File Photo: Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πηγή: Τουρκική Προεδρια
Διαβόητη διεθνώς για τη συχνά εκβιαστική «πολεμική» με την οποία προσεγγίζει τον έξω κόσμο, η τουρκική ηγεσία δεν περιορίζεται ωστόσο μόνο στη σκληρή ισχύ που όλοι έχουμε γνωρίσει από το Αιγαίο (παραβιάσεις ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, γκρίζες ζώνες, εκβιασμοί μέσω προσφυγικών ροών) και την Κύπρο (εισβολή/κατοχή, εποικισμός, παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις) έως τη Συρία (διαδοχικές στρατιωτικές εισβολές, «ζώνη ασφαλείας»).
Παράλληλα με όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, με τις υπερπτήσεις των τουρκικών μαχητικών, τις παραβιάσεις, τις αμφισβητήσεις, τις άκρως επιθετικές δηλώσεις και τους εκβιασμούς, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επενδύει και στην ήπια ισχύ (soft power), ποντάροντας σε «όπλα» όπως είναι εκείνα της επικοινωνίας και της πληροφόρησης (media), της κοινωνίας των πολιτών (ΜΚΟ), της ακαδημαϊκής παραγωγής ιδεών (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, δεξαμενές σκέψεις), της εκπαίδευσης («τουρκικά» σχολεία), του πολιτισμού (τουρκικά σίριαλ στην τηλεόραση) και της ισλαμικής θρησκείας.
Τουρκική διασπορά και «συναφείς κοινότητες»
Η διατήρηση της τουρκικής πολιτιστικής κληρονομιάς, η εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας, και η «ορθή» πρόσληψη των διδαχών του σουνιτικού ισλάμ είναι μόνο κάποιοι από τους στόχους που προωθεί η YTB στο εξωτερικό. Πως;
· Μοιράζοντας υποτροφίες ώστε νέοι από άλλες χώρες να έρθουν και να σπουδάσουν σε τουρκικά πανεπιστήμια.
· Προσφέροντας προγράμματα απασχόλησης/μαθητείας (internship) προκειμένου νέοι από το εξωτερικό να έρθουν και να εργαστούν σε τουρκικές εταιρείες/υπηρεσίες ή τουρκικά ιδρύματα.
· Στήνοντας κατασκηνώσεις αλλά και διοργανώνοντας δωρεάν «επιμορφωτικές» εκδρομές «αναψυχής» στην Τουρκία.
Τον τουρκικό «πολιτισμό» προωθεί στο εξωτερικό, από το 2007 οπότε ιδρύθηκε, και το «Ινστιτούτο Γιουνούς Εμρέ» («Yunus Emre Enstitüsü»), το οποίο εμφανίζεται, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, να διατηρεί σήμερα περισσότερα από 70 πολιτιστικά κέντρα σε περισσότερες από 60 χώρες του εξωτερικού.
33.000 μαθητές σε 33 χώρες
Ο οργανισμός «Turkey Maarif Foundation» συστάθηκε το 2016 ως μη-κερδοσκοπικό ίδρυμα υπό το υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας. Υπό την αιγίδα του, εμφανίζονται σήμερα να λειτουργούν από παιδικοί σταθμοί έως και πανεπιστήμια (όλες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης) σε συνολικά 33 χώρες κυρίως της Αφρικής και των Βαλκανίων. Ο λόγος για να εκπαιδευτικό δίκτυο υπό τη σκέπη του οποίου εντάσσονται συνολικά 33.000 μαθητές και φοιτητές πολλοί εκ των οποίων… δεν είναι καν τουρκικής καταγωγής.
Διότι η Άγκυρα δεν περιορίζει τις βλέψεις της μόνο στους τουρκικής καταγωγής πολίτες του εξωτερικού.
Ενδεικτικός ως προς αυτό είναι και ο τίτλος της αρμόδιας τουρκικής κυβερνητικής υπηρεσίας YTB που εμφανίζεται να μεριμνά όχι μόνο για τους «απόδημους Τούρκους» («Turks Abroad») αλλά και για τις «συγγενικές κοινότητες» («related communities»), αναγνωρίζοντας ως στοιχείο «συγγένειας» τη μουσουλμανική θρησκεία απέναντι στους αλλόθρησκους της Δύσης αλλά και της Ασίας (βλέπε Κίνα).
Δεκάδες τεμένη στις ΗΠΑ
Με εφαλτήριο της ισλαμική θρησκεία, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ρίχνει, παράλληλα, δίχτυα και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σε μια προσπάθεια προφανώς να απορροφήσει το όποιο μέγεθος δυναμικής έχει πια απομείνει στα χέρια του αυτοεξόριστου στην Πενσιλβάνια, Φετουλάχ Γκιουλέν.
