Ο ρόλος της Κύπρου και του φυσικού αερίου της Μεσογείου για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το δημοψήφισμα για το φιλοτουρκικό Σχέδιο Ανάν: Η συντριπτική πλειοψηφία αποφάσισε, αλλά μέχρι σήμερα οι ανεγκέφαλοι δεν σέβονται την ετυμηγορία του λαού
Απαράδεκτη η προκλητική ατιμωρησία της κατοχικής Τουρκίας ύστερα από 50 χρόνια παράνομης εισβολής και κατοχής στην Κύπρο, υπογραμμίζει ο Προκόπης Παυλόπουλος
Του Παναγιώτη Τήλλυρου*
Το παρόν Δοκίμιο εξετάζει τη στρατηγική σημασία των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου για την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ασφάλεια σε συνδυασμό με ανάλυση της πιο σωστής και ενδεδειγμένης εξαγωγικής επιλογής φυσικού αερίου για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Η έκδηλη υπεροχή της Μονάδας Υγροποίησης Φυσικού Αερίου (LNG Plant) υπογραμμίζεται ως η βέλτιστη και η πιο ορθολογιστική επιλογή τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Κύπρο στο πλαίσιο των περιφερειακών γεωπολιτικών εξελίξεων, της αστάθειας στη Μέση Ανατολή και της σύγχρονης γεωπολιτικής αντιπαλότητας και ανταγωνισμού για τους ενεργειακούς διαδρόμους, που είναι γνωστή ως το Νέο Μεγάλο Παιχνίδι (New Great Game).
Προτείνεται ότι η Μονάδα Υγροποίησης Φυσικού Αερίου με βάση την Κύπρο για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να προσφέρει στην Ευρώπη πραγματική και αποτελεσματική διαφοροποίηση και να συμβάλει σημαντικά στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και διαμετακόμισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, θα προσδώσει μέγιστα οφέλη και πλεονεκτήματα στην οικονομία της Δημοκρατίας, πέραν από τη σημαντική μόχλευση της γεωπολιτικής της επιρροής, διευκολύνοντας την περιφερειακή συνεργασία και ενεργώντας ως καταλύτης για την ανάπτυξη και την ειρήνη μεταξύ των γειτονικών χωρών.
- 1. Οι εκτιμήσεις των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου και η σημασία τους για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης
Οι ενεργειακοί πόροι στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούν μια αξιόπιστη εναλλακτική πηγή που δύναται να βοηθήσει την Ευρώπη να διαφοροποιήσει και να ενισχύσει τον ενεργειακό της εφοδιασμό και την ασφάλεια διαμετακόμισης, δεδομένου ότι η παραγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη βρίσκεται σε πτωτική τάση, ενώ η ζήτηση σε ανοδική.
Εκτός από τις παραδοσιακές πηγές εφοδιασμού με φυσικό αέριο από τη Ρωσία, τη Νορβηγία και τη Βόρειο Αφρική, η Ευρώπη αναζητά νέες προμήθειες μέσω του «νότιου διαδρόμου» που περιλαμβάνει τον «τέταρτο διάδρομο» στην Κασπία (Αζερμπαϊτζάν και πιθανώς το Τουρκμενιστάν) και τον «πέμπτο διάδρομο» στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η ΕΕ σκοπεύει να εισαγάγει αρχικά 10 ΔΚΜ αερίου ετησίως όταν ο νέος διάδρομος ανοίξει το 2019-2020, που προβλέπονται να αυξηθούν σε 80 με 100 ΔΚΜ ετησίως στο μέλλον.
Οι φυσικοί πόροι της Κασπίας δεν επαρκούν για τη διαφοροποίηση του ευρωπαϊκού εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Επιπλέον, η μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού TANAP, διά μέσου της επισφαλούς τουρκικής επικράτειας, όπου το δίκτυο αγωγών έχει υποστεί επανειλημμένες επιθέσεις προκαλώντας σοβαρές διακοπές, συνεπάγεται σοβαρούς κινδύνους για τη διαμετακόμιση. Αν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου μεταφερόταν επίσης μέσω της Τουρκίας, η ασφάλεια διαμετακόμισης θα πληττόταν αρνητικά, όπως απέδειξαν οι κρίσεις διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας το 2006 και το 2009. Ένα άλλο ζήτημα είναι κατά πόσον συμφέρει στην ΕΕ η αρπαγή και των φυσικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου από την Τουρκία για σκοπούς ανεξαρτητοποίησης από τη Ρωσία ή αν η ΕΕ θέλει αυτό το πλεονέκτημα για τον εαυτό της.
Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην Ευρώπη γίνονται αποδεκτές από την ΕΕ ότι αυξάνουν την ενεργειακή της διαφοροποίηση και ασφάλεια, μειώνοντας τη μεγάλη εξάρτηση από τη Ρωσία. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ στοχεύει στη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας της αξιοποιώντας την παγκόσμια αγορά ΥΦΑ. Προβλέπεται ότι το ΥΦΑ που προφέρεται σε ανταγωνιστικές τιμές θα εξασφαλίσει πολύ μεγαλύτερο μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Οι πρόσθετες προμήθειες φυσικού αερίου είναι απαραίτητες για τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη, ιδίως της λιγότερο ανεπτυγμένης ΝΑ Ευρώπης.
- 2. Η Βέλτιστη Εξαγωγική Επιλογή για το Φυσικό Αέριο της Κύπρου: Μονάδα ΥΦΑ και οφέλη από την ανάπτυξη του Τομέα Ενέργειας για την οικονομία
Δεδομένου του ενεργειακού δυναμικού της Ανατολικής Μεσογείου, η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και διαμετακόμισης της ΕΕ. Πρώτον, όπως αναλύθηκε παραπάνω, θα ήταν σοφό η ΕΕ να έχει ξεχωριστές διαδρομές για τον τέταρτο και πέμπτο διάδρομο. Δεύτερον, η εξάρτηση από αγωγούς πρέπει να αποφεύγεται. Οι αγωγοί καθιστούν τον εξαγωγέα όμηρο του εισαγωγέα ενώ παρέχουν στις ενδιάμεσες χώρες διέλευσης υπερβολική εξουσία σε βάρος και των δύο. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις μπορεί να είναι τόσο ρευστές όσο το φυσικό αέριο και μια εξαρτώμενη χώρα μάλλον θα μετανιώσει μια τέτοια μακροπρόθεσμη δέσμευση.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένας Τερματικός Σταθμός ΥΦΑ στο Βασιλικό στην Κύπρο θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα τόσο της ΕΕ όσο και της ίδιας της Δημοκρατίας, αφού αποτελεί τη βέλτιστη επιλογή εκμετάλλευσης και εξαγωγής του φυσικού της αερίου. Μια Μονάδα ΥΦΑ με έδρα την Κύπρο είναι ο πρώτιστος, αν όχι ο μόνος τρόπος επίτευξης συγκεκριμένων στόχων σχετικά με το ενεργειακό μέλλον της χώρας και την τροχιά ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό έχει καταστεί ακόμη πιο επιτακτικό ύστερα από το παράνομο τραπεζικό κούρεμα σε βάρος των καταθετών, κατόχων αξιογράφων και μετόχων που επέβαλε το Eurogroup στις 25.3.2013, το οποίο κατέστρεψε το οικονομικό μοντέλο της χώρας.
Η ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα με βάση τον Σταθμό ΥΦΑ και οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις από την υλοποίηση της απαιτούμενης υποδομής συνιστούν πράγματι βασικά στοιχεία για το οικονομικό μέλλον της Κύπρου για πολλούς λόγους. Ένας δυναμικός ενεργειακός τομέας θα παράξει θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της βιομηχανίας και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της τεχνογνωσίας, της εφαρμοσμένης έρευνας και της καινοτομίας. Πρόσθετα, θα δημιουργήσει διατομεακές συνέργειες και οικονομίες κλίμακας. Η ταχύτερη δυνατή εισαγωγή φυσικού αερίου στον τομέα του μετασχηματισμού ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προτεραιότητες με μεγάλες μικροοικονομικές και μακροοικονομικές επιδράσεις.
