File Photo: Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελος Αποστολάκης (2Δ), συνοδευόμενος από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, Πτέραρχο Χρήστο Χριστοδούλου (2Α), επισκέφθηκε το Καστελόριζο. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΕΘΑ, STR
Τι σημαίνει, εάν τρυπήσει ένα τουρκικό γεωτρύπανο την ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα του Καστελόριζου;
Η πιο εύκολη απάντηση θα ήταν «δεν θα τολμούσαν να το κάνουν, εάν ήταν Πρωθυπουργός ο Ανδρέας Παπανδρέου». Βέβαια, η σημερινή κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική.
Αλλά για να αξιολογήσουμε σωστά τις τελευταίες εξελίξεις πρέπει να σταθούμε στη δήλωση που έκανε προχθές ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου:
«Σήμερα το θέμα του διαμοιρασμού του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και γύρω από την Κύπρο είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα. Εμείς δεν βλέπουμε το φυσικό αέριο γύρω από την Κύπρο και στην Ανατολική Μεσόγειο ως ένα ζήτημα που μας διχάζει, ούτε θέλουμε να το βλέπουμε έτσι. Αντίθετα, επιθυμούμε να ενισχύσουμε την ευημερία και τη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου και της Κύπρου, να μοιραστούμε από κοινού τις πηγές γύρω από την Κύπρο και τη Μεσόγειο».
Η Ελλάδα ασχολήθηκε για πρώτη φορά με το Καστελόριζο, όταν πληροφορήθηκε το περίφημο Σχέδιο Άτσεσον του 1964. Στο αρχικό σχέδιο, η Κύπρος θα παρεχωρείτο ολόκληρη στην Ελλάδα εκτός της Καρπασίας, όπου θα εγκαθίστατο μια στρατιωτική βάση της Τουρκίας παρόμοια με τις Βρετανικές βάσεις στο νησί, χωρίς όρια. Επιπλέον το Καστελόριζο θα παρεχωρείτο στην Τουρκία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέρριψε αμέσως αυτό το σχέδιο.
Οι Αμερικανοί, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γνώριζαν την αξία των υδρογονανθράκων και είχαν αρχίσει μυστικές έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο για τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της περιοχής. Τότε βέβαια υπήρχε μόνο η έννοια της υφαλοκρηπίδας, αλλά οι Αμερικανοί γνώριζαν ότι και τα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα. Έτσι σήμερα ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο θα ανήκε στην Τουρκία, εάν είχε δεχθεί να πάρει το Καστελόριζο, μία κίνηση που δεν θα μπορούσε βέβαια να πραγματοποιηθεί , διότι το σχέδιο Άτσεσον είχε ήδη απορρίψει η τότε κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.
Όπως έγραψε στην εφημερίδα Καθημερινή ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος:
«Όλος ο κόσμος γνωρίζει με ακρίβεια τι διεκδικεί η Τουρκία στην περιοχή. Η Ελλάδα εξακολουθεί να μην έχει προσδιορίσει ποια θεωρεί ότι είναι τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο. Απλώς διαμαρτύρεται στις τουρκικές ενέργειες…»
Οι αυξανόμενες τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος, τα σενάρια μυστικής διπλωματίας μεταξύ Αθήνας- Άγκυρας και η αμέλεια των ελληνικών κυβερνήσεων να ανακηρύξουν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) θέτουν σε κίνδυνο τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα σε μια περίοδο ,που η Ελλάδα εμφανίζεται τρωτή σε διεθνείς πιέσεις.
Έγραψα για πρώτη φορά για την αξία του Καστελόριζου το 1985, αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία. Τότε ακόμα και οι ελληνικοί χάρτες δεν ανέφεραν το σύμπλεγμα του Καστελόριζου (Μεγίστη, Ρω και Στρογγύλη). Τώρα όλοι ομνύουν στην αξια του αλλά πολλοί δεν αντιλαμβάνονται γιατί είναι τόσο σημαντικό νησί για τα εθνικά μας συμφέροντα. Ο κύριος λόγος είναι ότι το σύμπλεγμα αυτών των νησιών δίνει την δυνατότητα, βάσει της UNCLOS του 1982, στην ΑΟΖ της Ελλάδας να εφάπτεται της ΑΟΖ της Κύπρου.
Ο Εφιάλτης της Τουρκίας: Νησιά
Βρίσκεται πάντα στην μνήμη μου το Άρθρο 121 της UNCLOS και ενθυμούμαι τους αγώνες της ελληνικής και της κυπριακής αντιπροσωπείας για την διατήρηση του και το πείσμα της Τουρκίας για εξαφάνισή του. Το άρθρο 121, παράγραφος 2 δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας ή παρερμηνείας γιατί ξεκάθαρα αναφέρει ότι:
Με την εξαίρεση των προβλεπόμενων στην παράγραφο 3, η αιγιαλίτιδα ζώνη, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα μιας νήσου καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης που εφαρμόζονται σε άλλο χερσαίο έδαφος.
Η εξαίρεση της παραγράφου 3 αναφέρει ότι:
Βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινο μόνιμο πληθυσμό ή οικονομική ζωή δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα.
Βέβαια, αυτή η νίκη του Καστελόριζου δεν ήταν καθόλου εύκολη. Άρχισε το 1973 και τελείωσε το 1982. Οι αντιπροσωπείες της Ελλάδας, της Κύπρου, του Τρινιντάντ-Τομπάγκο και του Ηνωμένου Βασιλείου, που συμμετείχαν στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, πρωτοστάτησαν για την δημιουργία του ανωτέρω Άρθρου.
