Το μεγάλο προσκύνημα στις Παναγιές της Ελλάδας: Ύμνος και θρήνος για τη Μεγαλόχαρη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Νίνα Κασιμάτη βάζει τα πράγματα στη θέση τους για το Κόσοβο: Εξηγεί την αρνητική ψήφο στην ένταξη του κρατιδίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το τραγικό λάθος της Ντόρας

Κοσσυφοπέδιο, Κύπρος, Αιγαίο, Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρος και Ουκρανία: Μια ολιστική γεωπολιτική θεώρηση, ο στόχος είναι οι ορθόδοξοι λαοί των Βαλκανίων

Σοκ στην Αθήνα από την αντίδραση της Τουρκίας για τα θαλάσσια πάρκα: Το πρόβλημα είναι πραγματικό και τεράστιο και δυστυχώς θα το βρίσκει πάντα μπροστά της η Ελλάδα

Μεγαλόχαρη, Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Κοσμοσωτήρα, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Γιάτρισσα, Μυρτιδιώτισσα, Ευαγγελίστρια, Βατοπεδινή, Ξενοπούλα, Πολίτισσα…

Τα παραπάνω είναι λίγα μόνο από τα προσωνύμια της Παναγίας. Παντού στην Ελλάδα, σε νησιά, σε βουνά, σε βράχια, δίπλα στη θάλασσα, σε πόλεις, χωριά, σε ερημιές ή δάση, παντού υπάρχει ένα σπίτι της Παναγιάς,ένας επιβλητικός ναός ή ένα απλό εκκλησάκι. Σήμερα, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, αυτά τα παλάτια ή τα μικρά σπιτάκια της Παναγιάς γεμίζουν κόσμο. Προσκυνητές συρρέουν να προσκυνήσουν την «μεταστάσα Παναγία».

Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Παναγία πληροφορήθηκε άνωθεν τον επικείμενο θάνατό της, προσευχήθηκε στο όρος των Ελαιών, ετοιμάστηκε και ανέφερε το γεγονός στους Αποστόλους. Επειδή κατά την ημέρα της κοίμησης δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, μια νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Την τοποθέτησαν στο μνήμα της Γεσθημανής. Μετά από τρεις μέρες ο τάφος ήταν άδειος. Η Παναγία “μετέστη” τους ουρανούς.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου ή το Πάσχα του ελληνικού καλοκαιριού, με τις δεκαετίες απόκτησε τα δικά του ξεχωριστά κέντρα προσκυνήματος. Παρουσιάζουμε ορισμένα από αυτά.

Ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας ή  Παναγία της Τήνου αποτελεί το σημαντικότερο προσκύνημα της Παναγίας.  Στο νησί της Μεγαλόχαρης, από τις αρχές Αυγούστου οι προσκυνητές επισκέπτονται τον ναό της για να παρακολουθήσουν τις παρακλήσεις που γίνονται κάθε μέρα μέχρι και τις 13 Αυγούστου, οπότε πραγματοποιείται η τελευταία μεγάλη παράκληση. Την παραμονή της γιορτής το νησί στολίζεται, το βράδυ τελούνται Μεγάλος Αρχιερατικός Εσπερινός και στη συνέχεια Παράκληση και Θεία Λειτουργία, και μεταδίδεται τηλεοπτικά η Θεία Μετάληψη. Ανήμερα της Παναγίας, γίνεται Αρχιερατική Λειτουργία, ενώ κατά τη διάρκειά της ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο αρχηγός του Ναυτικού και οι άλλοι επίσημοι επιβαίνουν σε τορπιλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού και ρίχνουν στεφάνια στον υγρό τάφο της «Ελλης», που τορπιλίστηκε έξω από το λιμάνι της Τήνου στις 15 Αυγούστου 1940. Μετά το πέρας της λειτουργίας ακολουθεί λιτάνευση.

Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο που βρέθηκε η Εικόνα της του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, μετά από όραμα της Μοναχής Πελαγίας.

Ιερά μονή Παναγίας Σουμελά: Στις πλαγιές του Βερµίου όρους, στην Ηµαθία, κοντά στο χωριό Καστανιά, χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συρρέουν κάθε χρόνο στο ιερό προσκύνηµα της Παναγίας Σουµελά για να προσκυνήσουν τη θαυµατουργή εικόνα.

