Προτιμούμεν τα ράκη της μητρός Ελλάδος είπε ο Μάτσης: Ήταν 1η Απριλίου της Ε.Ο.Κ.Α. η αρχή…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ημερίδα για τους αγνοούμενους της Κύπρου στη Λευκωσία: Αναζητούνται τρόποι υλοποίησης της απόφασης του ΕΔΑΔ για τη διακρίβωση της τύχης τους
Κέρδισε η επιστροφή στις ρίζες για τους Tories: Η Κέμι Μπάντενοχ νικήτρια των εκλογών για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος, υποσχέθηκε επικέντρωση στις βασικές αρχές
Γράφει ο Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Ο Κυπριακός Ελληνισμός, αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού έθνους δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί, πότε ειρηνικά, και άλλοτε στο πεδίο της μάχης, τη δικαίωση και την εθνική ολοκλήρωση του. Ο αέρας ελευθερίας που φύσηξε, μετά την ήττα του φασισμού στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δυστυχώς δεν έφτασε μέχρι την Κύπρο.
Οι υποσχέσεις και οι διθυραμβικές δηλώσεις για τους «Ήρωες που πολεμούν σαν Έλληνες», γρήγορα ξεχάστηκαν με τους νικητές να επιδίδονται σε μια άνευ προηγουμένου αδυσώπητη μάχη για τον διαμοιρασμό και την κατανομή της λείας του πολέμου! Η Ελλάδα και η Κύπρος (βοηθούντος και του ελληνικού εμφυλίου), εισέπραξαν ξανά την συμμαχική αχαριστία, αφού οι «σύμμαχοι» αθέτησαν όλες τις υποσχέσεις τους, τείνοντας χείρα φιλίας στην επιτήδεια ουδέτερο του πολέμου (φιλοναζιστική κατά βάθος) Τουρκία.
Μάταια ο Κυπριακός Ελληνισμός προσπαθούσε να βρει τη δικαίωση του μέσα από συντονισμένες και συνεχείς ειρηνικές προσπάθειες σε κάθε επίπεδο. Η αγγλική διπλωματία πιστή στην πετυχημένη συνταγή της του «διαίρει και βασίλευε» έκλεινε διαρκώς κάθε χαραμάδα ελπίδας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα όσα ακολούθησαν με απαρχή την 1η Απριλίου 1955 στο πεδίο της μάχης, δεν ήσαν παρά η φυσική αντίδραση εκείνων που στην ζωή τους έταξαν να φυλάνε Θερμοπύλες.
Την οριστική απόφαση για αγώνα μέχρι εσχάτων, την έδωσε στις 28 Ιουλίου 1954, από τη βρετανική Βουλή, ο υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, όταν εκστόμισε το διαβόητο «Ουδέποτε». «Υπάρχουν», δήλωσε ο φλεγματικός Χόπκινσον, «ορισμένα εδάφη εις την Κοινοπολιτείαν, τα οποία λόγω των ειδικωτέρων συνθηκών, υπό τας οποίας ευρίσκονται, ουδέποτε δύνανται να αναμένουν ότι θα αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησίαν».Η δήλωση αυτή, στοιχειώνει από τότε τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου υπογραμμίζοντας τις τεράστιες ευθύνες και τον καταστροφικό ρόλο της Μεγάλης Βρετανίας.
- Πρωτεργάτης του πρώτου αγωνιστικού πυρήνα είναι ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη του αγώνα. Ο τότε συνταγματάρχης ε.α. Γεώργιος Θεοδώρου Γρίβας επιλέγεται ως ο πολεμικός αρχηγός. Ο Διγενής φθάνει μυστικά στην Κύπρο όπου οργανώνει και ορκίζει τις πρώτες ανταρτικές ομάδες: «Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος ότι: «θα αγωνισθώ με όλας μου τας δυνάμεις διά την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον αγγλικόν ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωή μου…»..
