Ο καθηγητής και συγγραφέας Francis Fukuyama. Φωτογραφία via YouTube
Bιβλίο: Identity
Συγγραφέας: Francis Fukuyama
Εκδοτικός Οίκος: Farrar, Straus and Giroux, 2018, σελ 218
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΛΑΙΚΙΣΜΟΥ
Βιβλιοκριτική του ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΑΠΑΡΣΕΝΟΥ (*)
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Στάνφορντ, έγινε διάσημος το 1992 με το βιβλίο του «Το τέλος της Ιστορίας», όταν μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στη Σοβιετική Ένωση και την ανατολική Ευρώπη προέβλεπε την τελική επικράτηση του δυτικού φιλελεύθερου συστήματος, που αποδείχθηκε όμως πρόωρη.
Επιτακτικό για τον Φουκουγιάμα είναι να κατανοήσουμε τον «έσω άνθρωπο», ανατρέχοντας στην κατά τον Πλάτωνα έννοια του «θυμού», δηλαδή το μέρος της ψυχής που αποζητεί την αναγνώριση της αξιοπρέπειας και εκφράζεται είτε ως «ισοθυμία», δηλαδή το αίτημα για σεβασμό κάποιου ως ισότιμου ή ως «μεγαλοθυμία», την επιθυμία αναγνώρισης του ως ανωτέρου. Σήμερα λαοί διαμαρτύρονται ότι δεν τυγχάνουν του απαραίτητου σεβασμού και πιστοί ότι η θρησκεία τους δυσφημείται.
Άτομα και ομάδες δηλώνουν αποφασισμένοι να επανακτήσουν τον έλεγχο της χώρας τους, αισθάνονται ότι ζουν ως απόκληροι, περιφρονημένοι από τις ελίτ και το «σύστημα», με αποτέλεσμα να δελεάζονται από λαϊκιστές ηγέτες που στο όνομα ενός «λαού», που ορίζεται όλο και πιο στενά, ευαγγελίζονται την αποκατάσταση της χαμένης αξιοπρέπειας τους.
Έτσι ο εθνικισμός και ο ισλαμισμός βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, όταν οι άνθρωποι διακατέχονται από σύγχυση , οργή , πικρία και ταπείνωση, ευάλωτοι στο σύνδρομο της θυματοποίησης. Αν υποτιμήσουμε την «πολιτική της ταυτότητας» φοβάται ότι θα καταδικαστούμε σε συνεχείς συγκρούσεις, οπότε ζητούμενο είναι η διαχείριση της να μην υπονομεύει τη δημοκρατία και να διευκολύνει την ευρύτερη πολιτική συναίνεση.
Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ενώ τον προηγούμενο αιώνα η οικονομία δέσποζε στις προτεραιότητες της Αριστεράς και της Δεξιάς , με έμφαση της πρώτης στην προστασία της εργατικής τάξης και της δεύτερης στον περιορισμό του κράτους , σήμερα ζητήματα ταυτότητας και κουλτούρας έχουν καταλάβει κεντρική θέση στην πολιτική.
Ο Φουκουγιάμα υπογραμμίζει ότι η διαφορετικότητα αποτελεί μία αδιαφισβήτητη πραγματικότητα και μία προστιθέμενη αξία , που πρέπει να διαφυλαχθει , αλλά η εθνική ταυτότητα χρειάζεται να οικοδομηθεί πάνω στις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες , πάνω σε ένα ιστό γύρω από τον οποίο διαφορετικές ομάδες μπορούν να συνυπάρξουν και να ευημερήσουν στο πλαίσιο μιάς ανοικτής κοινωνίας , με προσήλωση στο κράτος δικαίου και την ισότητα .
Ο συγγραφέας καταλήγει ότι όταν πολλοί αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι και προδομένοι, επείγει να σκύψουμε σοβαρά στις ανησυχίες τους για την έλλειψη αξιοπρέπειας, οικονομικής ισότητας και ασφάλειας που βιώνουν, πριν αυτές λάβουν τοξικές διαστάσεις. Η ταυτότητα δεν είναι πάγια και διαμορφώνεται με πολλούς τρόπους, αρκεί να εμπεδωθεί στους πολίτες η πίστη σε θεσμούς και δεσμούς που ενώνουν και δεν διχάζουν. Έτσι πιστεύει ότι θα εξασθενήσει η απήχηση του εθνικολαϊκισμού και αυταρχισμού, που εξαπλώνεται απειλητικά στη δεκαετία που διανύουμε.
(*) Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.
Τα κέρδη και οι ζημίες: Η Ελλάδα επέλεξε τις ΗΠΑ, η Κύπρος “βλέπει” και προς τη Ρωσία