Πρόκειται για µια προσπάθεια αναβίωσης της περίφηµης οµώνυµης µονής, τα ερείπια της οποίας σώζονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου.

Η εκκλησία χτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη µνήµη της ιστορικής οµώνυµης µονής. Εκεί φυλάσσεται η θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνηµένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.

Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών. Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.

Στην Πάρο,  Παναγία Εκατονταπυλιανή. Η επιβλητική Παναγία Εκατονταπυλιανής, είναι ένας από τους αρχαιότερους χριστιανικούς ναούς. Βρίσκεται στην Παροικία, την πρωτεύουσα της Πάρου, σε μικρή απόσταση από το λιμάνι και αναμφίβολα πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους και καλύτερα διατηρημένους ναούς, στον ελλαδικό χώρο.

Τη Θεία Λειτουργία ακολουθούν η μεγάλη παρέλαση και η περιφορά εικόνας στους δρόμους. Το βράδυ φωταγωγούνται τα σκάφη και γίνεται ρίψη βεγγαλικών, ενώ ακολουθούν εκδηλώσεις με παραδοσιακή μουσική και χορούς.

Η Μονή Παναχράντου  στην Άνδρο. Στο βορειότερο νησί των Κυκλάδων, με τη μεγάλη ναυτική παράδοση, για τον Δεκαπενταύγουστο, εορτάζει η Μονή Παναχράντου, που βρίσκεται στην πλαγιά του όρους Γερακώνες. Εκεί φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Στο μοναστήρι, επίσης, φυλάσσεται η κάρα του Αγίου Παντελεήμονος, η οποία μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη το 1705. Η μονή βρίσκεται κοντά στη Χώρα,  πάνω από το χωριό Φάλλικα. Στη Χώρα γιορτάζει και η Παναγία Θαλασσινή, γραφικό εκκλησάκι πάνω σε βράχο, δίπλα στη θάλασσα.

Η Παναγία η Φιδούσα στην Κεφαλλονιά

Στο χωριό Μαρκόπουλο της Κεφαλλονιάς, σε μια πλαγιά γεμάτη από δένδρα, βρίσκεται ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στην εκκλησιά αυτή εμφανίζονται κάθε χρόνο από 6 Αυγούστου μέχρι 15 του ίδιου μήνα τα φίδια της Παναγίας, πού κρέμονται από τις εικόνες με τις καντήλες, τα στασίδια χωρίς να πειράζουν κανέναν.

Σύµφωνα µε τον µμύθο, πρόκειται για τις καλόγριες ενός παλιού µμοναστηριού που υπήρχε στην περιοχή, οι οποίες, προκειµένου να µην πέσουν στα χέρια των πειρατών, παρακάλεσαν την Παναγιά να τις µεταµορφώσει σε φίδια.

Η Παναγία Μικρόκαστρου στην Κοζάνη και οι καβαλάρηδες

Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε μια ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.

Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.

Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τους επισκέπτονται αρχές και λαός.

Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δημαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.

Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα Καλάβρυτα.

Στέκει επιβλητικός στην παλαιά πόλη της Καλαμπάκας, για εκατοντάδες χρόνια, συγκεντρώνοντας τα βλέμματα των επισκεπτών που θα βρεθούν κάτω από τους μοναδικούς βράχους των Μετεώρων.

Η αρχική φάση του υφιστάμενου κτίσματος, είχε χρονολογηθεί στα τέλη του 11ου ή στις αρχές 12ου αιώνα. Ωστόσο νεότερες μελέτες τείνουν να τοποθετήσουν το μνημείο γύρω στο 1000. Πιθανότατα ο βυζαντινός ναός ανεγέρθηκε στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, της οποίας διατήρησε το περίγραμμα.

Η απεικόνιση της σκηνής της Κοίμησης της Θεοτόκου, αποτυπώνεται και σε μία εικόνα, το παλαιότερο έργο που αποδίδεται στον περίφημο ζωγράφο της Κρητικής Σχολής, τον Θεοφάνη, στην περίοδο που ο καλλιτέχνης εργαζόταν στη Μονή Αναπαυσά (1527).

Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες. Το παλαιότερο στρώμα, χρονολογείται στα τέλη 11ου – αρχές 12ου αι.

Η Παναγιά Σιών της Αγιάσου, Λέσβου.