Την ίδια εποχή Κύπριοι φοιτητές στην Αθήνα και στην Κρήτη εκπαιδεύονται από τους αδελφούς Μπαντουβά για τον ένοπλο αγώνα. Στην Κύπρο μεταφέρονται με κάθε μυστικότητα όπλα και άλλο πολεμικό υλικό. Η εκπαίδευση των πρώτων ανταρτικών ομάδων αρχίζει. Πρωτεργάτης ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του Ελληνικού στρατού, Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου. Οι προετοιμασίες για την έναρξη του αγώνα συμπληρώνονται τον Μάρτιο του 1955.
Συγχρόνως, κατά τρόπο ανεξάρτητο και αυτόνομο, οργανώνονται οι πρώτες φοιτητικές ομάδες Κυπρίων. Η Φοιτητική Οργάνωση «Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες» (ΚΑΡΗ), στην Αθήνα. Στην Κύπρο ο Μακάριος οργανώνει τη νεολαία, κυρίως μέσω των Χριστιανικών Οργανώσεων Ο.Χ.Ε.Ν. (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων) και της Π.Ε.Ο.Ν. (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας. Τόσο η Π.Ε.Ο.Ν. όσο και η Ο.Χ.Ε.Ν. αποτέλεσαν τα φυτώρια απ’ όπου προήλθαν πολλά μέλη της Ε.Ο.Κ.Α.
Τριάντα λεπτά μετά τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου του 1955, εκκωφαντικές εκρήξεις συγκλονίζουν ολόκληρη την Κύπρο. Η πρώτη προκήρυξη της Ε.Ο.Κ.Α. βρίσκεται στα χέρια των ανυποψίαστων έως εκείνη την ώρα πολιτών:
- «Με την βοήθεια του Θεού, με πίστην εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολόκληρου του Ελληνισμού και την βοήθεια των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλειπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκη. «Ή ταν ή επί τας»…..
Ο αγώνας περνούσε διαρκώς από δραματικές φάσεις. Οι κρίσιμες αναμετρήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Το Πάνθεον των Ηρώων καθημερινά εμπλουτίζεται με νέα ονόματα: Οι τέσσερις του αχυρώνα του Λιοπετρίου, το Κυπριακό χάνι της Γραβιάς: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίτας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρήστος Σαμάρας. Ο Σωτήρης Τσαγκάρης, ο Σάββας Ροτσίδης, ο Μιχαήλ Γιωργάλλας, ο Χαράλαμπος Μούσκος, ο Παντελής Κατελάρης, ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου και άλλοι πολλοί… Οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για να καταπνίξουν τον υπέρ πάντων αγώνα. Στήνουν αγχόνες, εκτελούν, βασανίζουν, εξορίζουν. Εννιά νέοι απαγχονίζονται, αφού πρώτα υπόκεινται τα φρικτά και απάνθρωπα σωματικά και ψυχικά μαρτύρια των αποικιοκρατών και των Τούρκων επικουρικών. Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Ανδρέας Παναγίδης, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης και Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Βάδισαν ευθυτενείς και αγέρωχοι προς την αγχόνη ψάλλοντας τον Εθνικό μας Ύμνο και ζητωκραυγάζοντας: Ζήτω η ΕΛΛΑΔΑ – Ζήτω η ΕΝΩΣΙΣ.
