File Photo: Ελληνικά πολεμικά σκάφη σε άσκηση. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΕΝ, STR
Παρά θίν’ αλός
Όμηρος
Η θάλασσα μπορεί να γήτευε και να γητεύει ακόμη τους ποιητές αλλά ήταν και παραμένει και ένας σημαντικός παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, δρόμος του διεθνούς εμπορίου για αιώνες και ταυτόχρονα γεωπολιτικός πυλώνας ισχύος για τα κράτη.
Η σημασία της θάλασσας στις διεθνείς σχέσεις έχει επισημανθεί και εξεταστεί σε όλες τις εποχές και σε όλους τους πολιτισμούς. Η γενική εντύπωση, αν όχι τεκμηριωμένη μεταβλητή, είναι πως οι θαλάσσιες αυτοκρατορίες, οι θαλάσσιες δυνάμεις, υπερτερούσαν των χερσαίων.
Η Κίνα για παράδειγμα σήμερα προσπαθεί να κυριαρχήσει στις θάλασσες της Ασίας ή να έχει όπου μπορεί ναυτική παρουσία, από το λιμάνι του Πειραιά ώς αυτό της Χάιφας. Θα έλεγα ότι η Κίνα έχει υιοθετήσει μια στρατηγική μετάβασής της από τον ηπειρωτικό προσανατολισμό στη θάλασσα. Το παράδειγμα της παρουσίας της στη Μεσόγειο όπου συνεργάζεται με τη Ρωσία, μια άλλη, υποτίθεται, χερσαία δύναμη, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία γι΄αυτό. Χαρακτηριστική επίσης και η ανάπτυξη των κινεζικών ναυπηγείων. Την ίδια ώρα όμως οικοδομεί και τον Δρόμο του Μεταξιού, ένα δίκτυο χερσαίων δρόμων.
Είναι πια γεγονός ότι έχουν ανατραπεί τα δεδομένα στο γεωστρατηγικό και στρατιωτικό ισοζύγιο ανάμεσα στις δύο χώρες και ειδικά στον τομέα της ναυτικής ισχύος. Ποσοτικά το τουρκικό ναυτικό υπερέχει του ελληνικού και αυτή η υπεροχή θα είναι δραματική τα επόμενα χρόνια με τους ρυθμούς που εξοπλίζεται η Τουρκία. Ποιοτικά όμως η υπεροχή του ελληνικού ναυτικού παραμένει και αντισταθμίζει την τουρκική ποσοτική υπεροχή.
Το νέο στοιχείο που προστέθηκε στη σημασία της θάλασσας με την τεχνική πρόοδο που επιτελέστηκε είναι η εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων. Κάτι που αρχίζει να γίνεται δυνατόν από τη δεκαετία του 1970. Έως τότε η σημασία της θάλασσας ήταν εμπορική καθώς οι θαλάσσιοι δρόμοι ήταν οι πιο ασφαλείς και οι πιο φθηνοί για τη μεταφορά εμπορευμάτων, ενώ η αλιεία αποτελούσε τον μεγάλο πλούτο της. Αποτέλεσμα της τεχνικής προόδου, με τη ναυπήγηση πλωτών γεωτρυπάνων φτάσαμε στον σημερινό έντονο ανταγωνισμό εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων και τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών εκμετάλλευσης με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας που προέκυψε από τη Σύμβαση του 1982.
Η πολιτική κατευνασμού που ακολουθήθηκε από την ελληνική πλευρά όλα αυτά τα χρόνια, όχι μόνο δεν απέδωσε, αλλά κατέστησε την τουρκική πλευρά περισσότερο επιθετική επειδή εκλαμβάνει αυτή την πολιτική ως αδυναμία.
Όπως έγραφα και την περασμένη Κυριακή, ένα μεγάλο γεωπολιτικό παιγνίδι βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή για τον έλεγχο των ενεργειακών πόρων, και όσες χώρες δεν διαθέτουν ναυτική ισχύ θα αποκλειστούν από το μοίρασμα της πίτας. Η θάλασσα είναι ο χώρος της μεγάλης γεωπολιτικής σκακιέρας.
(*) Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών
Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας
ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019.
[email protected]
Καλές οι συνεργασίες με Αίγυπτο και Ισραήλ, αλλά δεν είναι αρκετές απέναντι στην Τουρκία