Όπως, έγραψε πρόσφατα ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος, βαθύς γνώστης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, οι κινήσεις τις οποίες φαίνεται ότι σχεδιάζει η Τουρκία είναι οι ακόλουθες:
Όμως, διαφωνώ με την παρακάτω θέση του:
«Παράλληλα, η Ελλάδα πρέπει να καταθέσει στον ΟΗΕ γεωγραφικές συντεταγμένες με τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας μας στην ανατολική Μεσόγειο. Η μη κατάθεση συντεταγμένων επιτρέπει στην Τουρκία να προχωρήσει νομιμοποιημένα σε γεωτρήσεις εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, τα όρια της οποίας στην ανατολική Μεσόγειο είναι άγνωστα.
Μόνον εάν δηλώσουμε διεθνώς, και με τον πλέον ήπιο και πολιτισμένο τρόπο, δηλαδή στον γραμματέα του ΟΗΕ, τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας μας στην περιοχή, μπορούμε να ισχυριστούμε στη συνέχεια ότι τυχόν τουρκική γεώτρηση είναι παράνομη. Η κατάθεση αποτελεί νομική υποχρέωση κάθε κράτους (άρθρα 75 και 85 Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας).»
Η UNCLOS δεν επιτρέπει μονομερείς οριοθετήσεις.
Το Άρθρο 74 και όχι το Άρθρο 75 αναφέρεται στην οριοθέτηση ΑΟΖ. Συγκεκριμένα, αναφέρει:
Άρθρο 74 Οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές
Κράτη καταθέτουν γεωγραφικές συντεταγμένες στα Ηνωμένα Έθνη χωρίς να δεσμεύεται ο διεθνής οργανισμός ή να τις εγκρίνει.
Τι πρέπει να κάνει τώρα η Ελλάδα;
Έχω επανηλειμμένα γράψει ότι οι Αμερικανοί επιθυμούν το μοίρασμα των υδρογοννθράκων της ανατολικής Μεσογείου, διότι δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία και να την ρίξουν στην αγκαλιά της Ρωσίας. Πιστεύουν ότι η συνεκμετάλλευση ή καλύτερα η συνδιαχείριση των υδρογονανθράκων της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας πρέπει να επιτευχθεί, πάσει θυσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν διαθέτει υδρογονάνθρακες, αλλά θέλουν να μοιραστεί τους ανύπαρκτους υδρογονάνθρακές της με την Ελλάδα και την Κύπρο!
Από το 1922 οι Τούρκοι πάντοτε θεωρούσαν ότι είχαν μεγάλες ακτές, αλλά δεν διέθεταν μεγάλη θάλασσα και μετά το 1982 συνειδητοποίησαν ότι η θάλασσά τους περιορίστηκε και άλλο. Έτσι άρχισαν έναν επικίνδυνο ρητορικό πόλεμο, εκτός δύο θερμών εξαιρέσεων (1987 και 1996), αλλά από το 2018 άρχισαν να προβάλουν και παρανοϊκές απαιτήσεις που σίγουρα θα συνεχιστούν και στο μέλλον.
Ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η Ελλάδα τα σχέδια αυτά είναι, άμεσα και πριν είναι πολύ αργά, να προβεί σε οριοθέτηση της ΑΟΖ της με αυτή της Αιγύπτου βάσει της μέσης γραμμής, σύμφωνα με τις προβλέψεις της UNCLOS, που θα δίνει πλήρη επήρεια στην νήσο Στρογγύλη, με αποτέλεσμα η Τουρκία να μην έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο.
Επίλογος
Ο δημοσιογράφος Γ. Τετράδης Παπαδόπουλος, σε ένα εξαιρετικό άρθρο του στην ιστοσελίδα liberal.gr, αναφέρει:
«Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα ζει σε μια μεταβατική περίοδο από την απόλυτη δουλικότητα απέναντι σε Αμερικανούς και Τούρκους προς μια, ας ελπίσουμε, πιο πατριωτική στάση. Αυτό είναι ένα τοπίο που δεν το επιθυμούν ούτε οι ΗΠΑ ούτε ο Ερντογάν. Οι οποίοι είχαν εδώ έναν πρωθυπουργό που δεν ξέρει ούτε καν γεωγραφία, πολύ περισσότερο διεθνές δίκαιο και διπλωματία.»
Και αργότερα εξηγεί:
«Η Τουρκία δεν επιθυμεί καμιά ειρηνική συνύπαρξη. Επιθυμεί αλλαγή συνόρων σε βάρος της Ελλάδας. Και το δηλώνει ξεκάθαρα σε κάθε ευκαιρία. Επιθυμεί αρπαγή κυριαρχικών δικαιωμάτων, αέρα, θαλάσσης και ξηράς. Και οι ΗΠΑ επιθυμούν να υπάρχει η ένταση (ελεγχόμενη, «ακόμα κι αν αλλάξει χέρια κανένα παλιονησάκι») για να διατηρούν το status του ρυθμιστή, άρα του ουσιαστικού κυρίαρχου στην περιοχή.»
Έτσι, εύκολα, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο δύσκολο θα είναι το έργο της νέας κυβέρνησης, που πριν καλά καλά αναλάβει την εξουσία, θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με μία κρίση παρόμοια με αυτή των Ιμίων το 1996. Ελπίζουμε ο νέος πρωθυπουργός να είναι καλύτερα προετοιμασμένος.
Οι χάρτες που δείχνουν την υποκρισία των ΗΠΑ, της Κίνας και της Τουρκίας στο θέμα της ΑΟΖ