ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΓΚΟΥΜΑ
Του ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ (*)
Έχουν περάσει οι εποχές που η τουρκική εξωτερική πολιτική εθεωρείτο πετυχημένη. Σήμερα οι σοβαροί αναλυτές διαβλέπουν αδιέξοδα και διλήμματα σε αυτή την πολιτική.Το ισλαμικό νεοοθωμανικό καθεστώς του Ερντογάν θα χρειαστεί κάποια στιγμή να πάρει δύσκολες αποφάσεις. Διότι παρά τους ρητορικές φανφάρες η Άγκυρα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύσκολα διλήμματα
Για όσους γνωρίζουν την ιστορία της Μέσης Ανατολής, στην περιοχή διαδραματιζόταν πάντα ένα μεγάλο παιχνίδι ισχύος. Καθώς πρόκειται για μια νευραλγική περιοχή, σταυροδρόμι πολιτισμών, θρησκειών και εμπορικών δρόμων, με τεράστιο ενεργειακό πλούτο που έχει προστεθεί τα τελευταία χρόνια,, έχει μια ξεχωριστή γεωπολιτική και γεωστρατηγική αξία και είναι πεδίο τεράστιων ανταγωνισμών.
Σήμερα όμως η τουρκική εξωτερική πολιτική μοιάζει με ένα ανατολίτικο παζάρι όπου ο Ερντογάν προσπαθεί να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί από τη Μόσχα, την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Με τη Μόσχα δεν μπορεί να τραβήξει το σχοινί και συμμορφώνεται με όσα του επιβάλλει ο Πούτιν.
Ο οποίος δεν του επέτρεψε να εδραιωθεί όπως το ήθελε στη Συρία, κάτι στο οποίο άλλωστε αντιτίθενται και η Δαμασκός του Άσαντ αλλά και το Ιράν. Στις Βρυξέλλες έχει πάντα συμμάχους που τον βοηθούν να απορροφά τεράστια ευρωπαϊκά κονδύλια, παρά την αντίθεση τους στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρώπη είναι άλλωστε ο κύριος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας.
Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής τρεις χώρες διεκδικούν ρόλο περιφερειακής δύναμης: Σαουδική Αραβία, Ιράν και Τουρκία. Από τις τρεις αυτές χώρες, η Τουρκία είναι σήμερα η χώρα με τα περισσότερα προβλήματα και τις περισσότερες αδυναμίες επειδή δεν διαθέτει ούτε την τεράστια οικονομική δύναμη της Σαουδικής Αραβίας, ούτε την ιδεολογική συνέπεια του Ιράν.
Υπάρχει επίσης μια σταθερά στην τουρκική εξωτερική πολιτική, η προσκόλληση στην Ευρώπη και τη Δύση που έρχεται από πολύ μακριά, από την εποχή της ύστερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και παρά τις όποιες δυσκολίες η κατεύθυνση αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει.
Αντίθετα η τουρκική εξωτερική πολιτική χαρακτηρίζεται από σπασμωδικές ενέργειες και ένα συνεχή νεοοθωμανικό ρητορικό αναθεωρητισμό καθώς και από την υιοθέτηση τυχοδιωκτικών πολιτικών αντίθετων με το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή πρακτική.
Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και η πρόσφατη κατάφωρη παραβίαση των κυριαχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας με γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
Είναι μια δύσκολη στιγμή και για την Ελλάδα και την Κύπρο αλλά η Τουρκία δεν θα μπορέσει να κερδίσει το παιχνίδι με την Ευρώπη αντιμέτωπη στις ενέργειες της. Ελλάδα και Κύπρος διαθέτουν ισχυρά χαρτιά τα οποία πρέπει να χρησιμοποιήσουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο με αποφασιστικότητα. Αποφασιστικός όμως παραμένει και ο αμερικανικός παράγοντας.
Η Τουρκία παρά την επιμονή της να αποκτήσει το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα, κρατά σχετικά χαμηλούς τόνους τελευταία απέναντι στην Ουάσινγκτον και επιμένει στο διάλογο για να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Συμπερασματικά θα χρειαστεί ακόμη χρόνος για να φανεί ποια κατεύθυνση θα πάρουν οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία. Αλλά είναι απίθανο να υπάρξει ρήξη όπως αυτή που οραματίζονται κάποιοι στην Κύπρο και την Ελλάδα. Όμως οι συνθήκες ευνοούν μια τουλάχιστον πιο ισορροπημένη αμερικανική πολιτική που δεν θα ευνοεί τoν τουρκικό επεκτατισμό.
Υπό τις περιστάσεις Αθήνα και Λευκωσία χρειάζεται να παρακολουθούν την κατάσταση με ψυχραιμία και προσοχή και να δρουν ανάλογα τόσο στην αμερικανική πρωτεύουσα όσο και στις Βρυξέλλες με τα στηρίγματα που διαθέτουν. Η Τουρκία δεν είναι άτρωτη και η εξωτερική της πολιτική αντιμετωπίζει δύσκολα διλήμματα.
(*) Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στις ΑΠΟΨΕΙΣ – [email protected]
Νίκησε ο Μητσοτάκης; Ή έχασε ο Τσίπρας; Τα μηνύματα των εκλογών σε Ελλάδα και Κύπρο…