Η Ιλιάδα κατακτά τη θεατρική σκηνή του Atlas Performing Arts Center, στην Ουάσινγκτον
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μπορεί να είναι ένα κλασσικό έργο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όμως, για τους δεκάδες θεατές που βρέθηκαν στο Atlas Performing Arts Center στην καρδία της αμερικανικής πρωτεύουσας στην Ουάσινγκτον ο κόσμος της Ιλιάδας του Αχιλλέα και του Αγαμέμνονα δεν πρέπει να φάνταζε και τόσο μακρινός.
Τουλάχιστον αυτός ήταν ο στόχος των συντελεστών της θεατρικής παράστασης. Χωρίς αλλαγές στην πλοκή της ιστορίας, αλλά χρησιμοποιώντας μια μεταμοντέρνα αφήγηση, το έργο που τιτλοφορείται «Μια Ιλιάδα» απευθύνεται σε ένα νεανικό αμερικανικό κοινό, καταφέρνοντας να διατηρήσει παράλληλα τα διαχρονικά μηνύματα της ιστορίας.
«Όσον αφορά τον πόλεμο, η γενιά των Millennials κατέχει μια ασυνήθιστη θέση στην αμερικανική ιστορία. Ενώ, δηλαδή, βλέπουμε πιο γρήγορα και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό τις εικόνες ενός βίαιου κόσμου, έχουμε λιγότερη άμεση σχέση με την εμπειρία του πολέμου συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές. Με αυτή την παραγωγή θέλαμε να εξερευνήσουμε το πώς η ιστορία της Ιλιάδας εξακολουθεί να είναι επίκαιρη παρά την απόσταση που χωρίζει τον κόσμο μας από τις φρικαλεότητες που εκείνη απεικονίζει», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ιάσων Τόγιας που ενσαρκώνει τον ρόλο του αρχαίου ραψωδού στη παράσταση.
Καθ΄ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης της πλοκής, το έργο θυμίζει αρχαία απαγγελία και υπό αυτή την έννοια παραμένει πιστό στην αυθεντική εμπειρία της απόδοσης του. Όμως, οι σύγχρονες πολιτισμικές αναφορές δεν λείπουν και το κέντρο της δράσης μεταφέρεται σε ποιο οικείους τόπους για το αμερικανικό κοινό, όπως η Φιλαδέλφεια, η Μινεσότα ή το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Θα είχε άραγε τόσο μεγάλη σημασία αν οι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα ήταν μια ομάδα νεαρών Αμερικανών από μια μικρή πόλη της Μοντάνα;
Για τον Ιάσωνα Τόγια η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Όντας ο ίδιος μεγαλωμένος στις ΗΠΑ από Έλληνες γονείς γνωρίζει καλά την απόσταση που χωρίζει αλλά και τα στοιχεία που ενώνουν τους δύο κόσμους. Όπως εκτιμά λόγω της δικής του εμπειρίας, τα ονόματα των πόλεων αλλά και τα διάφορα τοπωνύμια της ελληνικής γεωγραφίας δυσκολεύουν τον Αμερικανό θεατή να συνδεθεί με το έργο και να βυθιστεί μέσα στην πλοκή για να γίνει συμμέτοχος στην ιστορία.
Η ανταπόκριση του κοινού αλλά και οι κριτικές του τοπικού τύπου στην Ουάσινγκτον ήταν θετικές, γεγονός που δείχνει πως το ενδιαφέρον για τον αρχαίο ελληνικό θέατρο αλλά και πολιτισμό γενικότερα παραμένει αμείωτο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Κλασικό αλλά και μεταμοντέρνο. Ποια είναι η ιδιαιτερότητας της συγκεκριμένης θεατρικής απόδοσης της Ιλιάδας που «ανεβάσατε» στη Ουάσινγκτον;
Στη πραγματικότητα είναι η ίδια ιστορία. Ο μόνος τρόπος που προσαρμόζεται στη σύγχρονη εποχή είναι η γλώσσα και οι πολιτισμικές αναφορές. Ο ηθοποιός μιλάει με έναν απλό καθημερινό τρόπο και χρησιμοποιεί πολλές σύγχρονες αναφορές. Για παράδειγμα, στην αρχή της Ιλιάδας υπάρχει μια γνωστή λίστα των διαφόρων στρατών και καταλόγων με τα ονόματα των στρατιωτών και των πλοίων. Και στο έργο ξεκινάμε με αυτόν τον κατάλογο, αλλά για παράδειγμα λέω στο κοινό «όμως περιμένετε, εσείς δεν γνωρίζεται κανένα από αυτά τα μέρη. Φανταστείτε το, λοιπόν, κάπως έτσι». Είναι σαν να υπήρχαν νέοι από κάθε μικρή πόλη του Οχάιο, από τα ψαροχώρια της Νέας Αγγλίας, ή τις πεδιάδες της Νεμπράσκα και τα υψώματα της Νότιας Ντακότα. Έτσι με αυτό τον τρόπο, το σύγχρονο αμερικανικό ακροατήριο σχετίζεται με την Ιλιάδα. Γιατί όλα αυτά τα ξένα ονόματα και οι άγνωστες αρχαίες μικρές πόλεις διευρύνουν την απόσταση ανάμεσα στο κοινό και την ιστορία. Αλλά όταν μπορούν να φανταστούν τους πρωταγωνιστές σαν τους εαυτούς τους και ακούν για ανθρώπους από το Σαν Ντιέγκο, το Μπρούκλιν και το Κουίνς της Νέας Υόρκης, η ιστορία γίνεται πιο προσωπική και μπορούν να φανταστούν όλους αυτούς τους ανθρώπους να συγκεντρώνονται για να ταξιδέψουν σε κάποια μακρινή χώρα για να παλέψουν έναν πόλεμο.
