Η απειλή της Κίνας ορίζει τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή: Φταίει η διχόνοια των Κούρδων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πότε ανακάλυψαν οι Έλληνες τον «Νέο Κόσμο»: Το αμερικανικό όνειρο, ο «αμερικανολόγος» Κοραής και οι διαχρονικές σχέσεις αγάπης – μίσους

Ουκρανική επίθεση με drones στη Ρωσία: Πυρκαγιά σε βιομηχανικό πάρκο στο Σμολένσκ, εκκενώθηκαν κατοικίες στην περιοχή

Ο Μπλίνκεν στην Κίνα για ασκήσεις παγκόσμιας σταθερότητας: Την ώρα που ο Μπάιντεν, μετά την έγκριση και της Γερουσίας, υπογράφει το νόμο κατά του TikTok

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΗ (*)

Σε δύο άρθρα μας από αυτό το βήμα τον Δεκέμβριο του 2016 και τον Ιούνιο του 2017(1) τοποθετηθήκαμε με τρόπο αντίθετο στην περιρρέουσα αντίληψη περί των αμερικανοτουρκικών σχέσεων και του κουρδικού ζητήματος.

• Σημειώσαμε την πολυδιάσπαση στο εσωτερικό των Κούρδων ως έναν εκ των βασικών παραγόντων αδυναμίας δημιουργίας ενιαίας κουρδικής κρατικής οντότητας καθώς επίσης την ισχυρή πιθανότητα άμβλυνσης των αμερικανοτουρκικών δαφορών με «πράσινο φως» για επιχειρήσεις σε Ιράκ και Συρία.

Υπάρχουν ορισμένα σημαντικά σημεία τα οποία οφείλουμε να τα εντοπίσουμε και εν συνεχεία να εξηγήσουμε με ποιόν τρόπο επηρεάζουν τις εξελίξεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειο.

Η Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 (2) ανέφερε την Κίνα και το Ιράν ως τις σημαντικότερες απειλές κατά των αμερικανικών συμφερόντων. Επιπλέον, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει πολλάκις εκφραστεί υπέρ της βελτίωσης των σχέσεων με την Ρωσία και έχει δεχθεί επίθεση ποικιλοτρόπως για αυτή του την θέση (3).

• Στην αντίληψη της σημερινής διοίκησης των Ηνωμένων Πολιτειών φαίνεται ότι επικρατεί η θέση πως δεν μπορεί να γίνει παράλληλη ανάσχεση Ρωσίας και Κίνας και συνεπώς παράλληλα με την διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων επιβάλλεται η δημιουργία συνεργασιών η οποία θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να αποσύρουν δυνάμεις από συγκεκριμένες θέσεις χωρίς κατ’ ανάγκη να οδηγηθούν σε μία νέα περίοδο απομονωτισμού.
• Ουσιαστικός στόχος επομένως είναι η αναδιάταξη δυνάμεων με το «βλέμμα» στην Κεντρική Ασία και στον Ειρηνικό Ωκεανό όπου η κινεζική ισχύς που προς το παρόν εκφράζεται οικονομικά ,εμφανίζεται καλπάζουσα. Παράλληλα, επιχειρείται η δημιουργία μιας ισορροπίας ισχύος στην Μέση Ανατολή η οποία δεν θα βασίζεται μόνο στην αμερικανική παρουσία αλλά και στην ανάληψη συντονισμένης δράσης από την Ρωσία και από περιφερειακές δυνάμεις.

Κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες σε διαφορετικά αλλά συνδεόμενα επίπεδα εντός του παραπάνω πλαισίου.

Πρώτον, επανήλθε στο προσκήνιο η δημιουργία ενός αραβικού συνασπισμού (το λεγόμενο αραβικό ΝΑΤΟ) ,συνεργαζόμενου με το κράτος του Ισραήλ με στόχο την συρρίκνωση της ισχύος του Ιράν ως του «κακού» της Μέσης Ανατολής(4).

Δεύτερον, επιχειρήθηκε η εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία μέσω συνεχών επαφών ,η οποία μετά το πραξικόπημα και την αναβάθμιση της κουρδικής ισχύος στην Συρία κινήθηκε προς αντίθετη κατεύθυνση συνεργαζόμενη με το Ιράν (κυρίως κατά του κουρδικού) και με την Ρωσία για την ασφάλεια της (αφού στην αντίληψή της η Δύση επεδίωκε την συρρίκνωσή της).

• Στην πραγματικότητα η Τουρκία εργαλειοποιείται και παράλληλα περιορίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και από την Ρωσία. Είναι καλοδεχούμενη φυσικά από την Μόσχα και την Ουάσιγκτον αυτή η εργαλειοποίηση και συνεπώς δεν επιθυμεί κανείς την αποσταθεροποίησή της αλλά είναι γνωστή η ανάγκη περιορισμού των υπέρμετρων φιλοδοξιών της.

