Οδεύει προς τη Μεγάλη Εβδομάδα η κοινωνία του Ρεθύμνου με το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων του νομού να επιμένουν να ακολουθούν το πνεύμα αλλά και την παράδοση σχετικά με τα ήθη και τα έθιμα της περιόδου του Πάσχα.
Οι σύγχρονοι ρυθμοί καταλαγιάζουν στην πόλη όσο και στην ενδοχώρα εν αναμονή της Μεγάλης Δευτέρας, αφετηρία μιας εβδομάδας όπου το αντάμωμα των οικογενειών αλλά και η φιλοξενία των επισκεπτών στο ιστορικό και βαθύτατα πνευματικό Ρέθυμνο, είναι όπως αναφέρουν και οι ίδιοι οι Ρεθεμνιώτες, από τα πιο δυνατά και ενισχυτικά μιας κοινωνίας, στοιχεία.
Λέει η μαντινάδα:
«Η φλόγα της Ανάστασης να ανάψει στην καρδιά σου, για να κρατήσει ζωντανά όλα τα όνειρά σου /Και φέτος την Ανάσταση ευχή καρδιάς θα κάνω, η μοίρα να σκορπά χαρές να πορπατείς απάνω / Όταν το φως τσ’ ανάστασης ανάψει το κερί σου, κάθε ακτίνα μιαν χαρά ας είναι στη ζωή σου / Πάνω στον επιτάφιο θώρρουνα την καρδιά μου μα στο κερί που κράτουνα εστάζαν τα δάκρυά μου».
Εκεί, στα ορεινά του Ψηλορείτη, στα Ανώγεια που παραμένουν οι Ανωγειανές και Μυλοποταμίτικες Μαδάρες, Πλαγιές χιονισμένες, όλα παίρνουν χρώμα και φως, μέχρι και την Μεγάλη Δευτέρα, οπότε και όλος ο ορεινός τόπος κι ορεσίβιοι κρητικοί μπαίνουν με σκέψη και ταπεινότητα μέσα στις εκκλησιές για τις λειτουργίες του Νυμφίου.
Την επόμενη μέρα Μεγάλη Παρασκευή, μετά την Ακολουθία των Παθών που γίνεται η περιφορά του επιταφίου, στο χωριό, μπροστά πηγαίνει ο Σταυρός πίσω ο Επιτάφιος και ο κόσμος που ακολουθεί. Μαζί τους, τα νέα ζευγάρια που έχουν παντρευτεί την προηγούμενη χρονιά με σκοπό, μαζί με τις οικογένειες που έχουν τάξιμο και προετοιμάζονται όλη την Σαρακοστή, να βάλουν στο σπίτι τους μέσα το Σταυρό. Τον υψηλό μουσαφίρη όπως τον λένε… Έχουν όλα τα φώτα αναμμένα και τα πορτοπαράθυρα ορθάνοιχτα.
Η πομπή σταματάει έξω από τα σπιτικά κι ο παπάς μαζί με τον νεαρό που σηκώνει το Σταυρό, που είναι πάντα φαντάρος, εισέρχονται στο σπίτι και εκεί γίνεται η δέηση υπέρ υγείας του σπιτιού και των μελών της οικογένειας. Οι πιστοί προσκυνάνε το Σταυρό και η γυναίκα κρεμάει ένα προικιό πάνω στο Σταυρό ο οποίος στη συνέχεια βγαίνει από το παράθυρο. Μιλώντας στο ΑΠΕ- ΜΠΕ ο πατήρ Ανδρέας Κεφαλογιάννης αναφέρει πως δεν είναι γνωστός ο λόγος που συμβαίνει η συγκεκριμένη έξοδος από το παράθυρο.
Στον ορεινό Μυλοπόταμο, κυρίαρχο έθιμο είναι ο Αρφανός. Όλη την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής τα παιδιά της κάθε ενορίας μαζεύουν τα άνω ξύλα, κόβουν ασπάλαθους ή αχινοπόδους ώστε τη Μεγάλη Εβδομάδα, τα συγκεντρώνουν σε ένα χώρο στην ενορία και το Μεγάλο Σάββατο το πρωί όλα τα παιδιά, αγόρια κορίτσια τα πηγαίνουν στο χώρο που θα ανάψουν τις τεράστιες φωτιές. Τους Αρφανούς, οι οποίοι γιγαντώνονται, γίνονται τεράστιοι όταν πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη.
