Πλοία του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού. Φωτογραφία ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ
Παρακολούθησα την τηλεοπτική παρουσίαση των προγραμματικών δηλώσεων της νέας ελληνικής κυβέρνησης, το Σάββατο 20 Ιουλίου 2019 και ένοιωσα μια πικρία όταν ο ικανός και ευπρεπής νέος πρωθυπουργός της πατρίδας μας ξέχασε, όταν ανέβηκε στο βήμα, ποιά ήταν η ημερομηνία στην οποία εκφωνούσε την παρθενική πρωθυπουργική ομιλία του στην Βουλή των Ελλήνων, που προέκυψε από τις εκλογές της 7ης Ιουλίου.
Η 20η Ιουλίου 2019 σηματοδοτούσε την 45η επέτειο της εισβολής των Τούρκων στο μαρτυρικό νησί και ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξέχασε να αναφερθεί σε αυτό το τραγικό γεγονός, που βασανίζει τον ελληνισμό για πάνω από τέσσερις δεκαετίες.
Πριν ανέβει στο βήμα ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο μήνυμά του, ανήμερα της επετείου της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, ανέφερε:
Έτσι η απογοήτευση μεγάλωσε, όταν ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε μόνο για δυο λεπτά στο πιο σημαντικό θέμα που απασχολεί σήμερα την Ελλάδα, που δεν είναι άλλο από την αυξανόμενη εχθρότητα της Τουρκίας προς την Ελλάδα και την Κύπρο.
Συγκεκριμένα δήλωσε:
Μέσα σε αυτή την σύντομη παρένθεση ξεχάστηκαν οι πρωτοφανείς, στις διεθνείς σχέσεις και στο διεθνές δίκαιο, παραβιάσεις της κυπριακής και ελληνικής ΑΟΖ απο την εξ Ανατολών γείτονα.
Ο μόνος που μίλησε για ΑΟΖ ήταν ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας που δήλωσε:
Στο τέλος τον λόγο έλαβαν και οι αρχηγοί των δυο ακραίων κομμάτων στη νέα Βουλή, οι κύριοι Βελόπουλος και Βαρουφάκης.
Ο Βελόπουλος, που για πάρα πολλά χρόνια θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους μεγάλους και φανατικούς υποστηρικτές της ΑΟΖ, τα έκανε μούσκεμα, όταν στην ομιλία του ανέφερε:
Ο μεγάλος οπαδός της ΑΟΖ δεν διάβασε ποτέ το Δίκαιο της Θάλασσας και νόμισε ότι η Βουλή των Ελλήνων ήταν κάτι παρόμοιο με το ακροατήριο στις τηλεοπτικές εκπομπές του.
Ο άλλος ακραίος, ο γνωστός Γιάνης, είναι εχθρός της ΑΟΖ και κατακεραύνωσε τους συναδέλφους του με στόμφο:
Κύριοι βουλευτές,
Στην σημερινή Βουλή έτυχε η μοίρα να ασχοληθεί μεθοδικά και επειγόντως με την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), αφού από το 1982 μέχρι σήμερα καμία προηγούμενη Βουλή δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το θέμα.
Θα ήταν, επομένως χρήσιμη μία «οδηγία προς ναυτιλλομένους» για τη σημασία της ΑΟΖ, που βρίσκεται στα χείλη, σχεδόν καθημερινά, όλων των Ελλήνων.
Εάν όλα τα παράκτια κράτη κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους για μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) 200 ν.μ., τότε η περιοχή των ωκεανών που θα ανήκει σ’ αυτά τα κράτη θα καλύπτει γύρω στα 37,7 εκατ. τετρ. ν.μ. ή το 35,8% της παγκόσμιας θαλάσσιας επιφάνειας. Μέσα στην επικυριαρχία αυτών των ζωνών περιλαμβάνονται πάνω από το 90% της παγκόσμιας αλιείας, πάνω από το 87% του πετρελαίου και φυσικού αερίου και γύρω στο 10% των πολυμεταλλικών κονδύλων. Επομένως, εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί την κρίσιμη σημασία που έχει η ΑΟΖ όχι μόνο για το Δίκαιο της Θάλασσας αλλά γενικότερα για την παγκόσμια οικονομία και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις.
