File Photo: Ένα αγόρι της Ονδούρας βουρτσίζει τα δόντια του στην όχθη του ποταμού Suchgate αφού η Μεξικανική Εθνική Φρουρά εμπόδισε τους μετανάστες να διασχίσουν τα σύνορα, στο Tecun Umun της Γουατεμάλας. EPA,Esteban Biba
Λίγες μέρες αφού έχει ξεκινήσει το 2020, μία νέα δεκαετία, χιλιάδες ανθρώπων εξακολουθούν να διασχίζουν περισσότερα από 4,000 χιλιόμετρα για να αναζητήσουν ένα καλύτερο αύριο. Όσο μακρινό και αν ακούγεται για πολλούς από τους κατοίκους των ανεπτυγμένων χωρών, τόσο αληθινό είναι για εκείνους που ζουν στο Βόρειο Τρίγωνο της Κεντρικής Αμερικής.
«Θύματα» –μόνο- των maras και pandillas;
Αναζητώντας πληροφορίες για τις συγκεκριμένες χώρες της Κεντρικής Αμερικής, ανάμεσα στα κοινά στοιχεία που θα συναντήσει κανείς είναι οι λέξεις maras και pandillas. Αμφότερες, αναφέρονται στην ύπαρξη και δράση συμμοριών με την πρώτη να έχει τις ρίζες της στον μεταναστευτικό πληθυσμό του Λος Άντζελες και τη δεύτερη σε αυτές που δραστηριοποιούνται σε συνοικιακό επίπεδο.
Κομβικής σημασίας ήταν η δεκαετία του 1990 και οι απελάσεις μελών συμμοριών από τις Η.Π.Α στην Κεντρική Αμερική.
Η μετανάστευση είτε εντός των χωρών είτε εκτός –κυρίως προς τις Η.Π.Α– είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που περιλαμβάνει διάφορες διαστάσεις, από την κοινωνική μέχρι και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Για αυτό το λόγο παρακάτω θα εξετάσουμε εκτενέστερα την κατάσταση σε κάθε χώρα…
Γουατεμάλα
Η Γουατεμάλα μία χώρα 15εκ κατοίκων ταλαιπωρήθηκε για 36 χρόνια (1960-1996) από εμφύλιο πόλεμο, επηρεάζοντας δραστικά το βιοτικό επίπεδο της χώρας. Παρά την οικονομική μεγέθυνση των τελευταίων ετών, η κατάσταση στη Γουατεμάλα παραμένει ανησυχητική σχετικά με το φαινόμενο της φτώχειας. Συγκεκριμένα, το 48% του πληθυσμού -ιδίως αυτοί που ανήκουν στην μεσαία τάξη- ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ενώ το 8,7% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.
Αυτό δημιουργεί δύο άκρα, των πλουσίων και των φτωχών, κατατάσσοντας τη χώρα στη 19η θέση στον δείκτη ανισοτήτων GINI. Μολονότι η ανεργία είναι σε χαμηλό επίπεδο, δεν αντικατοπτρίζεται η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και των κοινωνικών συνθηκών.
Η επικράτηση αυτών των δυσμενών συνθηκών και του χαμηλού βιοτικού επιπέδου στα αστικά κέντρα συμβάλλει στην ολοένα και αυξανόμενη παρουσία των συμμοριών. Ειδικότερα, ο δείκτης εγκληματικότητας ανέρχεται στο 56/100, 27ος υψηλότερος μεταξύ 123 χωρών. Παράλληλα, σε σύνολο 167 χωρών, η Γουατεμάλα είναι 14η θέση στον δείκτη ανθρωποκτονιών.
Την ήδη δυσχερή κατάσταση στη χώρα επηρεάζει και η κλιματική αλλαγή. 40% του πληθυσμού απασχολείται στον αγροτικό τομέα, το οποίο αν και δεν έρχεται αντιμέτωπο –σε μεγάλο βαθμό- με τις βιαιοπραγίες των συμμοριών αναζητεί ένα καλύτερο μέλλον, καθώς το εισόδημά του επηρεάζεται αρνητικά από τις συχνές ξηρασίες.
Ελ Σαλβαδόρ
Το Ελ Σαλβαδόρ με 6,3εκ κατοίκους είναι μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες της Κεντρικής Αμερικής. Η οικονομία του αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς, ενώ 29% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με το 8,5% να βρίσκεται σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.
Αυτή η εσωτερική αστάθεια επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη στη χώρα, καθώς οι επενδύσεις μειώνονται με αποτέλεσμα να δημιουργούνται λιγότερες θέσεις εργασίας (30,000) από αυτές που πραγματικά χρειάζονται (40,000).
