επιδείξει σαν ανθρωπότητα στον πλανήτη, αυτά τα μέτρα αποδεικνύουν πως έχουμε μάθει από την ιστορία των 2.000 χρόνων επιδημιών και πανδημιών που έχουμε περάσει. Έχουμε συλλέξει λιγοστές πληροφορίες γι’ αυτή τη νέα νόσο. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό, νοουμένου ότι πρόκειται για μία καινούργια ασθένεια που χρειάζεται βάθος χρόνου για να αξιολογηθεί και να ταξινομηθεί σωστά, όσον αφορά χαρακτηριστικά και στατιστικά θνησιμότητας και εξάπλωσης.
Οι κυβερνήσεις πολλών χωρών, μη εξαιρουμένης και της δικής μας, καθώς επίσης και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Δεν είναι για να μας τρομοκρατήσουν ή να μας φοβερίσουν, αλλά για να μας ενημερώσουν και να μας προετοιμάσουν με τρόπο αυστηρό αλλά αποτελεσματικό, για την κρισιμότητα μίας κατάστασης που προσπαθούν να αποφύγουν.
Η νέα αυτή μορφή του κορωνοϊού, η τρίτη κατακρίβειαν, φαίνεται με τις πρώτες ενδείξεις να εξαπλώνεται πολύ πιο εύκολα από τον πρώτο κορωνοϊό του 2002 (SARS) που μεταδόθηκε σε 8.000 άτομα και κόστισε τη ζωή σε μόλις 800 – με τρομακτική θνησιμότητα του 10%. Με πάνω από 200.000 ασθενείς και 8.000 θανάτους την ώρα εγγραφής αυτού του άρθρου, ο κορωνοϊός του 2019 έχει ξεπεράσει κατά πολύ και τον κορωνοϊό του 2002 και αυτόν του 2015 (MERS), ο οποίος είχε 850 θανάτους.
Τα ανοικτά γεωγραφικά μας σύνορα και οι ευκολότεροι τρόποι μετακίνησης διετέλεσαν συντελεστές στην ταχύτερη διάδοση του COVID-19. Επιπλέον λόγοι για τη μείζονα και ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού-19 ενδέχεται να είναι η σωρεία και η απλότητα των συμπτωμάτων του που εμποδίζουν τη γρήγορη και ακριβή διάγνωση ενός πάσχοντα και κατά συνέπεια την έγκαιρη αποτροπή της εξάπλωσης από τον ασθενή σε άτομα του περιβάλλοντός του.
Επιπλέον, υπάρχει η 14ήμερη περίοδος εξάπλωσης, που δεν είναι αποδεδειγμένη αλλά έχει καθοριστεί ως αναφορά από άλλους ιούς, ανοσία στον νέο ιό και απουσία εμβολίου. Ρεαλιστικά, θα χρειαστεί μήνες ή και χρόνο – για να βγει στην αγορά ένα σωστά ελεγμένο και εξακριβωμένο εμβόλιο το οποίο θα μπορούμε να εμπιστευτούμε. Τέλος, η πιθανότητα άτομα που νοσούν ελαφρά ή είναι ασυμπτωματικά να μπορούν να μεταδώσουν άθελά τους τον ιό παραπέρα μαζί με τους προαναφερθέντες παράγοντες, τονίζουν την ιδιαιτερότητα αυτού του κορωνοϊού και δικαιολογούν την κρισιμότητα με την οποία αντιμετωπίζεται.
Όντας πολίτες μιας εξελιγμένης χώρας με άριστους πυλώνες ιατρικής φροντίδας, είναι σημαντικό να μην πανικοβληθούμε.
Τα άτομα αυτά, που θα πληγούν περισσότερο από τον κορωνοϊό-19, δεν μας είναι άγνωστα.
Είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, φίλοι καρκινοπαθείς, συνάδελφοι με αναπνευστικά προβλήματα, συμπολίτες με διαβήτη ή θαλασσαιμία. Γι’ αυτούς, ο κορωνοϊός-19 μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπλοκές στην υγεία τους, ακόμη και να αποδειχθεί θανατηφόρος.
Πέραν του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που βρίσκεται στις πρώτες γραμμές αντιμετώπισης και βοήθειας των πληγέντων, το δικό μας κοινωνικό και ανθρωπιστικό καθήκον είναι να περιορίσουμε τις πιθανότητες εξάπλωσης του ιού που μπορεί οι ίδιοι να κουβαλάμε εν αγνοία μας. Αυτός είναι και ο καταλληλότερος τρόπος ευχαρίστησης και στήριξης των ιατρών, νοσηλευτών και επιστημόνων υγείας, που με γενναιότητα, αλτρουισμό και δύναμη ψυχής θυσιάζονται σωματικά και ψυχολογικά καθημερινά για τον συνάνθρωπό τους.
ΑΥΤΟΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ
Είμαστε αδικαιολόγητοι, συλλογικά και προσωπικά, εάν δεν μπορούμε να κάνουμε το ελάχιστο του αυτοπεριορισμού και να ακολουθήσουμε τις βασικές αρχές της υγιεινής για να συμβάλουμε στον περιορισμό του ιού. Επίσης σημαντικό, βγαίνοντας από αυτή την ιστορία, είναι να θυμόμαστε πως τέτοιες αρχές, υγιεινής και ανθρωπιστικής συμπεριφοράς δεν είναι ούτε πρωτοφανείς, ούτε πρέπει να τηρούνται μόνο σε περιπτώσεις πανδημίας.
Αυτή τη στιγμή, ο πλανήτης γράφει ιστορία.
Στο μέλλον, όταν κάποια μελλοντική γενιά κοιτάξει τη δική μας χρονική στιγμή για να αντιμετωπίσει τη δική της πανδημία, οι κυβερνήσεις μας θα κριθούν για τα μέτρα που έλαβαν και η ανθρωπότητα για το κατά πόσο ήταν συνεπής και συνεργάσιμη με αυτά.
(*) Γενικός διευθυντής NIPD Genetics, Πρώην υπουργός Υγείας.