Χιλιάδες προσκυνητές διανύουν την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου με τα πόδια τη διαδρομή Μυτιλήνη-Αγιάσος (περίπου 25 χιλιόμετρα) ή πεζοπορούν από κάθε άλλο σημείο του νησιού, προκειμένου να προσκυνήσουν την αρχαία εικόνα της Παναγιάς Σιών, στο προσκύνημα της Παναγιάς, στην πανέμορφη ορεινή κωμόπολη του νησιού, στις πλαγιές του όρους Όλυμπος.

Υπολογίζεται ότι φέτος πεζοπόρησαν περί τα 7.000 άτομα ενώ αναμένεται να ξεπεράσουν τις 50.000 οι προσκυνητές του Δεκαπενταύγουστου συνολικά. Ανάμεσά τους και πολλοί Τούρκοι που βρίσκονται στο νησί γιορτάζοντας του «κουρμπαν μπαιράμ» που φέτος συμπίπτει με το Δεκαπενταύγουστο.

Η εικόνα της Παναγίας με το προσωνύμιο «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών» θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά με πρώτες ύλες κατασκευής της το κερί και τη μαστίχα.

Σύμφωνα με την παράδοση, στη Λέσβο έφτασε από τον Εφέσιο μοναχό Αγάθωνα ο οποίος την μετέφερε την περίοδο της εικονομαχίας στις αρχές του 9ου μετά Χριστό αιώνα από την Έφεσο, περί το 803.

Η εικόνα αυτή αποτέλεσε το επίκεντρο της κατασκευής του ναού αλλά και της δημιουργίας της κωμόπολης η οποία ονομάζεται Αγιάσος κατά παράφραση της Αγίας Σιών που αναφέρεται ως προσωνύμιο της Παναγίας στην εικόνα.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου, στην Πέτρα, Λέσβου
Στην Πέτρα, όπου ο ναός της Παναγίας δεσπόζει στην κορυφή του βράχου [της πέτρας] που αποτελεί και το σύμβολο και αφορμή του προσωνυμίου της κωμόπολης, οι εκδηλώσεις ξεκινούν την Παρασκευή 14 του μηνός.

Στις 11 το πρωί, παραμονή Δεκαπενταύγουστου, γίνεται περιφορά του ταύρου με τη συνοδεία έφιππων νέων και παραδοσιακή μουσική. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου πραγματοποιείται η τοπική εορτή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Πέτρα.

Η Παναγία της Αρχαγγελιώτισσας

Βορειοανατολικά της Ξάνθης, στις παρυφές του ορεινού όγκου της Ροδόπης, με θέα προς τον κάμπο της Ξάνθης, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσα. Χιλιάδες προσκυνητές, όλη τη νύχτα της παραμονής της Κοιμήσεως αλλά και ανήμερα προσέρχονται σε ατέλειωτες γραμμές για να προσκυνήσουν τη Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Το σημερινό κτίσμα του μοναστηριού χρονολογείται από το 1841, ωστόσο το μοναστήρι προϋπήρχε από εκατοντάδες χρόνια νωρίτερα.

Κατά μια εκδοχή, το μοναστήρι πήρε το όνομά του από τη μικρή θαυματουργή εικόνα του 16ου αιώνα πού παριστάνει τη Θεοτόκο να παραστέκεται από τους αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ και η οποία έχει την επιγραφή: Αρχαγγελιώτισσα. Ανεξάρτητα πάντως από την ονομασία του μοναστηριού, όπως φαίνεσαι από το πέρασμα των αιώνων, αυτό υπήρξε φάρος πνευματικής ακτινοβολίας και παρηγοριάς για όλους τους κατοίκους της περιοχής και φυτώριο από το οποίο αναδείχθηκαν και φωτισμένοι αρχιερείς κατά τα δύσκολα εκείνα χρόνια.

Η Παναγία Φανερωμένη των Προσφύγων της Νέας Περάμου

Η παράδοση και οι γραφές θέλουν το λιμάνι της Νέας Περάμου να χρησιμοποιείται το 1919 για την επιβίβαση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος με προορισμό τα παράλια της Μικράς Ασίας.

Ένα από τα τελευταία βράδια πριν από την αναχώρηση ένας στρατιώτης ονειρεύτηκε την εικόνα της Παναγίας στον τόπο όπου κατασκήνωσαν. Το όνειρο κρίθηκε ως θεϊκό σημάδι και την επόμενη μέρα σκάβοντας βρέθηκε μια μικρή εικόνα σε οβάλ σχήμα που αναπαριστούσε τη Θεοτόκο βρεφοκρατούσα.