Το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα μειωθεί σημαντικά με εμφανή οφέλη τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τους βιομηχανικούς χρήστες. Αυτό θα εξασκήσει πτωτική πίεση στον πληθωρισμό και θα καταστήσει την οικονομία και τις επιχειρήσεις πιο ανταγωνιστικές. Επίσης, η υποκατάσταση του πετρελαίου και οι εξαγωγές ΥΦΑ θα διορθώσουν χρόνιες μακροοικονομικές ανισορροπίες, όπως τα ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Επιπλέον, αν η Κύπρος καταστεί ενεργειακό κέντρο/κόμβος θα αποκτήσει ουσιαστικά στρατηγικά πλεονεκτήματα και γεωπολιτική μόχλευση επιρροής, που θα καθιστούσαν δικαιότερη μια λύση του Κυπριακού.
Υπό το πρίσμα των προαναφερθέντων, είναι πλήρως δικαιολογημένο ένα Τερματικό ΥΦΑ δύο συστοιχιών, εφόσον εξευρεθούν τουλάχιστον 10 ΤΚΠ αποδεδειγμένα αποθέματα, συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων 4,5 ΤΚΠ / 127 ΔΚΜ αποθεμάτων της Αφροδίτης (Θαλασσοτεμάχιο 12 στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη / ΑΟΖ της Κύπρου) και των αποθεμάτων που ανευρέθηκαν πρόσφατα (8.2.2018) στον στόχο Καλυψώ στο Θαλασσοτεμάχιο 6 από τις εταιρείες ENI and Total. Το ΥΦΑ προσφέρει μέγιστη ευελιξία και μηδενικό κίνδυνο διαμετακόμισης, ενώ ενισχύει τη δυνατότητα επιλογής αγορών και διαπραγμάτευσης της τιμής.
Κρίσιμες και αποφασιστικές ερευνητικές διατρήσεις προγραμματίζονται το 2018 και μετέπειτα από τις Διεθνείς Εταιρείες Πετρελαίου (Exxon Mobil, ENI και Total) και ανεξάρτητες εταιρείες που λειτουργούν στην κυπριακή ΑΟΖ. Η πιθανότητα επιτυχίας θεωρείται σημαντική σύμφωνα με το αναθεωρημένο μοντέλο εξερεύνησης ανθρακικών πετρωμάτων το οποίο βασίζεται στην ανακάλυψη του zohr, που υπήρξε καταλύτης ‘‘αλλαγής παιχνιδιού’’. Η μελλοντική δυναμικότητα υγροποίησης μπορεί να επεκταθεί σύμφωνα με τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου, τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων εταιρειών, τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου που θα συμμετάσχουν (Λίβανος, Συρία, Ισραήλ), άλλους δυνητικούς επενδυτές και φυσικά την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ζήτηση.
- 3. Περιφερειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο
Το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί ένα βιώσιμο, ασφαλή και ανεξάρτητο εναλλακτικό διάδρομο για τις ανάγκες ζήτησης και διαφοροποίησης της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, οι στόχοι της Κύπρου είναι σύμφωνοι με τις κύριες διαστάσεις της στρατηγικής της ΕΕ για την Ενεργειακή Ένωση. Η Κύπρος μπορεί να χρησιμεύσει ως ο άξονας και ο εμπορικός κόμβος που θα ενισχύσει την εταιρική σχέση στον τομέα της ενέργειας μεταξύ των χωρών της ΝΑ Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, έτσι ώστε να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης. Η ανάπτυξη ενός Μεσογειακού κόμβου (hub), με περιφερειακές προμήθειες και εξαγωγές από ένα Σταθμό ΥΦΑ με έδρα την Κύπρο, θα μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από συγκεκριμένους προμηθευτές ενέργειας, διαδρομές και καύσιμα και θα συμβάλει σημαντικά στην ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και στους στόχους ενεργειακής ασφάλειας. Επιπλέον, η εξερεύνηση και η ανάπτυξη των αποθεμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για περιφερειακή συνεργασία και συμβολή στην πολιτική σταθερότητα, ειρήνη και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
- * Ο Παναγιώτης Τήλλυρου είναι οικονομολόγος, Διεθνολόγος και Αναλυτής / Εμπειρογνώμων σε οικονομικά και ενεργειακά θέματα. Επιστημονικός Συνεργάτης στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Υποψήφιος Διδάκτωρ (Ph. D.).
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της.