Αφορμή και ερέθισμα για το παρόν κείμενο είναι η πρόσφατη ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου στην έναρξη των εργασιών του «4ου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ FORUM ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε μια εντυπωσιακή, άνευ χειρογράφου μάλιστα, ομιλία του που έλαβε χώρα στο προαναφερόμενο Forum, αναφέρθηκε στον υπάρχοντα πολιτισμό της ψηφιακής εποχής, νανοτεχνολογίας και κβαντικής μηχανικής, αναδεικνύοντας κρίσιμα στοιχεία οικονομίας και πολιτικής, με καταγραφή της ιστορικής εξέλιξής τους. Με αυτή την προδιάθεση υπ’ όψιν τα εξής:
Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν αφορά μία ιστορική περίοδο μόνο, αλλά λόγω των ραγδαίων μεταβολών και πολυεπίπεδων ανακατατάξεων καταγράφεται σε ιστορικές περιόδους. Ασφαλώς η όρος «Βιομηχανική Επανάσταση» χαρακτηρίζεται κατ’ αρχάς από την «εκβιομηχανοποιημένη» (industrialized) κοινωνία και οικονομία με ειδικότερη αναφορά στη Μεγάλη Βρετανία (κυρίως τα έτη 1760 – 1860).
Η διαδικασία αυτή ενός αιώνα που μετέβαλε τις παραγωγικές σχέσεις και τις παραγωγικές δυνάμεις, ήταν αιτία να «μεταβιβασθεί» ο συγκεκριμένος πολιτισμός και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, με διαφορετική όμως κλίμακα ανάπτυξης. Πρώτοι αποδέκτες των νέων παραγωγικών σχέσεων ήταν η Γαλλία και εν συνεχεία οι ΗΠΑ.
Η Βιομηχανική Επανάσταση σε όλες τις περιόδους της δεν μπορούσε να εξελιχθεί χωρίς τη μετατροπή του χρήματος σε νόμισμα, και χωρίς την έννοια της συσσώρευσης πλούτου…
Από άποψη πολιτικής οικονομίας, η συσσώρευση του χρήματος και η δημιουργία του κεφαλαίου, είναι καθοριστική για την ταξινόμηση των ιστορικών περιόδων του καπιταλισμού. Και τούτο γιατί, το χρήμα μετεξελίχθηκε σε κεφάλαιο μόνο σε ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης της εμπορευματικής παραγωγής. Πριν τον καπιταλισμό υπήρχε η εμπορευματική κυκλοφορία που μπορούμε να την εκφράσουμε με τον τύπο Ε-Χ-Ε (Εμπόρευμα-Χρήμα-Εμπόρευμα), δηλαδή, πώληση ενός εμπορεύματος για την αγορά ενός άλλου.
Αυτή η σχέση αφορά στην προκαπιταλιστική εποχή, στην οποία η φεουδαρχία σταδιακώς «παραχωρούσε» τη θέση της στην αστική τάξη. Οι «πλεονάζοντες» στα φέουδα αποβάλλονταν από το «περίγραμμα του φέουδου», γιατί ακριβώς το «περίγραμμα» ασφυκτιούσε από τον υπερπληθυσμό! Συνεπώς το φέουδο έπρεπε να αποψιλωθεί…
Έτσι, οι εκτός των φέουδων «πλεονάζοντες κολίγοι», δημιούργησαν τους δικούς τους οικισμούς-κώμες! Δημιούργησαν τα «μπούργκους» (στα γαλλικά bourg = κώμη). Αυτά ακριβώς τα «μπούργκους» όπως μετεξελίχθηκαν, αφορούν σήμερα στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Βενετία! Αυτοί ακριβώς οι κάτοικοι των «μπούργκους» που αποβλήθηκαν από τα φέουδα έγιναν στην εξέλιξη των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων οι αστοί, οι μπουρζουά (bourgeois), που καθόρισαν τους μετέπειτα κοινωνικούς σχηματισμούς. Αυτοί ακριβώς (οι bourgeois) οργάνωσαν κυρίως από τον 16ο αιώνα και μετά την bourgeoisie, την αστική τάξη. Στη μετεξέλιξη όμως της φεουδαρχικής τάξης προς την καπιταλιστική μορφή παραγωγής, οι παραγωγικές σχέσεις απέκτησαν άλλο χαρακτήρα. Το χρήμα διαδραματίζει πλέον άλλο «κύκλο». Τον κύκλο του πλουτισμού και όχι απλώς τον κύκλο της ανταλλαγής, με τελική συνέπεια ο κύκλος του χρήματος να αποφέρει υπεραξία.
Ο «τύπος» Ε-Χ-Ε μετασχηματίστηκε σε Χ-Ε-Χ’, όπου το Χ’ αφορά στο «χρήμα που προκαταβλήθηκε», συν (+) «ορισμένη προσαύξηση». Αυτήν την προσαύξηση ή το περίσσευμα πάνω από το αρχικό ποσό, ο Κ.Μαrx το ονόμασε υπεραξία. Άλλωστε, η προσαύξηση αυτή, η υπεραξία δηλαδή, οφείλεται στην ικανότητα του εργάτη να δημιουργεί αξία μεγαλύτερη από την αξία της εργατικής του δύναμης, αποδίδοντας μεγαλύτερη αξία απ’ ό,τι κοστίζει στον κεφαλαιοκράτη.
