Μια ενδιαφέρουσα μελέτη για τις σχέσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από το μεγάλης επιρροής αμερικανικό ίδρυμα Council of Foreign Relations της Νέας Υόρκης. Τιτλοφορείται “Neither Friend nor Foe: The Future of U.S.-Turkey Relations” (Council Special Report No. 82, November 2018).
Συγγραφέας του είναι ο Steven A. Cook, ειδικός για τη Μέση Ανατολή, γνώστης της Τουρκικής και Αραβικής γλώσσας με πλούσιο συγγραφικό έργο για τις χώρες της περιοχής (Τουρκία, Αίγυπτο, κλπ) ο οποίος διατηρεί και Blog για την περιοχή στο αμερικανικό ίδρυμα, “From the Potomac (ποταμός που διασχίζει την αμερικανική πρωτεύουσα) to the Euphrates”.
Η μελέτη, προερχόμενη από το πιο ιστορικό και εμβληματικό ίδρυμα των ΗΠΑ για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής- το οποίο μεταπολεμικά και μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου επηρέαζε καταλυτικά τη διαμόρφωση της αμερικανικής μακροστρατηγικής- αναλύει την παρούσα κατάσταση ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Άγκυρα, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως η υφιστάμενη μεταπολεμικά στρατηγική σχέση έπαυσε να υπάρχει με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και πως αυτή δεν μπορεί να “επαναοικοδομηθεί”, όσες προσπάθειες και να γίνουν διότι οι καιροί έχουν ριζικά αλλάξει.
Κατά συνέπεια απαιτείται, υποστηρίζει ο συγγραφέας, μια ριζική επανεκτίμηση των διμερών σχέσων με βάση την παραδοχή πως οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις είναι πλέον “ανταγωνιστικές” και όχι “συνεργατικές”, παρά το γεγονός πως οι δυο χώρες παραμένουν συστημικοί Νατοϊκοί σύμμαχοι. Προς το σκοπό αυτό ο Cook εισηγείται πως μια αποτελεσματική επανεκτίμηση των διμερών σχέσεων θα πρέπει να συμπεριλάμβανει:
Για κάθε μια από τις εισηγήσεις του ο συγγραφέας παραπέμπει σε σειρά παραδειγμάτων τουρκικών πολιτικών και συμπεριφορών – οι πλείστες των οποίων είναι γνωστές- με αποκορύφωμα τις αλλοπρόσαλλες πολιτικές του ισλαμιστή Ερντογάν. Τα παραδείγματα τεκμηριώνουν την ανάγκη εφαρμογής των εισηγήσεων του ώστε οι αμερικανο-τουρκικές θέσεις να τεθούν σε μια νέα βάση, απελευθερωμένες από τη μυθολογία του παρελθόντος περί “κοινών αξιών” και “συμμαχικών” συμφερόντων.
Τα περί “κοινών αξιών και πεποιθήσεων” (δημοκρατικές αρχές, ανθρώπινα δικαιώματα, κλπ) ήταν εξαρχής προπαγανδιστικά κατασκευάσματα, ενώ τα κοινά συμφέροντα έπαψαν να υπάρχουν με το τέλος της Ψυχρού Πολέμου και της απειλής του κομμουνισμού.
Όμως υπάρχει και μια άλλη συναφής διάσταση της μελέτης που πρέπει να αναδειχθεί. Και αυτή είναι η αποδόμηση μιας ολόκληρης “φιλοσοφίας” και “σχολής σκέψης” αναφορικά με την Τουρκία.
Και επειδή η Τουρκία, ως τέτοια, δεν πρέπει ποτέ να “απωλεστεί” για τη Δύση και να μετατραπεί σε εχθρό της, που θα είναι μοιραίο – ναι μοιραίο για τον Δυτικό πολιτισμό, υποστηρίζουν- θα πρέπει να στηρίζεται παντοιοτρόπως. Και αν ο μη γένοιτο συμβεί το χειρότερο σενάριο και “απωλεστεί η Τουρκία” δεν θα είναι, κατά τη σχολή αυτή, λόγω πολιτικών που η ίδια η Τουρκία επέλεξε, αλλά λόγω των εσφαλμένων πολιτικών της Δύσης που την “παραμέλησαν”, που δεν την “κατανόησαν”, που δεν τη “στήριξαν”, που την “αδίκησαν”, κλπ, κλπ….
Η 40σέλιδη περίπου μελέτη συμπεριλαμβάνει δεκάδες πηγές που τεκμηριώνουν τα επιχειρήματα του συγγραφέα αλλά, και πιο σημαντικά, παραπέμπουν σε όλα τα παρωχημένα επιχειρήματα με ονομαστική αναφορά στους θιασώτες της συμβατικής σχολής σκέψης για την Τουρκία, που δεν περιορίζονται στην Αμερική. Μεταξύ των είναι και ο γνωστός μας Ελληνοαμερικάνος Ναύαρχος και πρώην Διοικητής του ΝΑΤΟ, James Stavridis.
Και κάτι τελευταίο που αφορά στον συγγραφέα.
Διετέλεσε και αυτός θιασώτης, της Τουρκίας και αποδέκτης ερευνητικών χρηματοδοτήσεων από το Τουρκικό κράτος. Σταδιακά όμως και κυρίως επί Ερντογάν, άρχισε να διαφοροποιείται για να καταλήξει στα συμπεράσματα που καταθέτει στη παρούσα μελέτη. Η “μετάβασή” του από την μια σχολή στη άλλη δεν έγινε “ήπια”.
Ίσως η πιο άμεσα σχετική διαπίστωση του Cook αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά και το κυπριακό, είναι πως σε πάμπολλες αμερικανο-τουρκικές διαπραγματεύσεις, οι Τούρκοι αρνούνταν να υλοποιήσουν τα συμφωνηθέντα ή να ανταποκριθούν με αμοιβαιότητα, με τους Αμερικανούς να υποχωρούν ώστε να μη δημιουργηθεί εμπλοκή σε άλλα ζητήματα, όπως π.χ. χρήση της αεροπορικής βάσης Ίνσιρλικ.
Αλλά παραπέμπει και σε δυο άλλες περιπτώσεις όπου η συμπεριφορά της Τουρκίας υπήρξε διαφορετική.
Είναι η περίπτωση της πρόσφατης απελευθέρωσης του αυθαίρετα φυλακισμένου στην Τουρκία πάστορα Andrew Brunson, αφού όμως ο Τράμπ επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία. Και η άλλη, υπήρξε η περίπτωση των Ρωσικών κυρώσεων μετά την κατάρριψη από τους Τούρκους του Ρωσικού πολεμικού αεροπλάνου το 2015.
Και στις δυο περιπτώσεις η Τουρκία άλλαξε πολιτική και συμμορφώθηκε με τις υποδείξεις.
Απόρρητο έγγραφο: Ποιά ΜΟΕ πρότεινε η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα και την Άγκυρα