Το άρθρο 56 της UNCLOS είναι εκείνο που περιγράφει τα δικαιώματα, τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους μέσα στην ΑΟΖ. Σύμφωνα με αυτό, στην ΑΟΖ το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα για την έρευνα, την εκμετάλλευση, την διατήρηση και την διαχείριση των ζώντων ή μη πόρων του βυθού, του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων. Επίσης ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα και σε άλλες οικονομικές δραστηριότητες, όπως είναι η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους. Επιπλέον το παράκτιο κράτος έχει αποκλειστική αρμοδιότητα για:
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι άρθρο 56 δίνει “κυριαρχικά δικαιώματα” και όχι “κυριαρχία” στο παράκτιο κράτος σε σχέση με την ΑΟΖ. Έτσι η UNCLOS φροντίζει για τα συμφέροντα της παγκόσμιας κοινωνίας, αναγνωρίζοντας όχι μόνο ορισμένες υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στο οποίο ανήκει η ΑΟΖ αλλά και δικαιώματα των άλλων κρατών, όπως βέβαια συμβαίνει με διαφορετικό τρόπο και στην περίπτωση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Είναι ξεκάθαρο ότι στην UNCLOS έγινε μια προσπάθεια για την εξεύρεση ισορροπίας ανάμεσα στα παράκτια κράτη και στην παγκόσμια κοινωνία, για αρκετά θέματα. Μακροπρόθεσμα, με την τακτική και πρακτική των διαφόρων κρατών, θα φανεί κατά πόσον έχει διατηρηθεί αυτή η ισορροπία. Ανάμεσα στα θέματα που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα είναι αυτά της αλιείας, των υδρογονανθράκων, της ναυτιλιακής έρευνας, της ναυσιπλοΐας και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Τα τέσσερα βασικά στοιχεία – εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος – περιλαμβάνονται όλα στα “κυριαρχικά δικαιώματα” στο άρθρο 56 της UNCLOS. Η υποχρέωση του παράκτιου κράτους για την επιβολή μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος περιλαμβάνεται στο Μέρος ΧΙΙ της Σύμβασης.
Τα κέρδη που μπορούν να προκύψουν από μια ΑΟΖ, μπορεί να είναι τεράστια, εφόσον ένα πάρα πολύ μικρό κατοικήσιμο νησάκι βρίσκεται στρατηγικά τοποθετημένο σε απόσταση πέρα από 400 ν.μ. από οποιαδήποτε γειτονική χώρα. Έτσι θα μπορεί να εξασφαλίσει μια αποκλειστική ζώνη για αλιεία και εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού που θα ξεπερνάει τα 125.000 τετραγωνικά μίλια, δηλαδή μια έκταση μεγαλύτερη από την Γαλλία. Τέτοιου είδους περιπτώσεις παρουσιάζονται κυρίως στον Ειρηνικό Ωκεανό αλλά και στον Ατλαντικό. Στον Νότιο Ειρηνικό υπάρχει ένα νησιωτικό κράτος, το Κιριμπάτι (πληθυσμός 60,000, που παλαιότερα είχε την ονομασία Νησιά του Γκίλμπερτ, που τώρα διαθέτει μια ΑΟΖ 770.000 τ.ν.μ.
Το βασικό επιχείρημα στο οποίο μπορεί να βασιστεί κανείς για να αποδείξει ότι η ΑΟΖ ειναι sui generis, προκύπτει από μια ανάλυση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των κρατών σ’ αυτή τη ζώνη.
Στην ΑΟΖ, ένα μόνο κράτος, το παράκτιο κράτος στο οποίο ανήκει η ζώνη έχει κυριαρχικά δικαιώματα για οικονομικούς σκοπούς και δικαιοδοσία για ορισμένες άλλες δραστηριότητες, ενώ τα άλλα κράτη έχουν επίσης ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα στην ΑΟΖ.