Η διαβόητη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet) έχει πλέον αποκτήσει και αμερικανικό παράρτημα (Diyanet America) υπό την αιγίδα του οποίου λειτουργούν σήμερα στις ΗΠΑ τουλάχιστον 27 ισλαμικά τεμένη, όπως σημειώνεται στην ίδια της ιστοσελίδα της αμερικανικής Diyanet. Τον Απρίλιο του 2016, ο ίδιος ο Ερντογάν είχε μάλιστα μεταβεί στις ΗΠΑ για να παραστεί στα εγκαίνια ενός τέτοιου «ισλαμικού κέντρου» στο Μέριλαντ. Προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της τουρκικής επιρροής στην άλλη άκρη του Ατλαντικού εμφανίζεται να λειτουργεί, επίσης, και το Turkish-American Religious Foundation (TARF) που έχει ως έδρα του την Ουάσιγκτον.
«Ενώσεις» όπως είναι οι:
· Turkey-U.S. Business Council (TAİK)
· American Turkish Council (ATC)
· Turken Foundation
· Turkish Coalition of America (TCA)
· Assembly of Turkish American Associations (ATAA)
Μεταξύ αυτών, το ίδρυμα Turken παρουσιάζει «ανησυχητικά» μεγάλο ενδιαφέρον όπως σημειώνεται στο ίδιο άρθρο:
· επειδή στο διοικητικό του συμβούλιο συμμετέχει και η κόρη του Τούρκου προέδρου (και σύζυγος του Μπεράτ Αλμπαϊράκ), Εσρά
· επειδή αυτό έχει λάβει σχεδόν… 55 εκατομμύρια δολάρια μόνο σε δωρεές από το 2014 οπότε ιδρύθηκε
· και επειδή αυτό εμφανίζεται να οργανώνει κάθε χρόνο ταξίδια στην Τουρκία για εκατοντάδες μουσουλμάνους φοιτητές από τις ΗΠΑ… με όλα τα έξοδα πληρωμένα, ταξίδια τα οποία πολλοί αποκηρύσσουν ως εργαλεία κατήχησης ή προσηλυτισμού
Η Τουρκία ως «προστάτιδα» όλων των μουσουλμάνων
Για να μπορέσει, όμως, να παρουσιαστεί ως «προστάτιδα» των απανταχού μουσουλμάνων, η Άγκυρα επενδύει και στην «απειλή» της «ισλαμοφοβίας» την οποία επιμένει να υπερτονίζει. Κι αυτό σε μια λογική τύπου: «εάν οι δυτικοί σας μισούν επειδή είστε μουσουλμάνοι, η Τουρκία είναι εκείνη που θα σας υπερασπιστεί».
Σε ακριβώς αυτό το πλαίσιο, μη-Τούρκοι μουσουλμάνοι «ενθαρρύνονται να καλούν στα τηλεφωνικά κέντρα των τουρκικών προξενείων» και να καταγγέλλουν εκεί τις όποιες σε βάρος τους λεκτικές ή φυσικές επιθέσεις ή πρακτικές διακρίσεων, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά σε άρθρο (υπό τον τίτλο: «A Muslim Counter-Hegemony?: Turkey’s Soft Power Strategies and Islamophobia») που έχει δημοσιευτεί στον ιστοχώρο Jadaliyya.com.
Η Άγκυρα ρίχνει, όμως, γέφυρες επικοινωνίας και προς διανοούμενους σε άλλες χώρες του μουσουλμανικού κόσμου, στην προσπάθεια να χτίσει ένα δικό της δίκτυο επιφανών υποστηρικτών.
Υπό την αιγίδα του ιδρύματος SETA έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια και σειρά από βιβλία: για τους «κακούς» Κούρδους του PKK («When Strategy Collapses: The Pkk’s Urban Terrorist Campaign»), για την άνοδο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας («The Rise of the Turkish Defense Industry»), για τα «καλά» του προεδρικού συστήματος που κόμισε ο Ερντογάν («Turkey’s Presidential System Model and Practices») κ.ά.
Προς την ίδια κατεύθυνση, της διαμόρφωσης ενός δικτύου ακαδημαϊκών που θα υποστηρίζουν τις θέσεις της Τουρκίας, λειτουργούν σύμφωνα με όσα αναφέρονται για την «ήπια ισχύ» της Τουρκίας στον ιστοχώρο Jadaliyya.com, και ιδιωτικά τουρκικά πανεπιστήμια που έχουν ιδρυθεί τα τελευταία χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, πανεπιστήμια όπως είναι τα «Ibn Haldun» και «Zaim».
Μοχάμεντ Άλι και Μάλκολμ Χ ως «φίλοι της Τουρκίας»
Στο ίδιο πλαίσιο, η Άγκυρα επιχειρεί να οικειοποιηθεί και επιφανείς προσωπικότητες του δυτικού κόσμου, είτε ως «δικές της» είτε ως φιλικά προσκείμενες στην Τουρκία. Ακριβώς αυτό επιχείρησε να κάνει ο Ερντογάν τον Ιούνιο του 2016, όταν δοκίμασε (χωρίς όμως τελικά να καταφέρει) να δώσει τη δική του παράσταση, ωσάν ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων, με φόντο την κηδεία του (μουσουλμάνου) Μοχάμεντ Άλι στο Κεντάκι των ΗΠΑ. Και όταν οι διοργανωτές δεν του επέτρεψαν να κάνει ακριβώς όσα επιθυμούσε (να εκφωνήσει δηλαδή ομιλία και να αποθέσει πάνω στο φέρετρο ένα κομμάτι μαύρου υφάσματος με ιερούς στίχους από τη Μέκκα), τότε εκείνος αποχώρησε ενοχλημένος.
Περίπου τρεις μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2018, η τουρκική ηγεσία θα μετονόμαζε σε… Λεωφόρο Malcolm X τον δρόμο στον οποίο βρίσκεται η αμερικανική πρεσβεία στη Άγκυρα. Και τον Ιανουάριο του 2019, τουρκικά ιδρύματα (Turken, Ensar, TURGEV) θα προχωρούσαν στο να αγοράσουν, έναντι 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων, την πρώην φάρμα του Μοχάμεντ Άλι στο Μίσιγκαν με σκοπό να τη μετατρέψουν σε «καλοκαιρινό σχολείο για μουσουλμάνους νέους».
Τηλεοπτικές σειρές… ξαναγράφουν την ιστορία
Ο λόγος για μια σειρά από δραματοποιημένα «ιστορικά» σίριαλ που παιανίζουν μέσα από ένα φίλτρο εξιδανίκευσης τους «θριάμβους» των Οθωμανών ενάντια σε μια Δύση πάντοτε δαιμονοποιημένη, διεκδικώντας μάλιστα και εχέγγυα ιστορικής αξιοπιστίας.
Στην εν λόγω κατηγορία ανήκουν κινηματογραφικές ταινίες όπως «Ο Οθωµανός Υπολοχαγός» του 2017 αλλά και τηλεοπτικές σειρές όπως είναι: το σίριαλ «Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας» («Payitaht Abdülhamid») με πρωταγωνιστή τον αιµοσταγή πανισλαµιστή Αµπντούλ Χαµίτ, το σίριαλ «Μωάµεθ: ο Κατακτητής του Κόσµου» («Mehmed: Bir Cihan Fatihi») με πρωταγωνιστή τον Μωάμεθ τον Πορθητή, και η σειρά «Ανάσταση: Ερτογρούλ» («Diriliş: Ertuğrul») με κεντρικό χαρακτήρα τον «γενναίο Ερτογρούλ», πατέρα του πρώτου Οθωµανού σουλτάνου Οσµάν Α’, που κατατροπώνει τους σταυροφόρους (στην πρώτη σεζόν), τους Μογγόλους (στη δεύτερη) και τους Έλληνες (στην τρίτη).
TRT World και TİKA
Η τουρκική προπαγάνδα, ωστόσο, δεν έχει παρουσία στη μικρή οθόνη μόνο μέσα από τις τουρκικές τηλεοπτικές σειρές μυθοπλασίας αλλά και μέσα από ΜΜΕ που «παίζουν» στο εξωτερικό απευθυνόμενα σε διεθνές κοινό, όπως είναι για παράδειγμα το αγγλόφωνο TRT World. Ιδρυθέν το 2015, το εν λόγω κανάλι διατηρεί σήμερα «βάσεις» σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο και Σιγκαπούρη, εκπέμποντας ειδήσεις στην αγγλική γλώσσα ως άλλο… al Jazeera ή BBC, ειδήσεις «ειπωμένες» φυσικά μέσα από τη σκοπιά του τουρκικού κράτους στο οποίο άλλωστε το TRT World ανήκει.
Όσο για την περίφημη «Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού της Τουρκίας», την γνωστή και ως TİKA, εκείνη εδώ και δεκαετίες προσφέρει αναπτυξιακή βοήθεια και εκπονεί έργα υποδομών αναπτυξιακού ενδιαφέροντος στον αναπτυσσόμενο κόσμο, από την Κασπία Θάλασσα (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν κ.ά.) έως και τα Βαλκάνια. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, η TİKA δραστηριοποιείται σήμερα σε περισσότερες από 150 χώρες, ενώ διατηρεί συνολικά 56 γραφεία στο εξωτερικό, από την Κολομβία και τις Φιλιππίνες έως τη Νότια Αφρική και την Ουκρανία.
Πως έγινε ο “αρραβώνας” του Ερντογάν με τον Τραμπ: Κουμπάροι Φλιν, Τζουλιάνι και Γιαλτσιντάγ