Επίσης, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο επιδεινώνεται και από τις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής και τις συχνές ξηρασίες, καθώς ο αγροτικός τομέας απασχολεί το 25% του εργατικού δυναμικού, καθιστώντας ασταθές το εισόδημά τους. Ειδικότερα, η ξηρασία του 2014 επηρέασε το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο σε περισσότερους από 100,00 αγρότες.
Ονδούρα
Παρά την οικονομική μεγέθυνση που βιώνει η χώρα, οι ανισότητες και η φτώχεια επιδεινώνουν την κατάσταση στο εσωτερικό της. Η οικονομική μεγέθυνση της Ονδούρας ξεπερνά τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Αμερικής, καθώς η αύξηση του Α.Ε.Π ξεπερνά το 3% ετησίως, ενώ η ανεργία ανέρχεται μόλις στο 4%.
Παρά το γεγονός ότι –εν συγκρίσει με άλλες γειτονικές χώρες -δαπανά μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού της στην εκπαίδευση, η ποιότητα της εκπαίδευσης αλλά και η σχολική επίδοση των μαθητών-τριών είναι αρκετά χαμηλή. Συγκεκριμένα, το 44% των νέων συμμετέχει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ μαζί με Ελ Σαλβαδόρ και Γουατεμάλα καταγράφουν το χαμηλότερο ποσοστό -15%- ενήλικου πληθυσμού που δεν μπορεί να διαβάσει και να γράψει.
Εκτός από τα αστικά κέντρα, ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζει και ο αγροτικός πληθυσμός. Ο αγροτικός τομέας στην Ονδούρα απασχολεί περίπου το 40% του πληθυσμού, όμως ο περιορισμένος αριθμός βροχοπτώσεων και η ξηρασία αποτελεί κίνδυνο για την παραγωγή, με τις προβλέψεις να είναι δυσοίωνες για τα επόμενα χρόνια.
Η.Π.Α και μεταναστευτική πολιτική
Στο επίκεντρο της προεκλογικής ατζέντας βρίσκεται το μεταναστευτικό ζήτημα στις Η.Π.Α, καθώς τον τελευταίο χρόνο διάφορες εξαγγελίες έχουν δει το φως της δημοσιότητας από τον Πρόεδρο Τραμπ. Είτε μέσω tweet, είτε μέσω δηλώσεων ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει δείξει τις προθέσεις του για τη δραστική μείωση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από τις χώρες του Βορείου Τριγώνου της Κεντρικής Αμερικής (Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Ονδούρα). Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και το νέο όριο εισδοχής προσφύγων στις Η.Π.Α, το οποίο ανέρχεται στις 18,000 για το έτος 2020.
Όσον αφορά τις διμερείς συμφωνίες των Η.Π.Α με τη Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ και την Ονδούρα, αυτές επιτρέπουν στις Η.Π.Α να επαναπροωθούν μετανάστες, σε περίπτωση που είχαν περάσει από αυτές τις χώρες και δεν είχαν ζητήσει άσυλο πρώτα εκεί.
Η επόμενη ημέρα…
Παρά τις συμφωνίες μεταξύ Η.Π.Α και των χωρών του Βορείου Τριγώνου της Κεντρικής Αμερικής, το μεταναστευτικό ρεύμα συνεχίζεται με περισσότερα από 1000 άτομα να αναζητούν το πέρασμά τους στις Η.Π.Α. Περισσότεροι από 500,000 άνθρωποι εκτιμάται ότι είχαν εσωτερικά ή εξωτερικά εκτοπιστεί από την Κεντρική Αμερική, μέχρι το 2019.
Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ και Ονδούρα έχουν κοινά προβλήματα.
Όμως, οι τρεις χώρες εκτός από τα κοινωνικά ζητήματα έχουν να αντιμετωπίσουν και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες ωθούν τον αγροτικό πληθυσμό στα αστικά κέντρα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα έως το 2050 μέχρι και 2εκ κάτοικοι των χωρών της Κεντρικής Αμερικής μπορεί να μεταναστεύσουν εσωτερικά για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν ότι μία ενδεχόμενη υπερσυσσώρευση πληθυσμού στα ήδη βεβαρημένα και ασταθή αστικά κέντρα ίσως επιφέρει νέες κοινωνικές αναταραχές στην Κεντρική Αμερική για την διεκδίκηση ενός καλύτερου μέλλοντος, ενώ το μεταναστευτικό ρεύμα θα συνεχίσει να απασχολεί και το 2020, εντείνοντας την πίεση στο εσωτερικό των κρατών, τα οποία αδυνατούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την διαμορφωθείσα κατάσταση.
(*) Γιώργος Κουλούρης, Διεθνολόγος
“Η Συμφωνία του Αιώνα” για το Παλαιστινιακό είναι ένα πολιτικό τσίρκο του Τραμπ; Μία πρώτη ανάλυση…