Έτσι από την μια μεριά η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη όχι μόνο γιατί η UNCLOS ξεκάθαρα αναφέρει ότι η ΑΟΖ αρχίζει μετά την αιγιαλίτιδα ζώνη αλλά και γιατί τα άλλα κράτη έχουν ορισμένα δικαιώματα στην ΑΟΖ που δεν θα μπορούσαν να έχουν εάν η ΑΟΖ ήταν μέρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Επίσης η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει ούτε στην ανοικτή θάλασσα γιατί το νομικό καθεστώς της ανοικτής θάλασσας χαρακτηρίζεται από την συνολική επικράτηση της αρχής της ελευθερίας. Η ανοικτή θάλασσα είναι μια ζώνη στην οποία δεν υπάρχει “κυριαρχία”, δηλαδή είναι μια ζώνη κοινής χρήσης από όλα τα κράτη, κάτι βέβαια που δεν ισχύει για την ΑΟΖ.
Επιπλέον, η έννοια της ΑΟΖ είχε γίνει κατανοητή σαν μια προστατευτική ζώνη, όπου το παράκτιο κράτος θα είχε ένα σοβαρό έλεγχο των ζώντων και μη πλουτοπαραγωγικών πηγών του. Επίσης η απόσταση των 200 ν.μ. θα περιλάμβανε στις περισσότερες περιπτώσεις όλη την υφαλοκρηπίδα του παράκτιου κράτους που μέχρι τότε είχε ορισθεί ως μια απόσταση που το βάθος της θάλασσας φτάνει τα 200 μέτρα. Ουσιαστικά, η ΑΟΖ καλύπτει και την έννοια της υφαλοκρηπίδας, πρόβλεψη που ενόχλησε ιδιαίτερα την Τουρκία.
Υπάρχουν μερικά γενικά μέτρα που όλα τα παράκτια κράτη πρέπει να λάβουν για μια σωστή και λογική διαχείριση. Έτσι κάθε κράτος με ΑΟΖ πρέπει να πράξει τα ακόλουθα:
Οι χώρες που έλαβαν μέρος στην Διάσκεψη προσπάθησαν να δημιουργήσουν μία φόρμουλα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την οριοθέτηση των διαφόρων θαλάσσιων ζωνών των παράκτιων κρατών. Δυστυχώς δεν τα κατάφεραν και τα άρθρα της UNCLOS απλώς απέφυγαν να λάβουν μια ξεκάθαρη θέση ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες τάσεις, δηλαδή αυτής της “μέσης γραμμής” ή ίσης απόστασης (equidistance) και αυτής της επιείκειας (equity). Έτσι βλέπουμε πολλές διαφορές να έχουν επιλυθεί με την αρχή της ίσης απόστασης, αλλά και άλλες που έχουν επιλυθεί με την αρχή της επιείκειας.
Ορισμένα κράτη πολλές φορές δέχονται και τις δύο αρχές ανάλογα με τα συμφέροντα που έχουν σε διαφορετικές θαλάσσιες ζώνες. Έτσι οι ΗΠΑ υποστήριξαν την αρχή της επιείκειας στην διαφορά τους με τον Καναδά στον κόλπο του Maine, ενώ αντίθετα χρησιμοποίησαν την αρχή της ίσης απόστασης στην συμφωνία τους με το Μεξικό.
Αγαπητοί βουλευτές,
Υπάρχουν τέσσερεις βασικές θέσεις που δεν αμφισβητεί κανείς σε σχέση με την ΑΟΖ. Καλό είναι να σας καθοδηγούν στις κοινοβουλευτικές διαβουλεύσεις γι’ αυτό το σημαντικό για τα εθνικά μας συμφέροντα θέμα. :
Στόχος Μητσοτάκη-Αναστασιάδη να είναι η οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου στις 29 Ιουλίου