Η ασφάλεια της Κύπρου είναι το κράτος της… Τίποτα άλλο… Και λίγο η φιλία με Αίγυπτο, Ισραήλ




Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ

Με αφορμή την πρόσφατη σύνοδο των MED7 στη Λευκωσία (29 Ιανουαρίου), τις συχνές τριμερείς συναντήσεις μεταξύ της Κύπρου και της Ελλάδας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ -που χρονολογούνται από το 2015- και τη συνάντηση της 14ης Ιανουαρίου στο Κάιρο των Υπουργών Ενέργειας της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Ιορδανίας, της Ελλάδας, της Κύπρου και της Παλαιστινιακής Αρχής, όπου ανακοινώθηκε η δημιουργία του Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF) με Γραμματεία στην Αίγυπτο, άρχισε μια συζήτηση στην Κύπρο ως προς τη σημασία των συναντήσεων αυτών αναφορικά με το μεγάλο ζητούμενο, που είναι η ασφάλεια της Κύπρου και των πολιτών της.

Η συζήτηση αυτή διεξάγεται σε δυο επίπεδα:

  • Στο ένα υπάρχει σοβαρός και καλόπιστος προβληματισμός κατά πόσο τέτοιες συναντήσεις ενισχύουν ή όχι την ασφάλεια της Κύπρου. Και στη βάσει του προβληματισμού αυτού κατατίθενται θέσεις και εισηγήσεις πολιτικής για την πιο αποτελεσματική και εργαλειακή εκμετάλλευση των συναντήσεων προς ενίσχυση- πάντοτε- της ασφάλειας του κράτους και την ακύρωση των επιβουλών της Τουρκίας.
  • Στο άλλο επίπεδο διακρίνεται, γενικά, μια ειρωνεία και ένας συγκαταβατισμός για τις πολυμερείς αυτές συναντήσεις. Χαρακτηρίζονται είτε ως “πανηγύρια” για εσωτερική κατανάλωση -του Προέδρου και του ΔΗΣΥ- ή για την ενίσχυση της “εικόνας” πολιτικών προσώπων και των φιλοδοξιών τους που υποτίθεται φθάνουν μέχρι και τις προεδρικές του 2023.

Στην καλύτερη περίπτωση- εκεί δηλαδή που διακρίνεται η ελάχιστη καλόπιστη κριτική- η όλη διπλωματική προσπάθεια θεωρείται “ματαιόπονη”. Συνεπώς, κατά αυτούς, θα πρέπει η Κύπρος να προσαρμοστεί στη ισχυρότερή της Τουρκία -να εξασφαλιστούν τα “στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας στην Κύπρο”, μας έλεγαν παλιότερα- και να γίνει αποδεχτεί η “τουρκική ειρήνη”, που τόσο μεγαλόψυχα έχει βάλει στο τραπέζι, εδώ και δεκαετίες, η Άγκυρα.

Σε κείμενο μου, “Η παραγωγή άμυνας και ασφάλειας στη Μεσόγειο”, που δημοσιεύθηκε στον “Φιλελεύθερο” στις 28 Ιανουαρίου -παραμονή της συνόδου των MED7- τοποθετήθηκα στο ζήτημα της διασύνδεσης της ασφάλειας και των περιφερειακών συνεργασιών.

Υπογράμμισα “πως τέτοιες συνεργασίες δεν πρέπει να νοούνται ως δυνητικές “συμμαχίες πολέμου”. Κανείς από τους συμμετέχοντες στις προαναφερθείσες συνεργασίες δεν πρόκειται, για παράδειγμα, να συνδράμει την Κύπρο ή την Ελλάδα πολεμικά, σε περίπτωση που η Τουρκία προσπαθήσει “ετσιθελικά” να τους επιβληθεί με πόλεμο.

  • Όμως τέτοιες συνεργασίες λειτουργούν αποτρεπτικά εναντίον ενός επιδρομέα, περιορίζοντας τις επιλογές του και αυξάνοντας το κόστος του. Και εξαρτάται από την επιδεξιότητα, την ευρηματικότητα και τις διασυνδέσεις (linkages) της διπλωματίας της Κύπρου και της Ελλάδας, κατά πόσο μια πολεμοχαρής Τουρκία θα αποτραπεί, ή θα πετύχει να επιβληθεί.”

Από τις πολυμερείς περιφερειακές συνεργασίες, αυτή που κατά την εκτίμηση μου ξεχωρίζει και που σηματοδοτεί κάτι το σημαντικό και καινοτόμο για την Κύπρο αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο, είναι αυτή του Καΐρου της 14ης Ιανουαρίου για συνεργασία στο υγραέριο – Gas Forum (EMFG). Σημειώνω πως σε αυτή συμμετέχουν και το Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή , κάτι το πρωτόγνωρο σε διακρατική συνεργασία και που υποδηλώνει πολλά θετικά για το μέλλον.

Εδώ έχουμε κλασσική περίπτωση ταύτισης και εξυπηρέτησης συμφερόντων. Η Τουρκία προσπάθησε έντονα, επίμονα, και υπόγεια να αποτρέψει την συμμετοχή των Παλαιστινίων. Δεν τα κατάφερε, παρά το “ειδικό” της βάρος με τους Παλαιστίνιους και τα εκατομμύρια που ξοδεύει στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη και στη Γάζα.