Το πνεύμα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. προκαλεί τον παγκόσμιο θαυμασμό και αφήνει άφωνους τους βρετανούς δυνάστες. Ο Λαός ενωμένος προστάτευε και περιφρουρούσε με κάθε τρόπο τους αγωνιστές. Την τεράστια αξία της Ε.Ο.Κ.Α. αναγνωρίζουν ακόμη και οι αντίπαλοι και διώκτες της, όπως ο σκληρός κυβερνήτης της Κύπρου, Στρατάρχης σερ Τζον Χάρτινγκ. Οι Κουβανοί και Ιρλανδοί τη θεωρούν ως αξιομίμητο πρότυπο. Την προσπάθεια των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. υμνεί ακόμα και η Σοβιετική Ένωση. Κι όμως, αυτό το θαύμα, το θαύμα της Ε.Ο.Κ.Α., που άφησε άφωνη ολόκληρη την ανθρωπότητα, δεν στάθηκε ικανό να φέρει το ποθούμενο, αφού βρήκε για πολλοστή φορά απέναντι του την Βρετανική δολοπλοκία και δολιότητα. «Η πολιτική δεν έχει και δεν επιτρέπεται να έχει κώδικα ηθικής…». Κυνικοί και αδίστακτοι όπως πάντα οι «σύμμαχοι» βρετανοί. Γι’ αυτό και στην προσπάθειά τους να καταπνίξουν τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. συντρίβουν κάθε έννοια δημοκρατίας, ελευθερίας, δικαιοσύνης, και συμμαχικής αλληλεγγύης…
Να πως περιγράφει τα χρόνια της Ε.Ο.Κ.Α. ο Νίκος Κρανιδιώτης, ο άνθρωπος που έζησε από κοντά ως Γραμματέας τη Εθναρχούσας Εκκλησίας όλες τις πτυχές εκείνου του υπέροχου Εθνικού Έπους της Κύπρου:
«…Οι ηρωισμοί, τα κατορθώματα και η αυτοθυσία των Κυπρίων αγωνιστών είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα περηφάνιας κι ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και αυτοπεποίθησης στα πλατειά λαϊκά στρώματα, που έβλεπαν τον Κυπριακό αγώνα με τον ενθουσιασμό, τη νοοτροπία και την πίστη των προηγούμενων απελευθερωτικών αγώνων του Έθνους, και με αποκλειστικά κριτήρια την ανθρώπινη λεβεντιά, τον ηρωισμό και τα μεγάλα ανδραγαθήματα.
Απέναντι στα αγνά αυτά ελατήρια και την αγνή ψυχή του Λαού η Βρετανική πολιτική, μέσα από τις σκοτεινές ατραπούς της έμπειρης διπλωματίας της, ετοίμαζε επιδέξια, τα δικά της σχέδια. Σχέδια σατανικά που ήταν αδύνατο να συλλάβει η πλημμυρισμένη από γνήσιο πατριωτισμό και συναισθηματικότητα, αλλά στερημένη από πολιτική πείρα και παράδοση, Κυπριακή λαϊκή ψυχή.
Τις γενικές δυσχέρειες επέτεινε ακόμη περισσότερο η εμπλοκή της Ελλάδας στα συμμαχικά της πλαίσια, πράγμα που ανάγκαζε τις εκάστοτε Ελληνικές Κυβερνήσεις να συμπλέουν με απόψεις άσχετες προς το χαρακτήρα του θέματος και να τοποθετούν ενίοτε τα ευρύτερα συμμαχικά συμφέροντα υπεράνω των εθνικών. Το πνεύμα αυτό της διαλλακτικότητας δημιουργούσε πολλές φορές πιεστικές καταστάσεις στον Κυπριακό παράγοντα κι έκανε το θέμα να παρεκκλίνει από την πορεία του…».
Η στάση της επίσημης Αθήνας απέναντι στην Ε.Ο.Κ.Α.
Δύο μήνες μετά, την 1η Απριλίου του 1955, ο επίσημος εκπρόσωπος της Ελλάδος στη Λευκωσία την κρίσιμη δεκαετία του 1950, Άγγελος Βλάχος έγραφε: «Επικεφαλής του αγώνα ήταν οι δυο πιο άκριτοι, πιο αδίστακτοι, ματαιόδοξοι και πείσμονες άνθρωποι που έχω γνωρίσει, δυο θλιβεροί τυχοδιώκτες, οι Μακάριος και Γρίβας …»!
Αυτή ήταν η άποψη των ηγετών της Μητέρας Ελλάδας για τους δύο ηγέτες που κατά τη διάρκεια του αντάρτικου της Ε.Ο.Κ.Α. λάμπρυναν και καταξίωσαν με τις ενέργειες τους και τις θυσίες των παλληκαριών τους στους αιώνες των αιώνων την Ελληνική φυλή!
