Γιατί αναθεωρήθηκε δραστικά η τουρκική πολιτική στην ΑΟΖ της Κύπρου; Οι επιλογές της Λευκωσίας
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Γιώργου Κέντα*
Η Τουρκία φαίνεται να έχει προβεί σε μία δραστική αναθεώρηση της θαλάσσιας πολιτικής αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μέχρι και πριν από μερικές μέρες, η Άγκυρα επιδείκνυε μεν επιθετικές διαθέσεις, πρότασσε την αναθεωρητική της πολιτική, ανέμενε δε να δει τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων.
Σχεδίαζε την κορύφωση των αντιδράσεων της όταν η Κυπριακή Δημοκρατία θα προχωρούσε σε εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Ο τουρκικός στόλος παρενοχλούσε εξ αποστάσεως, αλλά δεν παρεμπόδιζε το ερευνητικό πρόγραμμα της Κύπρου και κυρίως κρατούσε αποστάσεις από τις δραστηριότητες των εταιριών. Η τακτική αυτή όμως έχει αλλάξει.
Φαίνεται ότι η Άγκυρα έχει πάρει απόφαση και παρεμποδίζει με σαφή πια τρόπο το ερευνητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με την κίνηση αυτή, η Τουρκία επιδιώκει να θέσει ένα νέο πλαίσιο πειθαναγκασμού στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακή Δημοκρατίας. Θέλει να ακυρώσει τον λεγόμενο διαχωρισμό ανάμεσα στις ερευνητικές και τις εμπορικές δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ. Βεβαίως, αυτός ο διαχωρισμός επικρατεί ως «αντίληψη» μόνο στην μια πλευρά. Είναι αλήθεια ότι είχαν δοθεί διπλωματικές «διαβεβαιώσεις» (κυρίως από τις ΗΠΑ), σύμφωνα με τις οποίες η Τουρκία δεν πρόκειται να παρεμποδίσει το ερευνητικό πρόγραμμα της Κύπρου. Οι όποιες όμως άτυπες ή τυπικές “συνεννοήσεις” ή “συναντιλήψεις”, έχουν πια κλονιστεί.
Το ενδεχόμενο αυτό ήταν ένα γνωστό σενάριο. Από πλευράς της κυπριακής κυβέρνησης, η παρεμπόδιση του ερευνητικού προγράμματος τέθηκε ως κόκκινη γραμμή, η οποία αν παραβιαζόταν θα προκαλούσε «αντίδραση». Τώρα έχει παραβιαστεί αυτή η “κόκκινη γραμμή”, η οποία κάποιοι πίστευαν ότι δεν θα παραβιαζόταν, κάποιοι όμως εύχονταν να παραβιαζόταν. Η ουσία όμως είναι ότι ουδέποτε επικοινωνήθηκε σαφώς στην άλλη πλευρά το αποτρεπτικό «κόστος» της παραβίασης. Ως γνωστό, στο σύστημα διακρατικών σχέσεων, για να υπάρχει λόγος να ανακοινωθεί μία αποτρεπτική πολιτική, αυτή θα πρέπει να είναι σαφής και αξιόπιστη, ειδάλλως είναι καλύτερα να μην ανακοινώνεται.
Οι κινήσεις της Άγκυρας δεν δίνουν απλά ένα δείγμα «δοκιμασίας» των αντιδράσεων της κυπριακής κυβέρνησης, δίνουν ένα στίγμα ολικής και ριζικής έμπρακτης αμφισβήτησης τόσο του δικαιώματος όσο και της προοπτικής άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας πέραν της βούλησης της Άγκυρας. Η Τουρκία επιδιώκει να καταστήσει άνευ αντικειμένου τις οποιεσδήποτε διεργασίες και συμφωνίες γίνονται σε διμερές, τριμερές ή πολυμερές επίπεδο στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιδεικνύει προκλητικά ότι είναι εκείνη που ελέγχει στρατηγικά και στρατιωτικά τις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου. Η Άγκυρα προβάλλει με στρατιωτική διπλωματία το επιχείρημά της σύμφωνα με το οποίο χωρίς τη δική της συμμετοχή, οποιεσδήποτε συμφωνίες εμπλέκουν τον θαλάσσιο χώρο της Κύπρου είναι κενές περιεχομένου.
Κάπως έτσι γεννιέται και το «νέο Κυπριακό Πρόβλημα», το οποίο όμως δεν είναι πια μία «παγωμένη διένεξη», αλλά μία ενεργός διένεξη ή οποία επηρεάζει τα στρατηγικά συμφέροντα πολλών κρατών, καθώς και τα συμφέροντα εταιριών. Η Άγκυρα επιδιώκει να οδηγήσει την Κύπρο κάτω από τον γεωπολιτικό της έλεγχο και να πειθαναγκάσει τους Κυπρίους να παραδώσουν γη, ύδωρ και αιθέρες.
Η κυβέρνηση της Κύπρου δεν έχει άλλη επιλογή παρά να συνεχίσει το ερευνητικό της πρόγραμμα και να επιταχύνει την εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Χωρίς ιδιαίτερη «φασαρία» το γεωτρύπανο Saipem 12000 θα πρέπει να πάει στον στόχο του. Τα πολεμικά πλοία της Τουρκίας δεν πρόκειται να εμπλακούν με ένα πολιτικό σκάφος. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα ενθαρρύνει την Τουρκία να κλιμακώσει την ένταση.
- Αναπληρωτή Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