Τρίτον, επιχειρήθηκε μείωση και εν τέλει αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τα εδάφη της Συρίας με παράλληλη όμως αύξηση της ναυτικής παρουσίας στην ανατολική Μεσόγειο και στον Περσικό. Μελλοντικά είναι σχεδόν βέβαιη η αναβάθμιση της στρατιωτικής παρουσίας στο γειτονικό Ιράκ. Όπως έχουμε σημειώσει στο παρελθόν, «οι Αμερικανοί αν αποχωρήσουν απο την Συρία είναι πλέον βέβαιο πως θα ενισχύσουν την παρουσία τους στο Ιράκ. Πληροφορίες κάνουν λόγο για δημιουργία μεγάλης βάσης στο Ιράκ στα συνορα με τη Συρία αποχωρώντας από το Τανφ στο οποίο υπάρχει αμερικανική βάση όπου εκπαιδεύονται Σύροι αντικαθεστωτικοί. Οι Ισραηλινοί διακηρύσσουν πως η μάχη κατά της ιρανικής επέκτασης ίσως χρειαστεί να επεκταθεί πέραν της Συρίας»(5).

Τέταρτον, ετέθη σε εφαρμογή το σχέδιο οικονομικού αποκλεισμού του Ιράν, ενώ παράλληλα αναγνωρίστηκε η Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.

Πέμπτον, παρά την εσωτερική φθορά η αμερικανική διοίκηση συνεχίζει να επιχειρεί συνεργασία με την Ρωσία όπως εξαρχής είχε δηλώσει πως επιθυμεί, η οποία εμβαθύνεται μάλιστα εντός του στρατηγικού τριγώνου Ουάσιγκτον-Μόσχας-Ιερουσαλήμ (6).

• Η τουρκική επιχείρηση στην Συρία ξεκίνησε εν γνώσει τόσο της Ρωσίας όσο και των ΗΠΑ με σαφή στόχο την επίσπευση των παραπάνω διαδικασιών. Δεν θα πρέπει να προξενεί καμία έκπληξη η αλλαγή σε επίπεδο ρητορικής από πλευράς αμερικανικής διοίκησης η οποία λανθασμένα αποδίδεται στην …διάθεση του Αμερικανού Προέδρου.

Δόθηκε το ελεύθερο στην Τουρκία, εισέβαλε με γνώριμες (και υποστηριζόμενες από την Δύση την περίοδο 2011-2014) ισλαμιστικές οργανώσεις και οι Κούρδοι της Συρίας μέσα σε λίγες ώρες κατέληξαν σε συμφωνία με τον Πρόεδρο της Συρίας. Η Συρία παραμένει ενωμένη υπό τον Άσαντ με μοναδική ξένη στρατιωτική παρουσία την επίσημα προσκεκλημένη Ρωσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρούν από τα εδάφη της Συρίας διατηρώντας ισχυρότατη ωστόσο προβολή ισχύος από την περιφέρεια.

Όσον αφορά στους Κούρδους, όπως τονίσαμε τον Φεβρουάριο του 2019 «αν οι Κούρδοι δεχθούν την ρωσική πρόταση και συμφωνήσουν με τον Άσαντ θα έχουν κάνει μια στρατηγική επιλογή μη αναστρέψιμη, που ίσως τους καλύψει από την τουρκική επιθετικότητα αλλά τους αναγκάσει να περιοριστούν εδαφικά αλλά και πολιτικά σε ένα πλαίσιο υπαγωγής τους υπό τον Σύριο Πρόεδρο ακόμα και με αυξημένη αυτονομία όχι όμως ίδιου επίπεδου με το βόρειο Ιράκ»(7).

• Το επόμενο διάστημα αναμένεται συρο-ρωσική κίνηση στα νότια, στην περιοχή του Deir Ezzor. Οι κινήσεις ιρανικών πολιτοφυλακών στην εν λόγω περιοχή αντιμετωπίστηκαν με αεροπορικά πλήγματα άγνωστης προέλευσης, πιθανότατα ισραηλινά.
• Οι Ιρανοί θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν θέσεις εντός Συρίας λόγω της διακηρυγμένης ρωσικής θέσης κατά την οποία καμία ξένη στρατιωτική παρουσία δεν θα παραμείνει εντός Συρίας ,αλλά και της σχετικής αμερικανορωσικής συμφωνίας (8).

Ας μην λησμονούμε πως η Ρωσία έχει ήδη δώσει το ελεύθερο στο Ισραήλ να πλήττει ιρανικούς στόχους εντός Συρίας.

