File Photo: Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης απευθύνεται στους οπαδούς του Δημοκρατικού Συναγερμού. Φωτογραφία ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΝΙΩΤΗΣ, ΚΥΠΕ
Τα συντηρητικά κόμματαμε τα οποία θα ασχοληθώ σήμερα αποτελούν μιαν από τις μεγάλες συνισταμένες της πολιτικής ζωής των περισσοτέρων χωρών όπου ισχύει το δημοκρατικό αστικό πολιτικό σύστημα.
Διαδραμάτισαν δε αποφασιστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις των χωρών αυτών. Πρόκειται για κόμματα της Δεξιάς που μπορεί να φτάνουν κατά καιρούς να καλύπτουν και μέρος του κεντροδεξιού χώρου. Εκφράζουν παραδοσιακές συντηρητικές ιδέες και τον κόσμο των επιχειρήσεων και του κεφαλαίου. Στον ευρωπαϊκό χώρο, όμως, σε πρώτο στάδιο, τα συντηρητικά κόμματα αντιπροσώπευαν την παλιά αριστοκρατία που ήταν κατάλοιπο του φεουδαρχικού συστήματος και κάτοχος της γης.
Το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα είναι όχι μόνο το αρχαιότερο στον κόσμο συντηρητικό κόμμα, αλλά και το πιο αντιπροσωπευτικό της συντηρητικής παράδοσης σε όλο τον κόσμο. Συντηρητικά θεωρούνται και τα διάφορα Χριστιανοδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης όπως και τα κόμματα με την επωνυμία Λαϊκά Κόμματα.
Στις ΗΠΑ τον συντηρητικό πολιτικό χώρο καλύπτει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Τα συντηρητικά κόμματα περνούν κρίση στις μέρες μας, όπως άλλωστε και τα κόμματα της Σοσιαλδημοκρατίας αλλά και κόμματα που εκφράζουν άλλους πολιτικούς χώρους. Η είσοδος του νεοφιλελευθερισμού στην πολιτική σκηνή και η άνοδος της Ακροδεξιάς έχουν ταράξει τα πολιτικά νερά και ασκούν πίεση για υιοθέτηση πολιτικών και ιδεών που ξεφεύγουν από τον παραδοσιακό συντηρητικό χώρο.
Όλοι οι μελετητές του κομματικού φαινομένου διαπιστώνουν μια διάβρωση των συντηρητικών κομμάτων από την Ακροδεξιά και μια μετατόπισή τους σε ακροδεξιές ιδέες και πολιτικές.
Στην Ελλάδα η ιστορία των πρώτων συντηρητικών κομμάτων συνδέεται με τον κοτζαμπασισμό όπως κληροδοτήθηκε από την Οθωμανοκρατία. Στην περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά την απελευθέρωση οι συντηρητικές πολιτικές δυνάμες στεγάζονται από το Λαϊκό Κόμμα.
Το 1951 τη θέση του παίρνει ο Ελληνικός Συναγερμός του στρατάρχη Παπάγου. Το 1956 τη θέση του Συναγερμού παίρνει η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος στη Μεταπολίτευση ιδρύει τη Νέα Δημοκρατία-ΝΔ. Το χαρακτηριστικό των ελληνικών συντηρητικών κομμάτων από νωρίς ήταν η ενσωμάτωση ακραίων στοιχείων και μια κάποια διασύνδεσή τους με την Εκκλησία.
Στην Κύπρο η συντηρητική πολιτική παράταξη εκφράστηκε στην αρχή με την ίδρυση του Ενιαίου Κόμματος από τον Γλαύκο Κληρίδη(1969) που μετεξελίχτηκε μετά την τουρκική εισβολή στον σημερινό Δημοκρατικό Συναγερμό-ΔΗΣΥ. Βασικά το κόμμα αυτό έχει δύο συνιστώσες: τη μεταπρατική αστική τάξη που το ελέγχει και τη λαϊκή Δεξιά που είναι η μάζα των ψηφοφόρων του. Το κόμμα ενσωμάτωσε επίσης ακροδεξιά χουντικά στοιχεία και στοιχεία προερχόμενα από την ΕΟΚΑ Β. Τόσο ο ΔΗΣΥ όσο και η ΝΔ στην Ελλάδα είναι κόμματα ενταγμένα στη μεγάλη συντηρητική ευρωπαϊκή οικογένεια, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα-ΕΛΚ.
Τα συντηρητικά κόμματα συνδυάζουν τις κλασικές και παραδοσιακές συντηρητικές αξίες με τις ιδέες του φιλελευθερισμού στην οικονομία. Είναι γι’ αυτό τον λόγο που σε μερικές περιπτώσεις κάποια από τα κόμματα αυτά χαρακτηρίζονται συντηρητικά φιλελεύθερα ή και κεντροδεξιά. Σήμερα σε αρκετά από αυτά τα κόμματα αποδίδεται και ο χαρακτηρισμός νεοφιλελεύθερα στο μέτρο που υιοθέτησαν νεοφιλελεύθερες ιδέες και πρακτικές στην οικονομία.
Το μείγμα νεοφιλελευθερισμού και ακροδεξιάς ιδεολογίας πέτυχε να διαβρώσει τα παλιά συντηρητικά κόμματα με τις παραδοσιακές συντηρητικές αξίες και να τα μετατρέψει σε πολιτικά οχήματα του χρηματιστηριακού κεφαλαίου από τη μια και σε κόμματα της «τάξης» με έντονες αντιμεταναστευτικές και ξενοφοβικές τάσεις στο εσωτερικό τους.
Μια ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν τα συντηρητικά ισλαμικά κόμματα με τις δικές τους ιδιαιτερότητες. Το παράδειγμα της Τουρκίας με το φασίζoν πλέον κόμμα AKP του Ερντογάν είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση.
(*) Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
E-mail: [email protected]
Αν ο Μητσοτάκης πει “ναι” στην Πενταμερή για την Κύπρο θα ανοίξει τον δρόμο και για το Αιγαίο!