Τον Νοέμβριο τους 1955, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Σπύρος Θεοτόκης φαίνεται να αποδέχεται τις προτροπές από τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Σερ Τσαρλς Πηκ, για άσκηση μεγαλύτερης πίεσης επί της Κυπριακής Ηγεσίας. «Ο Έλλην υπουργός Εξωτερικών» γράφει ο Σπύρος Παπαγεωργίου, «κατά την διαπύστωσιν απορρήτου εγγράφου του Φόρεϊν Όφφις -αδιασείστου βεβαίως, ως και τα άλλα- επληροφόρησε τον συνομιλητήν του ότι “εάν η Ελληνική Κυβέρνησις απεφάσιζε να συγκρουσθή με τον Μακάριον, θα υπέγραφε την θανατικήν καταδίκην της. Θα έχανε τας εκλογάς, προς όφελος ενός λαϊκού μετώπου, το οποίον θα υπεστήριζεν ανοικτά την ουδετερότητα της Ελλάδος….”.
Την 5ην Δεκεμβρίου 1955 ο Θεοτόκης έχει σοβαράς συμβουλάς να δώση προς τον Πηκ. Γράφει ο τελευταίος εις αναφοράν του προς το Φόρεϊν Όφφις: “Ο Θεοτόκης με προειδοποίησεν ότι ο Αρχιεπίσκοπος (Μακάριος) ήτο εντελώς αναξιόπιστος, μέγας κάτοχος της τέχνης της υπεκφυγής και της απιστίας… ”».
Ο Ελληνικός Λαός σε αντίθεση με τις ηγεσίες του, συμπαραστέκεται στην Κύπρο και με πρωτοπόρο την Ε.Δ.Α. βγαίνει στους δρόμους με κυρίαρχο σύνθημα, «Ένωση και μόνο Ένωση». Στην Ελληνική Πρωτεύουσα, η αστυνομία του Καραμανλή δεν διστάζει να ανοίξει πυρ κατά των Ελλήνων διαδηλωτών που διαδήλωναν στις 9 Μαΐου 1956, κατά των επικείμενων εκτελέσεων των Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, με αποτέλεσμα να πέσουν νεκροί 4 διαδηλωτές από πυρά της ελληνικής αστυνομίας! «4 νεκροί και 164 τραυματίαι εις Αθήνας κατά τας χθεσινάς βαιίας συγκρούσεις», έγραφε, στην 1η σελίδα, το μεσημέρι της Πέμπτης 10.5.1956 η Αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα». «Απηγχονίσθησαν την αυγήν οι δύο ήρωες της ελευθερίας – Ελλάς – Κύπρος θρηνούν τα μαρτυρικά τέκνα των και ορκίζονται εκδίκησιν – Η αποικιακή Αγγλία εβυθίσθη εις το θανάσιμον αιματηρόν αίσχος – Έν σύνθημα αντηχεί: Θάνατος στους δολοφόνους».
- «Την νύχτα των γεγονότων είχε συναντηθεί στο σπίτι του Κύπριου αγωνιστή Ν. Λανίτη ο τότε υπουργός προεδρίας της κυβέρνησης Καραμανλή, Κωσταντίνος Τσάτσος και ομολόγησε την εγκληματική πράξη: «Εγώ είπα να τους συντρίψουν για να τεθεί τέρμα πλέον εις την κυπριακήν πολιτικήν του πεζοδρομίου».
Σε αντίθεση με τη δουλοπρεπή στάση της κυβέρνησης των Αθηνών, οι πολίτες καταθέτουν τον προσήκοντα σεβασμό και τιμούν ευλαβικά τους πεσόντες Ελληνόπαιδες της Κύπρου. Τιμής ένεκεν ο Δήμος Αθηναίων μετονόμασε την οδό Λουκιανού, όπου και το οίκημα της αγγλικής πρεσβείας, σε οδό Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου. Το ίδιο έπραξε και ο Δήμος Πειραιά δίνοντας το όνομα των πρωτομαρτύρων της αγχόνης μετονομάζοντας την οδό Ναυάρχου Μπητ. Ονόματα όλων των ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α. δόθηκαν στη συνέχεια σε δρόμους και πλατείες σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας.