Όμως το Gas Forum πρέπει να γίνει κάτι πολύ περισσότερο από μια επικερδή για τους συμμετάσχοντες εμπορική συνεργασία, ώστε να λειτουργήσει ως παραγωγός σταθερότητας και ασφάλειας. Καταρχάς το Gas Forum δεν προέκυψε μόνο από την λογική των εμπορικών συναλλαγών. Προέκυψε από γεωπολιτικές διεργασίες με κοινό παρονομαστή τις συναντιλήψεις των συμμετεχόντων κρατών ως προς τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για την ασφάλειά τους. Ναι, μπορούν να γίνουν παραλληλισμοί με την μεταπολεμική ενεργειακή συνεργασία Γαλλίας και Γερμανίας (σε άνθρακα και χάλυβα) στη βάση της οποίας προέκυψαν άλλες συνεργασίες (το λεγόμενο “spillover effect” της θεωρίας του Μιτράνι περί “λειτουργισμού”). Αναπόφευκτα και στην Μεσόγειο θα προκύψουν και άλλες συνέργειες και συνεργασίες, πέραν των εμπορικών, δηλ. πολιτισμικές, επιστημονικές κλπ, που θα εμπλέκουν και τους πολίτες. Έτσι οικοδομούνται, η σταθερότητα, η ασφάλεια και τελικά η ειρήνη.

  • Για τις καταβολές και το θεσμικό υπόβαθρο του Gas Forum θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω στις σημαντικές συνθήκες ειρήνης μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ και Ισραήλ και Ιορδανίας που συνομολογήθηκαν το 1979 και το 1994 αντίστοιχα. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και οι συνομιλίες ειρήνης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών που άρχισαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Εκεί, ναι μεν δεν συνομολογήθηκε ακόμη συνθήκη ειρήνης, αλλά το Ισραήλ αναγνώρισε δυνητική κυριαρχία των Παλαιστινίων σε χωρικά ύδατα (και δυνητικά, ΑΟΖ) στη Γάζα. Τέλος θα πρέπει να υπογραμμιστεί η σημασία των δυο συμφωνιών της Κύπρου με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για τον καθορισμό του εύρους της αναμεταξύ τους ΑΟΖ.

Όμως το γεγονός που λειτούργησε ως καταλύτης για το Gas Forum ήταν η εμπορική ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ του Φεβρουαρίου του 2018. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους Ελλαδα, Αίγυπτος και Κύπρος αποφάσισαν, στη Κρήτη, την δημιουργία του Gas Forum δημιουργώντας έτσι θεσμό συνεργασίας ανάμεσα στις τριγωνικές σχέσεις και στις οποίες προστέθηκαν Ιταλία, Ιορδανία και Παλαιστινιακή Αρχή. Έτσι φθάσαμε στις 14 Ιανουαρίου στο Κάιρο.

Στο όλο ζήτημα η Τουρκία λειτούργησε ως αρνητικός καταλύτης λόγω της εχθρότητας της προς Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο, των ηγεμονικών της φιλοδοξιών και της εμμονής της να μονοπωλήσει τον ενεργειακό πλούτο της περιοχής με τη “διπλωματία των κανονιοφόρων”. Αντίθετα, με το θεσμό του Gas Forum τα μεσογειακά κράτη αποδέχονται την Αίγυπτο- δυνητικά τον μεγαλύτερο παραγωγό υγραερίου στη περιοχή- ως το κομβικό ενεργειακό κράτος. Όσο και να το επιθυμεί, η Τουρκία δεν μπορεί να ηγεμονεύσει στη Ανατολική Μεσόγειο. Μπορεί όμως να συμμετάσχει αποδεχόμενη τους θεσμούς και κανόνες του Gas Forum.

Η Κύπρος συμμετέχει ισότιμα στο Gas Forum λόγω ακριβώς της κρατικής της ιδιότητας, ένα γεγονός που η Τουρκία αδυνατεί να ακυρώσει εδώ και δεκαετίες ακριβώς διότι τα κράτη είναι αυθύπαρκτα. Στο δε διακρατικό σύστημα δεν υπάρχουν “μικρά” και “μεγάλα” κράτη. Υπάρχουν ισχυρά και ανίσχυρα κράτη.

Επειδή το διακρατικό σύστημα είναι εκ φύσεως αντιηγεμονικό, δημιουργούνται αντιηγεμονικοί συνασπισμοί και συνεργασίες για την αποτροπή του κάθε φιλόδοξου ηγεμόνα. Η Κύπρος αυτό επιδιώκει, πρωτίστως. Να αποτρέπει την Τουρκία. Οι συνασπισμοί δεν παρέχουν απόλυτη ασφάλεια σε κανένα. Περιορίζουν όμως τις επιλογές των βουλιμικών κρατών. Και αναγκαία συνθήκη για κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη κράτους. Χωρίς κράτος δεν παράγεται ασφάλεια. Και ο πληθυσμός είναι εκτεθειμένος στον καθημερινό φόβο και τους εκβιασμούς. Η ασφάλεια της Κύπρου είναι το κράτος της. Τίποτα άλλο.

  • Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της.

Μήπως οι Τούρκοι σταμάτησαν να απαιτούν το Αιγαίο και τα νέα δεν έφτασαν ακόμα σε εμάς;

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: