Κάνει πολέμους και έργα: Ο Ερντογάν στήνει κάλπες με κορδέλες, τανκς και απειλές
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, κατά το κοινώς λεγόμενο. Και ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να το γνωρίζει καλά, «αγιάζοντας» φαραωνικά έργα στο εσωτερικό της Τουρκίας και στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, με απώτερο σκοπό να ισχυροποιήσει την ηγεμονία του εν όψει των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων στη γείτονα.
Ο 63χρονος Τούρκος πρόεδρος ενδεχομένως να μην έχει διαβάσει καν τον «Ηγεμόνα» του Μακιαβέλι (στον οποίο και αποδίδεται, ενδεχομένως λανθασμένα, η πατρότητα της φράσης «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»). Εφαρμόζει, ωστόσο, τον μακιαβελισμό κατά γράμμα, ως ηγέτης που αρέσκεται να τον φοβούνται και τιμωρεί όσους δεν τον αγαπούν.
Το 2018 βρίσκει τον Ερντογάν να «επενδύει» σε ένα τρίπτυχο στόχων με την προσδοκία να του εξασφαλίσουν «ισόβια» παραμονή στην εξουσία: σε φαραωνικά έργα υποδομών στο εσωτερικό, πολεμικές εντάσεις στο εξωτερικό και προσφυγικά «παζάρια» εκατέρωθεν των συνόρων.
Τα φαραωνικά έργα δημιουργούν δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, κρατώντας σε κίνηση την τουρκική οικονομία.
Η στρατηγική της έντασης (σε Βόρεια Συρία, κυπριακή ΑΟΖ, Αιγαίο) καθιστά τον Ερντογάν «ήρωα» στα μάτια των εθνικιστών, προσελκύοντας ψήφους όχι μόνο από τη δεξαμενή του εθνικιστικού MHP αλλά και του κεμαλικού CHP.
Το προσφυγικό λειτουργεί κατά τρόπο τριπλά ωφέλιμο, επιτρέποντας στον Ερντογάν: να εκβιάζει την ΕΕ, να διεκδικεί χρήματα ως οικονομική ενίσχυση από τη διεθνή κοινότητα, και να δημιουργεί νέες εκλογικές πελατείες στο εσωτερικό (καθώς έχει ανοίξει ο δρόμος για τη χορήγηση δικαιώματος ψήφου σε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία).
Οι επόμενες εκλογές στην Τουρκία (προεδρικές, βουλευτικές, τοπικές) είναι προγραμματισμένες για το 2019. Κυκλοφορούν, ωστόσο, σενάρια για πρόωρες κάλπες αλλά και για ενδεχόμενη αναβολή των εκλογών λόγω πιθανών νέων «εκτάκτων αναγκών» ή πολέμων.
Το στοιχείο που πρόκειται, κατά κοινή ομολογία, να κρίνει την παραμονή του Ερντογάν στην προεδρία είναι η πορεία της τουρκικής οικονομίας. Τα επιτεύγματά του στην οικονομία ήταν άλλωστε και εκείνα που παγίωσαν την κυριαρχία του, ειδικά την καλούμενη «χρυσή» περίοδο των ετών 2002-2007.
Το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κατάφερε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην τουρκική λίρα, να τιθασεύσει τον πληθωρισμό και να ρίξει την ανεργία. Τα στοιχεία, ωστόσο, πλέον επιδεινώνονται.
Ο πληθωρισμός επιστρέφει σε διψήφια νούμερα, η ανεργία ανεβαίνει και η τουρκική λίρα κατρακυλάει έναντι του δολαρίου. Όσο για τα θετικά στοιχεία που δίνει κατά καιρούς στη δημοσιότητα η τουρκική κυβέρνηση, αυτά αμφισβητούνται ως αναξιόπιστα.
Ο Ερντογάν «αντεπιτίθεται» με νέα μεγαλεπήβολα πρότζεκτ, τα οποία φυσικά συνοδεύονται και από χιλιάδες θέσεις απασχόλησης. Το νέο, (τρίτο!), αεροδρόμιο της Κων/πολης είναι σχεδόν έτοιμο (σε ποσοστό 78%), σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών, Αχμέτ Αρσλάν. Ο στόχος είναι, μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος να το εγκαινιάσει προς τα τέλη Φεβρουαρίου.
Παράλληλα, το καθεστώς Ερντογάν προωθεί και την κατασκευή-διάνοιξη ενός καναλιού μήκους 45 χιλιομέτρων που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά «διασχίζοντας» την Κων/πολη.
Η κυβέρνηση θέλει οι εργασίες για το κανάλι «να ξεκινήσουν φέτος» με την προοπτική να έχουν ολοκληρωθεί ως το 2023, πριν τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια της τουρκικής δημοκρατίας. Όσο για το κόστος κατασκευής του καναλιού, αυτό πρόκειται (σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα) να ξεπεράσει τα 17 δισ. δολ.
Η κυβέρνηση προωθεί το συγκεκριμένο έργο, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται να συμβάλει στην αποσυμφόρηση της κίνησης στα στενά του Βοσπόρου. Την ίδια ώρα όμως, πολλοί το αποκηρύττουν ως καταστροφικό για το περιβάλλον στην ευρύτερη περιοχή της Προποντίδας.
Καταστροφική μεν αλλά πολιτικά ωφέλιμη αποδεικνύεται, ωστόσο, και η στρατιωτική δράση του Ερντογάν στο εξωτερικό. Αρχής γενομένης από το περασμένο Σάββατο, η Τουρκία έχει εισβάλει στρατιωτικά στα εδάφη της της βορειοδυτικής Συρίας με την αποστολή να απωθήσει όλες τις κουρδικές δυνάμεις ανατολικά του ποταμού Ευφράτη.
Η επιχείρηση, με την οργουελική επωνυμία «Κλάδος Ελαίας» (η δεύτερη τουρκική εισβολή στη Συρία σε διάστημα 16 μηνών), τυγχάνει ευρείας υποστήριξης κυρίως στις τάξεις των εθνικιστών αλλά και σε σημαντική μερίδα κεμαλιστών ψηφοφόρων.
Επενδύοντας στις εντάσεις με τους έξω (σε Συρία, Κύπρο, Αιγαίο), ο Ερντογάν προσελκύει εθνικιστές εκλογείς (ουσιαστικά οδεύει στο να απορροφήσει το MHP του Ντ. Μπαχτσελί), αποκτάει μεγαλύτερα ερείσματα στις νέες τουρκικές ένοπλες δυνάμεις όπως αυτές διαμορφώνονται μετά τις εκκαθαρίσεις, και τορπιλίζει την ενότητα του κεμαλικού CHP (υπάρχουν αντιδυτικοί κεμαλιστές εθνικιστές, οι καλούμενοι «Ulusalcılar», που φλερτάρουν με το AKP). Παράλληλα, ενισχύει το προφίλ του, καθώς εμφανίζεται να υψώνει ανάστημα στην Ουάσιγκτον (που στηρίζει τους Κούρδους) και να πρωταγωνιστεί στη διαμόρφωση των νέων συσχετισμών στο μέτωπο της Συρίας.
Μέσα σε όλα αυτά, έρχεται να προστεθεί και το προσφυγικό το οποίο ο Ερντογάν χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης προς τη Δύση («θα ανοίξουμε τις πύλες») αλλά και προς τη Συρία («θα στείλουμε τους Σύρους πρόσφυγες στο Αφρίν»).
Παράλληλα, στο εσωτερικό της Τουρκίας, ο Ερντογάν εμφανίζεται να θέλει να μετατρέψει μέρος των συνολικά περίπου 3,5 εκατ. Σύρων προσφύγων που βρίσκονται στη χώρα σε προνομιακή εκλογική πελατεία για τον κυβερνών AKP, ενώ κυκλοφορούν και σενάρια για μετεγκατάσταση προσφύγων σε κυρίως κουρδικές περιοχές.
Όλοι οι Σύροι πρόσφυγες, που συμπληρώνουν πέντε χρόνια παραμονής στην Τουρκία, έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για τουρκική υπηκοότητα. Το 2019, χρονιά εκλογών στη γείτονα χώρα, εκτιμάται ότι σχεδόν 2 εκατομμύρια θα έχουν αυτό το δικαίωμα. Κι αν ψηφίσουν…
«ΠΡΟΔΙΔΟΥΝ» ΤΟΥΣ ΚΟΥΡΔΟΥΣ
Οι στρατιωτικές δυνάμεις που συνέβαλαν όσο κανείς άλλος στη συντριβή των τζιχαντιστών του ισλαμικού κράτους σε Ιράκ και Συρία ήταν οι δυνάμεις των Κούρδων.
Πολύτιμοι σύμμαχοι των Αμερικανών στο έδαφος την περίοδο από το 2011 έως και την τελική απελευθέρωση της πόλης Ράκα στη Συρία τον Οκτώβριο του 2017, οι Κούρδοι έδιναν σκληρές μάχες ενάντια στους τζιχαντιστές όταν ακόμη άλλες δυνάμεις (όπως η Τουρκία και οι Σύροι αντικαθεστωτικοί) «φλέρταραν» παρασκηνιακά με τους εξτρεμιστές στην προσπάθεια να αποδυναμώσουν το καθεστώς Άσαντ.
Ήταν οι Κούρδοι της Συρίας (YPG-PYD) που στις αρχές του 2015 έτρεψαν σε φυγή τους μαχητές του ISIS από το Κομπάνι. Και ήταν οι Κούρδοι Πεσμεργκά του βορείου Ιράκ που το 2014 έδιωξαν τους τζιχαντιστές από το πλούσιο σε πετρελαϊκά κοιτάσματα Κιρκούκ στο Ιράκ. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Αμερικανοί επένδυσαν στρατιωτικά στο κουρδικό στοιχείο, ενώ και οι Ρώσοι αξιοποίησαν την κουρδική παρουσία στα εδάφη της βόρειας Συρίας. Μέχρι και πριν λίγες ημέρες, κουρδικές δυνάμεις έλεγχαν σχεδόν το 25% των εδαφών της Συρίας έχοντας επεκτείνει σημαντικά την παρουσία τους και στα δυτικά του ποταμού Ευφράτη.
Τα δεδομένα, ωστόσο, πλέον αλλάζουν. Τώρα που δεν είναι πια το ίδιο αναγκαίοι ως αξιόπιστη χερσαία δύναμη ενάντια στο τζιχαντιστικό εχθρό, οι Κούρδοι βρίσκονται να χάνουν πολλά από τα εδάφη στα οποία είχαν επεκτείνει τον έλεγχό τους μετά το 2012.
Οι απώλειες ξεκίνησαν από το Βόρειο Ιράκ το περασμένο φθινόπωρο. Με πρόσχημα το αμφισβητούμενο δημοψήφισμα της 25ης Σεπτεμβρίου για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν, οι στρατιωτικές δυνάμεις του Ιράκ «αντεπιτέθηκαν», με την ανοχή εάν όχι και με τις ευλογίες του διεθνούς παράγοντα, παίρνοντας πίσω τον έλεγχο πόλεων στρατηγικής σημασίας όπως είναι το Κιρκούκ.
Πίσω στο παρόν, τουρκικές δυνάμεις προελαύνουν στα εδάφη της βόρειας Συρίας, με την ανοχή των «έξω» (ΝΑΤΟ και Ρωσίας). Απώτερος στόχος τους, να σπρώξουν όλες τις κουρδικές δυνάμεις ανατολικά του ποταμού Ευφράτη.
Κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι η διεθνής κοινότητα προδίδει για ακόμη μία φορά τους Κούρδους και το όραμα ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Έχει ξανασυμβεί. Η Συνθήκη της Λωζάνης είχε έρθει το 1923 να ακυρώσει τις προσδοκίες που δημιουργούσε η Συνθήκη των Σεβρών για τη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδιστάν. Έκτοτε έμελλε να ακολουθήσουν τουλάχιστον άλλες έξι αποτυχημένες απόπειρες κουρδικής ανεξαρτητοποίησης αλλά και μια σειρά από «προδοσίες» σε βάρος των Κούρδων, με χαρακτηριστικότερη την προδοσία που τους είχαν επιφυλάξει Ιρανοί και Αμερικανοί στα μέσα της δεκαετίας του 1970 στο Ιράκ.