Πολλοί ακόμη πολιτικοί, διπλωμάτες και διανοούμενοι υποστήριξαν με θέρμη τον Κυπριακό αγώνα. Με πρωτοπόρο τον Νομπελίστα μας ποιητή Γιώργο Σεφέρη, που αν και ενεργό στέλεχος του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, δεν διατάζει να μεταφέρει απόψεις και πληροφορίες στον Μακάριο και στον Γρίβα, μέσω του επικεφαλής του «παράνομου τομέα» της Ε.Ο.Κ.Α. στην Αθήνα, Ανδρέα Αζίνα.
Υστερόγραφο: Ο Στρατάρχης Παπάγος πέθανε στις στις 4 Οκτωβρίου 1955 τη νύχτα, μετά από σύντομη ασθένεια, ενώ ήταν ακόμη Πρωθυπουργός. Ο θάνατός του προκάλεσε εθνικό και πολιτικό πρόβλημα. Το μεν εθνικό αφορούσε την έγκριση της έναρξης του ένοπλου αγώνα στην Κύπρο, (και που είχε ξεκινήσει ο Διγενής από την 1η Απριλίου του ίδιου έτους) και την ανάληψη εκ μέρους της Ελλάδας προσφυγών στον Ο.Η.Ε. για την λύση του Κυπριακού προβλήματος, παρά τις αντίθετες αγγλικές αξιώσεις. Το δε πολιτικό αφορούσε το θέμα διαδοχής του στην πρωθυπουργία. Αναμενόταν ότι ως διάδοχός του στην ηγεσία του Ελληνικού Συναγερμού και, κατά φυσικό επακόλουθο, στην πρωθυπουργία θα επιλεγόταν ένας από τους δύο αντιπροέδρους της τελευταίας κυβερνήσεώς του, Στ. Στεφανόπουλο και Π. Κανελλόπουλο.
Ωστόσο, χωρίς να περιμένει την επιλογή της κοινοβουλευτικής ομάδας του -ακέφαλου πλέον- «Ελληνικού Συναγερμού», βασιλιάς Παύλος διόρισε πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή τον οποίο οι βρετανοί θεωρούσαν περισσότερο φιλικό από τον Παπάγο, πού έγινε πρωθυπουργός με την βοήθεια των Αμερικανών παρά την βασιλική αντίθεση. Η κυβέρνηση Καραμανλή και το Παλάτι επιδιώκουν να βρεθεί μία «φόρμουλα» με τους Βρετανούς, ώστε να κλείσει το Κυπριακό. Η «Ελευθερία» της Λευκωσίας στις 4 Νοεμβρίου 1955 έγραφε: «… Όλα αυτά, τα οπίσω από την ράχιν του Κυπριακού λαού διεξαγόμενα και παζαρευόμενα, εμφαίνουν καθαρά την πρόθεσιν της Κυβερνήσεως Καραμανλή να δεχθή ή προωθήση μίαν εμβαλλωματικήν λύσιν του Κυπριακού ζητήματος…. αι προγραματικαί δηλώσεις της Κυβερνήσεως Καραμανλή επί του Κυπριακού υπήρξαν γενικαί και αόριστοι».
Το παλάτι φοβάται ότι παράταση του Κυπριακού θα ενίσχυε τις αντιδυτικές και ουδετερόφιλες τάσεις στην Ελλάδα, και ότι θα έχανε ο Καραμανλής τις εκλογές. Το έτος 1958 δημοσίευμα στην εφημερίδα “Νεολόγος Πατρών” 21.12.1958 ανέφερε ότι, πριν από την επιλογή του, ο Κ. Καραμανλής είχε υπογράψει ειδικό μυστικό Μνημόνιο δεσμεύσεων, με το οποίο δεσμευόταν έναντι των Άγγλων και των Αμερικανών για την πολιτική που θα ακολουθούσε στο Κυπριακό. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής το ξέρουμε όλοι: Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου και η Τουρκία πατά ξανά πόδι στον νησί…
- Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
- Επίκουρος καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας
- Από το Μονάγρι Λεμεσού – a.[email protected]