Καθημερινές εικόνες ενός “παραμυθένιου” κόσμου, σε έκθεση, στη Θεσσαλονίκη
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μία διαφορετικά «παραμυθένια» έκθεση θα έχει την ευτυχία να απολαύσει, από σήμερα το απόγευμα, το φιλότεχνο κοινό στη Θεσσαλονίκη στην έκθεση Fairytales της Μελίνας Γιαλαμά στην γκαλερί ARTFORUM GALLERY (Tσιμισκή 113 & Δημ. Γούναρη, Θεσ/νίκη).
Και τούτο γιατί, μόλο που ο θεατής φθάνει υποψιασμένος ν’ αντικρίσει κάτι πράγματι μυθολογικό στους αριστοτεχνικά παραστατικούς πίνακες της διαλεκτής καλλιτέχνιδας, βρίσκεται ενώπιον μίας διαφορετικής απόδοσης, που με μία διπλή διαλεκτική υπέρβαση, αποφετιχοποιεί τον «αθώο» (;) κόσμο του παραμυθιού, επιστρατεύοντας άλλες φετιχοποιημένες εικόνες του σύγχρονου κόσμου για την «αθωότητα».
Υπάρχει μία υπαινικτικότητα σε όλα τα έργα της Γιαλαμά, που εάν κάποιος δε σταθεί στην αρχική σαγήνη της φωτογραφικής αναπαραστατικότητας και του γλυκασμού που η επιφανειακή αγνότητα των μοντέλων της αποπνέει, σε δεύτερο επίπεδο –επιτελώντας εκείνο το seeing in, το «βλέποντας μέσα στον πίνακα», του R. Wollheim– αντιλαμβάνεται πως συγκορμίζει πολλά περισσότερα νοήματα, από τον απλό γρίφο ν’ ανακαλύψεις για ποιο παραμύθι πρόκειται.
Άλλωστε, κάποιοι από τους μύθους που η Γιαλαμά επιστρατεύει εμπεριέχουν είτε μία σκληρότητα, είτε μία αποπλάνηση (σαν το αηδόνι του αυτοκράτορα, το μήλο της Χιονάτης, τον παραπλανητικό λαγό της Αλίκης). Εικόνες-σύμβολα και μοτίβα που επαναλαμβανόμενα με την έντονη εικονοποιητική τους δύναμη, δημιουργούν εκείνες τις «νοητικές καταστάσεις», που όπως θα έλεγε κι ο Fauconnier συνδράμουν στην αποθήκευση και επανανοηματοδότηση της «νοητικής αναπαράστασης», που στην περίπτωση του παιδιού -αλλά συνάμα και στη σημερινή κοινωνία του θεάματος, που λειτουργεί κι εκείνη μυθοποιητικά, αλλά με αλλοτριωτικούς σκοπούς–είναι απαραίτητες για να ενσωματώσει συμπεριφορές και πρότυπα, να διαπλάσει μία εικόνα του κόσμου και μία «μορφή ζωής».
Η Γιαλαμά μετατοπίζει όμως και μετασχηματίζει τούτο το παραμυθένιο στην δική μας, λες, καθημερινή ζωή. Μέσα από όμορφα, αλλά όχι εξειδανικευμένα και απόκοσμα, πρόσωπα και φυσικές πόζες, αποσπασμένες από μία γραμμικού τύπου αφήγηση, ή ονειρικής διάταξης συμπύκνωση της διήγησης, πάνω στον καμβά, η καλλιτέχνιδα κατορθώνει να αποτινάξει σχεδόν το μυθικό στοιχείο, να το εντάξει στη σφαίρα του φυσιολογικού–ίσως της απλής μεταμφίεσης σε ένα κανονικό καρναβάλι, ίσως–απελευθερώνοντας τα αντικείμενα και τις έννοιες από τη τη φετιχοποίησή, την πραγμοποίησή τους, τη διαστροφή και παραφθορά της ταυτότητάς τους: η εικόνα ως σύμβολο παραπέμπει εναλλάξ στο αντικείμενο και την καθημερινή του χρήση, όσο και στη συμβολοποίησή του, τη μεταστροφή του σε κάποια άλλη έννοια δια της μεοσολάβησης του φαντασιακού.
Στη διήγηση της Γιαλαμά είναι οι ίδιοι οι αποδέκτες του παραμυθιού, τα παιδιά, που γίνονται η εξεικόνιση του πρωταγωνιστής της (μυθ)ιστορίας. Καθημερινές εικόνες παιδιών, που είναι οι αποδέκτες του μεταφυσικού, μυθολογικού, στοιχείου, το οποίο ακουμπά στη λαϊκή παράδοση των παραμυθιών και τη σύγχρονη παγίδα της κατανάλωσης των εικόνων. Το παιδί που είναι φορές χρησιμοποιείται σα σύμβολο, ή και άλλοθι της ενήλικης επιθυμίας, που η καταναλωτική κοινωνία ερεθίζει διαρκώς μέσα από τους σύγχρονους μύθους, γίνεται κι εκείνο στους καμβάδες της Γιαλαμά μία αλληγορία` η αλληγορική αθωότητα της παιδικότητας, όπου το παιδί συνήθως ταυτίζεται με τον ποιητή, ή τον δημιουργό τον ίδιο, του οποίου η ψυχή είναι εξίσου αγνή, η διάθεσή του καλοσυνάτη, αυθόρμητη, κι η φαντασία του αμόλευτη όπως του παιδιού. Την φαντασία που είναι έτοιμη να δεχθεί ακόμη και τη σαγήνη της παντοδύναμης, θελκτικής, αλλά συνάμα τρομακτικής μορφής του υπερφυσικού` την έννοια του θανάτου και της απόκοσμης βούλησης των υπερφυσικών δυνάμεων.
Στα έργα της Γιαλαμά, η αινιγματικότητα που δημιουργεί τούτη η αντιπαράθεση του φυσικού και υπερφυσικού, οι εξώκοσμες συνθήκες μίας πραγματικότητας, που υπερβαίνει τα όρια του χρόνου και του τόπου, η υπερβολή των φυσικών δυνάμεων, θυμίζουν τις εξωπραγματικές διαστάσεις ενός ονείρου, που δεν έχουν σχέση με την εμπειρία της καθημερινής ζωής, μολονότι οι εικόνες της μας την θυμίζουν και την αναπαριστούν έντονα. Μία δομική αντιπαράθεση–μία διαλεκτικότητα, που θα έλεγε κι ο Μπαχτίν, δυναμική και πλουραλιστική, ανοικτή στην ετερότητα, αλλά και συνάμα άμεσα συνδεδεμένη με τη σύγχρονη πραγματικότητα–συνιστά τον πυρήνα του παραμυθιού, που ένα τέτοιο δικό της κατορθώνει να πλάσει με διαλεκτά υλικά κι η ξεχωριστή καλλιτέχνιδα.
Σε δημοπρασία στο Ζάππειο Μέγαρο η χρυσή ταμπακιέρα του Ιωάννη Καποδίστρια
14/12/2018 08:55
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Αθήνα, Ελλάδα