Παράλληλα οφείλουμε να σημειώσουμε τις διόλου τυχαίες αναταραχές σε Ιράκ και Λίβανο την στιγμή ακριβώς που στην Συρία επιταχύνονται οι εξελίξεις. Αναμένεται επιδείνωση της κατάστασης και στις δύο χώρες με τις αιτίες να γίνονται εν πολλοίς αντιληπτές υπό το παραπάνω πλαίσιο ανάλυσης.

Συνοψίζουμε λοιπόν:
1. Η γεωστρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών εστιάζει στην ανάσχεση της αναβαθμισμένης ισχύος της Κίνας σε οικονομικό ,πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.
2. Η γεωστρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών αντιλαμβάνεται πως η διπλή ταυτόχρονη ανάσχεση Ρωσίας και Κίνας είναι πλέον αδύνατη.
3. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν μια ισορροπία ισχύος στην ευρύτερη Μέση Ανατολή που θα τους δώσει την δυνατότητα αφού αποσύρουν μεγάλο μέρος των απασχολούμενων εκεί δυνάμεων να τις επανατοποθετήσουν κατά της κινεζική ισχύος.
4. Η Ρωσία επιδιώκει την συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκφράζεται συχνά υπέρ αυτής της προοπτικής ο Πρόεδρος της.
5. Η Ρωσία αντιλαμβάνεται τους προβληματισμούς του Ισραήλ σχετικώς με την ιρανική επέκταση σε Συρία -Ιράκ- Λίβανο αλλά και τα όρια της δικής της ισχύος.
6. Κατάρ και Τουρκία (λόγω Αδελφών Μουσουλμάνων) βρίσκονται απέναντι από τις αραβικές χώρες και μοναρχίες του Κόλπου οι οποίες μέσω του σχηματισμού του «αραβικού ΝΑΤΟ» κατευθύνονται επισήμως στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.
7. Το Ιράν αποτελεί «κλειδί» στην ανάπτυξη της Κίνας κυρίως λόγω του μέσου χερσαίου τμήματος του Δρόμου του Μεταξιού (OBOR) και πάγια απειλή απέναντι στο Ισραήλ μέσω μονάδων που διατηρεί σε Ιράκ ,Συρία και Λίβανο. Επιπλέον βρίσκεται σε σύγκρουση δια αντιπροσώπων με την Σαουδική Αραβία στην Υεμένη.
8. Η εμβάθυνση της συνεργασίας ΗΠΑ-Ρωσίας-Ισραήλ δημιουργεί τις προϋποθέσεις εξισορρόπησης του μεσανατολικού συστήματος και διατηρεί ως άμεσο στόχο την συρρίκνωση της ιρανικής ισχύος με μεσοπρόθεσμο στόχο την επίτευξη μίας συμφωνίας με το Ιράν που θα αποκλείει την κινεζική επιρροή.
10. Για να επιτευχθεί το παραπάνω είναι αναγκαίο:
α/ να περιοριστεί η ιρανική επέκταση σε Συρία- Ιράκ -Λίβανο και Υεμένη
β/ να ελεγχθεί πλήρως ο Περσικός Κόλπος και η Ανατολική Μεσόγειος,
γ/ να συνεχιστεί η συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ- Ρωσίας η οποία οδηγεί σε εξισορρόπηση το ανταγωνιστικό τρίγωνο Τουρκία/Κατάρ – Άραβες/Μοναρχίες Κόλπου – Ιράν.
Στόχος δεν είναι μία πολεμική επιχείρηση εναντίον του Ιράν αλλά η επίτευξη μίας νέας συμφωνίας.

Στο πολυπολικό πλέον διεθνές σύστημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η ισχυρότερη δύναμη.

• Είναι δύσκολο για αρκετούς ωστόσο να αντιληφθούν πως είναι αναγκαίο για τις ΗΠΑ να προωθούν ή να συμμετέχουν σε συνεργασίες με κράτη που τα προηγούμενα χρόνια κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο. Ο κόσμος δεν είναι ασπρόμαυρος. Δύο δυνάμεις μπορεί να είναι συνεργατικές και ταυτόχρονα ανταγωνιστικές σε διαφορετικά πεδία. Οι ρωσοαμερικανικές σχέσεις κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση κάτι το οποίο προκαλεί έντονη αντίδραση στο εσωτερικό των ΗΠΑ και κατ’ επέκταση συνεχιζόμενη πολιτική κρίση.

Η παρατήρηση των εξελίξεων επί του χάρτη καταδεικνύει τον «πόλεμο» κατά της κινεζικής επέκτασης και παράλληλα την διαδικασία εξισορρόπησης δυνάμεων στο δυτικό ημισφαίριο με μειωμένη αμερικανική παρέμβαση (το Brexit θα πρέπει να γίνει αντιληπτό και σε αυτό το πλαίσιο ανάλυσης).
Επιπλέον είναι κάτι περισσότερο από εμφανής η ανάγκη ενός ολόκληρου συστήματος να ανακόψει τις παραπάνω διαδικασίες τις οποίες θεωρεί καταστροφικές για τα συμφέροντά του.