Από τότε που στις παραγωγικές διαδικασίες έγιναν πραγματικότητα οι δυναμοηλεκτρικές μηχανές (1867), οι κινητήρες εσωτερικής καύσης (1877), το τραμ (1879), οι πετρελαιομηχανές (1891), και στη συνέχεια του επόμενου αιώνα η ασύρματη επικοινωνία (1901), το αεροπλάνο (1903), η τηλεόραση (1929), και κυρίως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (από το 1950 και μετά), είναι προφανές ότι οι παραγωγικές σχέσεις και οι παραγωγικές δυνάμεις κατέκτησαν άλλο επίπεδο και άλλη ποιότητα. Παραλλήλως την περίοδο ακριβώς αυτή, αρχίζει να λαμβάνει χώρα:
ο ΠτΔ τοποθετείται
Με τούτη την προδιάθεση, ας παρακολουθήσουμε αποσπάσματα της συγκεκριμένης ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, τα οποία δεν επιδέχονται σχολίων.
Και δεν είναι δυνατόν να υπάρξει το παραμικρό σχόλιο στα όσα εξέθεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ενώπιον των ακροατών του «4ου Οικονομικού Forum των Δελφών», καθόσον η ομιλία αυτή κατέγραφε με απόλυτη ακρίβεια και βασιμότητα την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων από την 1η Βιομηχανική Επανάσταση μέχρι την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, τους υπολογιστές, τις οπτικές ίνες, τη νανοτεχνολογία, το διαδίκτυο και την κβαντική φυσική και μηχανική. Υπ’ όψιν δε ότι η κβαντική φυσική ερμηνεύει φαινόμενα που η νευτώνια φυσική αδυνατούσε να περιγράψει. (Ο όρος «κβάντο» προέρχεται από το λατινικό «κβαντους –quantus» και αποδίδει τον όρο «μικρή ποσότητα»).
Οι ενταύθα παρατιθέμενες σκέψεις μπορούν να αποτελέσουν μια «γενική εισαγωγή» για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε αποσπάσματα της συγκεκριμένης ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, ο οποίος με ιδιαίτερη σαφήνεια τοποθετήθηκε (και) με τα εξής:
«Η 1η Βιομηχανική Επανάσταση στηρίζεται στην χρησιμοποίηση της «μηχανής» -αρχικώς του νερού (υδροτροχού) και κατόπιν του ατμού (ατμομηχανής)- ώστε να «εκμηχανισθεί», γενικώς, η παραγωγή… Οι ανάγκες για άνθρακα (ως καύσιμο) και για σίδηρο, με βασικό στόχο την περαιτέρω «εκμηχάνιση» της παραγωγής, ώθησαν στην δημιουργία της βιομηχανίας σιδήρου και στην ταχεία ανάπτυξη των μεταφορών. Έτσι, κατά κύριο λόγο για την μεταφορά του άνθρακα από το ορυχείο στο λιμάνι ή στο εργοστάσιο, αναπτύχθηκε ο σιδηρόδρομος…
«Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και ύστερα, βρίσκεται σ’ εξέλιξη η λεγόμενη 3η Βιομηχανική Επανάσταση, που χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη και ολοένα διευρυνόμενη εφαρμογή της τεχνολογίας της Πληροφορικής στις πλέον αναπτυγμένες βιομηχανικά κοινωνίες αλλά και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου…
«Τέλος, δεν θα πρέπει να υποτιμώνται οι ευρύτερες, δηλαδή οι πέραν του χώρου της οικονομίας, συνέπειες της λεγόμενης 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης στην κοινωνία. Έτσι, από την μια πλευρά, μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης «υποβάθμισαν» τους παραδοσιακούς –και πολύ πιο «ανθρώπινους»- κανόνες κοινωνικοποίησης, ενισχύοντας εν πολλοίς τον ατομικισμό.
Όμως, από την άλλη πλευρά, το Διαδίκτυο έκανε ευκολότερη την διάδοση όχι μόνον επιστημονικών γνώσεων αλλά και πολιτικών σκέψεων και ιδεών, διευρύνοντας έτσι το πεδίο της Δημοκρατίας. Η «πολυφωνία» αυτή μπορεί να ευνοήσει ή και να πλήξει την ευρωστία της Δημοκρατίας, πάντως είναι conditio sine qua non για την ύπαρξή της, διότι η Δημοκρατία είναι εξ ορισμού «πολυφωνική».
Επιπλέον, το Διαδίκτυο επιτρέπει την ανάδυση νέων μορφών δημόσιου χώρου, όπου η διαδραστικότητα μεταξύ των χρηστών διαμορφώνει και εγκαθιδρύει σχέσεις με διαφορετικές ποιότητες και λειτουργίες. Ένα μορφικό ανάλογο αυτής της εξέλιξης στην ιστορία της ανθρώπινης δημιουργικότητας θα μπορούσε να θεωρηθεί, με κάποια δόση ποιητικής αδείας, το πέρασμα από την μονοφωνική στην πολυφωνική μουσική κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και την πρώιμη Αναγέννηση και, εντεύθεν, στην μεγάλη πολυχορική μουσική παράδοση της Βενετίας κατά την ώριμη περίοδο της Αναγέννησης…
Τα προαναφερόμενα αποσπάσματα από την ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μέσω της κουλτούρας του ομιλητή, δίδουν με αμίμητη διαύγεια στον αναγνώστη τους «το πέρασμα» της ανθρώπινης κοινωνίας από τον πολιτισμό της 1ης Βιομηχανικής Επανάστασης στη σύγχρονη εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης του διαδικτύου, της φωτονικής, της βιοτεχνολογίας της νανοτεχνολογίας και των κβαντικών υπολογιστών και ως εκ τούτου, της νέας ποιότητας της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας και οικονομίας.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
Υπάρχουν και αυτοί οι λογαριασμοί της φασιστικής Γερμανίας: Καταλήστεψε την Ελλάδα