Οι πρόσφυγες που το 1922 ήρθαν από την παλιά Πέραμο στην Καβάλα για να εγκατασταθούν και να δημιουργήσουν μια νέα πατρίδα, κατασκεύασαν ένα μικρό εξωκλήσι ώστε εκεί μέσα να φυλάξουν την εικόνα της Παναγίας. Το 1945 στην ίδια θέση με χρήματα των κατοίκων της περιοχής ανεγέρθη ένα μεγαλύτερο παρεκκλήσι. Δυστυχώς, η οβάλ εικόνα της Παναγίας κλάπηκε το 1977 μαζί με τάματα και αφιερώματα κι έκτοτε κανείς δεν την είδε.

Η μοναδική αυτή ιστορία συνδέεται με την ιστορία μας άλλης εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης, που βρίσκονταν στο Μοναστήρι της Λανγκάδας, στην παλιά Πέραμο, την οποία οι κάτοικοι τιμούσαν στις 15 Αυγούστου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης ή Περαμιώτισας μετά την καταστροφή του 1922 μεταφέρθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.

Οι πρόσφυγες, όταν εγκαταστάθηκαν στη Ν. Πέραμο, συνέδεσαν την οβάλ εικόνα της Παναγίας με τη δική τους εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που δεν μπόρεσαν να φέρουν μαζί τους. Έτσι, αποφάσισαν να τιμούν την εκκλησία που ανέγειραν στην είσοδο της Ν. Περάμου στην ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Το 1938, ο αείμνηστος ιερέας Δημοσθένης Θεοδωρίδης αγιογράφησε ένα πιστό αντίγραφο της Παναγίας Φανερωμένης, μικρότερων διαστάσεων που όμως για τους κατοίκους της Ν. Περάμου έχει ιδιαίτερη συναισθητική και θρησκευτική αξία. Κάθε χρόνο, την παραμονή της εορτής της Κοιμήσεως, με λιτανεία, η εικόνα μεταφέρεται για προσκύνημα από το ναό του Αγίου Νικολάου, όπου φυλάσσεται στην εκκλησία, στην είσοδο της Ν. Περάμου.

Η Παναγία της παλιάς υπόδουλης πόλης

Στην έδρα του Δήμου Καβάλας, στην παλιά πόλη κάτω από τη σκιά του μεσαιωνικού φρουρίου βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας που έδωσε το όνομά της σε μια ολόκληρη συνοικία της πόλης.

Η πρώτη εκκλησία χρονολογείτο από το 1700 και μέχρι το 1864 ήταν η μοναδική εκκλησία που διέθεταν οι υπόδουλοι χριστιανοί – Ρωμιοί της Καβάλας, οπότε τότε ζήτησαν και έλαβαν άδεια από το Σουλτάνο για έξοδο από τα τείχη και επέκταση της πόλης πιο δυτικά.

Ωστόσο, η παλιά και ταπεινή αυτή εκκλησία κατεδαφίστηκε το 1957 και στη θέση της οικοδομήθηκε ένας νέος, σύγχρονος ναός, που αγναντεύει το απέραντο γαλάζιο μέσα από τις φυλλωσιές των πεύκων και των κυπαρισσιών. Μόνο το καμπαναριό έχει διασωθεί για να θυμίζει την ιστορική συνέχεια του ναού.

Κάθε χρόνο, την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, εκατοντάδες πιστοί ανηφορίζουν το λιθόστρωτο κεντρικό δρόμο της παλιάς πόλης για να επισκεφθούν την εκκλησία, περιμένοντας υπομονετικά να ανάψουν το κερί και να προσκυνήσουν την εικόνα. Κάποιοι θα παραμείνουν στην ολονύχτια αγρυπνία και κάποιοι άλλοι θα περπατήσουν λίγα μέτρα ακόμα μέχρι το νοτιότερο άκρο της χερσονήσου για να θαυμάσουν από τον φάρο την υπέροχη θέα της νυχτερινής Καβάλας.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Μήνυμα Ιερώνυμου από την Ύδρα: «Η Ελλάδα ανήκει σε όλους και δεν μοιράζεται»…