Οι νέοι και οι νέες που λείπουν από τα χωριά τους στο Ρέθυμνο επιμένουν πως το έθιμο που τους τραβάει περισσότερο ώστε να βρεθούν και πάλι κοντά στους δικούς τους και τους συγχωριανούς είναι η ζωή εν γένει των ημερών αυτών μέσα στα χωριά. Στα περισσότερα σπίτια οι άνδρες μαζεύουν τα ξύλα και βοηθούν στο ασβέστωμα και οι γυναίκες ζυμώνουν τα λαμπριάτικα εδέσματα και τα τσουρέκια με τις κουλούρες. Τα τυριά όπως η μυζήθρα, το ανθότυρο, η ξυνομυζήθρα, το κατσοχείρι και άλλα που ποικίλουν από τόπο σε τόπο, έχουν τον πρώτο λόγο στις προετοιμασίες από Μεγάλη Δευτέρα έως και Μεγάλη Πέμπτη, οπότε στα τραπέζια και στις κουζίνες ξεκινάει το βάψιμο των αυγών, το στόλισμα τους με αναστάσιμους Χριστούληδες, αποξηραμένα λουλουδάκια και φύλλα που βράζονται με τα αυγά.
Οι πιο παλιές νοικοκυρές που προσπαθούν να μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση στις νεότερες, ετοιμάζουν τα Λαμπροκούλουρα, τα καλλιτσούνια τα λαμπριάτικα και μαζεύουν το τυρί, τα αυγά και όλα όσα πρέπει μέσα στην Μεγάλη Εβδομάδα να προετοιμαστούν, ώστε να πρωταγωνιστήσουν στο πασχαλινό τραπέζι.
Τα φαγητά που συναντάμε στο Ρέθυμνο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας αφορούν κυρίως σε χοχλιούς, αγριόχορτα μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους που καταλήγουν σε εύγευστα αποτελέσματα, όπως τα τσιγαριαστά και τα λεμονάτα, διάφορες πίτες, με πράσα, αγριόχορτα, ξυνόχονδρο, σταμναγκάθι με κολοκυθάκια, λουκουμάδες, διάφορους νηστίσιμους κεφτέδες, διαφόρων τύπων ελιές, μακαρόνια με βούτυρο από τα Ρεθεμνιώτικα βουνά και τον Ψηλορείτη.
Σημαντικό θεωρεί ο κλήρος του Ρεθύμνου πως τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι σε πολλές εκκλησίες οι πιστοί μετά το Χριστός Ανέστη οπότε ξεκινάει και η Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου, παραμένουν μέχρι την ολοκλήρωση της, οπότε και μεταλαμβάνουν δεχόμενοι παράλληλα μαζί με το αντίδωρο και το πρώτο τους Πασχαλινό Αυγό το οποίο και τσουγκρίζουν μέσα στην εκκλησία μαζί με τους άλλους πιστούς.
Και ξημερώνει η Αγία Κυριακή της Λαμπρής… Και τα τραπέζια, από νωρίς ετοιμάζονται για τις πρωινές παρέες που ετοιμάζουν τα πρώτα όπως για παράδειγμα οι συκωταριές στο τηγάνι, οι γραβιέρες και τα καλλιτσούνια ψημένα είτε στην πέτρα είτε στο φούρνο.
Φυσικά το καλό τυρί, η γραβιέρα με το μέλι και το γιαούρτι με τα καρύδια και το μέλι έρχονται να προσθέσουν στη γεύση της τσικουδιάς, της ρακής όπως λένε, μα και του καλού κρασιού που συγκεράζεται το φετινό με το παλιό, σε έναν ταπεινό αλλά χαρούμενο διαγωνισμό για το ποιος έφερε το καλύτερο πιώμα στο τραπέζι.
«Σήμερα είναι Πασχαλιά κι αν η ευχή μου πιάνει το τέλος κάθε Γολγοθά εύχομαι να σημάνει. Σαν ξημερώσει η Ανάσταση κι ο ήλιος ανατείλει δέξου ευχές αμέτρητες απ΄ τα δικά μου χείλη. Πέμπω τη σκέψη να σε βρει, μαζί σου να τσουγκρίσει Χριστός Ανέστη να σου πει κι οπίσω να γυρίσει».
21/04/2019 09:00
ΑΠΕ-ΜΠΕ του ανταποκριτή Μ. Λαμπαθάκη
Ρέθυμνο, Ελλάδα
Ανοικτά έως τις 6 το απόγευμα της Κυριακής τα καταστήματα: Αναλυτικά το πασχαλινό ωράριο