• Η επόμενη πενταετία θα κρίθει από την δυνατότητα εφαρμογής στο πεδίο πολυμερών και πολυεπίπεδων συνεννοήσεων κυρίως στο τρίγωνο ΗΠΑ-Ρωσία-Ισραήλ και από την σύγκρουση που μαίνεται στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Ας μην λησμονεί κανείς πως οι παραπάνω διαδικασίες βρίσκουν τον Αμερικανό Πρόεδρο υπό την απειλή καθαίρεσης ,την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πάγια στρατηγική απουσία με το Βrexit προ των πυλών και ένα σύστημα που προκαλεί κρίσεις κατά το δοκούν. Το γεγονός πως οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν επιτύχει τον στόχο τους ,δηλαδή τη «νουθέτηση» του Αμερικανού Προέδρου δημιουργεί ευλόγως ανησυχίες. Οι προσπάθειες αυτές το επόμενο διάστημα έχουν δυναμική να γίνουν τρομακτικές.

ΥΓ1. Ενδιαφέρον θα είχε μια ενιαία αντίδραση των Κούρδων σε Τουρκία – Ιράκ – Συρία κατά της τουρκικής εισβολής η οποία υποστηρίζεται από τζιχαντιστικά στοιχεία στην Συρία. Άλλη μία φορά γίνονται εμφανή τα όρια των μεταξύ τους σχέσεων ,οι διαφορετικές διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει και οι στοχοθετήσεις τους.

ΥΓ2 Ο Τραμπ στην ανοιχτή επιστολή προς Ερντογάν παρέθετε και μία ενδιαφέρουσα πρόταση πέραν των «κοσμητικών επιθέτων» που σχολίασαν άπαντες. Αφορούσε την κουρδική βούληση για συμφωνία.

ΥΓ3 Οι καταδίκες από διάφορες πλευρές είναι εν τέλει άνευ ουσίας. Με καταδίκες δεκαετιών φτάνουμε στην Κύπρο σε λύσεις διζωνικής και σε προτάσεις «win-win». H μήπως δεν πρέπει να θυμόμαστε εν Ελλάδι την εισβολή και κατοχή γιατί …κείται μακράν; Το θηρίο δεν εξημερώνεται ,αποτρέπεται •και πάντως ενεργεί μόνο κατόπιν διαβεβαιώσεων και οδηγιών.

[1] Διασπασμένοι οι Κούρδοι σε κρίσιμη συγκυρία Έφτασε η στιγμή δημιουργίας ενιαίου κουρδικού κράτους; https://hellasjournal.com/2016/12/diaspasmeni-i-kourdi-se-krisimi-sigkiria-eftase-i-stigmi-tou-enieou-kourdikou-kratous/και
Στην κρισιμότερη φάση είναι αναβαθμισμένος ο τουρκικός ρόλος σε Ιράκ και Συρία; https://hellasjournal.com/2017/06/stin-krisimoteri-fasi-ine-anavathmismenos-o-tourkikos-rolos-sto-irak-ke-ti-siria/

[2] National Security Strategy of the United States of America , December 2017
https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf

[3] Here are 18 reasons Trump could be a Russian asset
https://www.washingtonpost.com/opinions/here-are-18-reasons-why-trump-could-be-a-russian-asset/2019/01/13/45b1b250-174f-11e9-88fe-f9f77a3bcb6c_story.html

[4] Trump seeks to revive ‘Arab NATO’ to confront Iran
https://www.reuters.com/article/us-usa-gulf-alliance-idUSKBN1KH2IK

[5] Σημαντικές εξελίξεις στο Ιρακινό Κουρδιστάν – Σε τεντωμένο σκοινί οι Κούρδοι της Συρίας
http://www.kans.gr/%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CE%BA%CE%BF%CF%85/

[6] US, Israeli, Russian security chiefs to meet in Jerusalem
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/israel-united-states-russia-iran-benjamin-netanyahu-putin.html

[7] Σημαντικές εξελίξεις στο Ιρακινό Κουρδιστάν – Σε τεντωμένο σκοινί οι Κούρδοι της Συρίας
http://www.kans.gr/%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CE%BA%CE%BF%CF%85/

[8] White House says Trump, Putin agree in principle on getting Iran out of Syria
https://www.timesofisrael.com/trump-putin-said-to-agree-on-iranian-withdrawal-from-syria/

(*) Γεωπολιτικός Αναλυτής – Ερευνητής, Κέντρο Ανατολικών Σπουδών – Πάντειο Πανεπιστήμιο
Εmail Επικοινωνίας: [email protected]

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

Η χρεοκοπία της ηθικής της Αμερικής: Αλλά οι Κούρδοι δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ τη μάχη