Είναι το μήνυμα της Ιλιάδας επίκαιρο στις μέρες μας;
Νομίζω ότι όσο υπάρχει πόλεμος και συγκρούσεις, θα συνεχίζουμε να αισθανόμαστε οργή, μίσος και μανία, όποτε το μήνυμα της Ιλιάδας θα παραμένει επίκαιρο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι το ποίημα της οργής του Αχιλλέα. Και νομίζω ότι αυτό είναι ένα καθολικό ανθρώπινο συναίσθημα που ποτέ δεν θα χάσει τη σημασία του. Επομένως, νομίζω ότι είναι κάτι που μπορούν οι άνθρωποι να σχετίζονται σε οποιαδήποτε στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος της ιστορίας. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτό που το καθιστά τόσο ισχυρό. Είναι η καθολικότητα του μηνύματος που εκπέμπει.
Ποια είναι η σχέση του αμερικανικού κοινού με το αρχαίο ελληνικό θέατρο και πως υποδέχθηκε τη συγκεκριμένη απόδοση του έργου;
Ο κόσμος έχει αγκαλιάσει μέχρι στιγμής το έργο. Μπορείς να αντιληφθείς ότι μερικούς τους αγγίζει η ιστορία και συχνά βλέπεις ανθρώπους να κλαίνε στο ακροατήριο. Αυτό είναι πολύ ικανοποιητικό γιατί πραγματικά αποδεικνύει την αιώνια δύναμη αυτής της ιστορίας. Είχαμε έναν ηλικιωμένο κύριο, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με κανέναν που εμπλέκεται στη παραγωγή του έργου. Μπορεί κανείς να μην τον γνωρίζει, αλλά είναι εκεί κάθε βράδυ στην πρώτη γραμμή. Μας είπε ότι αγαπάει τον Όμηρο και έχει κάθε βιβλίο που έχει γραφτεί για αυτόν και αυτό το έργο μοιάζει να τον έχει αγγίξει πραγματικά.
Παρατηρώντας τις αντιδράσεις του κοινού μπορεί κάποιος να διαπιστώσει μια συνεχή εναλλαγή συναισθημάτων. Πώς το κωμικό στοιχείο μπορεί να συνυπάρχει ταυτόχρονα με το τραγικό;
Υπάρχει και το κωμικό στοιχείο, το οποίο συνυπάρχει με την ομορφιά, την τραγικότητα, τη βία, αλλά και τον θάνατο προσφέροντας έτσι τη μεγάλη εικόνα της ζωής. Για παράδειγμα, υπάρχει μια σκηνή στο βιβλίο της Ιλιάδας όπου ο Ήφαιστος ετοιμάζει μια νέα ασπίδα για τον Αχιλλέα. Και υπάρχει ένα ολόκληρο κεφάλαιο, το οποίο είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στην περιγραφή αυτής της ασπίδας. Και μέσα από την περιγραφή ο αναγνώστης μπορεί να δει ότι πάνω στην ασπίδα είναι χαραγμένη όλη η ανθρώπινη ζωή. Βλέπει τον πόλεμο, αλλά και την ειρήνη, τη μουσική και τον χορό. Και πιστεύω ότι αυτό είναι που κάνει τη συγκεκριμένη ιστορία να ξεχωρίζει, ότι δηλαδή αγγίζει όλο το φάσμα των συναισθημάτων αναδεικνύοντας την μοναδικότητα αλλά και τις αντιφάσεις της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.
25/06/2018 09:00
ΑΠΕ-ΜΠΕ, του Π. Κασφίκη
Ουάσινγκτον , ΗΠΑ