“Η Παγίδα του Θουκυδίδη” είναι επίκαιρη και στον 21ο αιώνα: Μία συμβουλή σε ΗΠΑ και Κίνα…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ανύπαρκτη παγίδα του Θουκυδίδη και ο ανταγωνισμός ΗΠΑ και Κίνας: Στον Ψυχρό Πόλεμο το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αποδείχθηκε ανθεκτικότερο του σοβιετικού…

Μαζικές μηνύσεις κατά Χάρβαρντ από Εβραίους φοιτητές: Το εγκαλούν ότι έχει μετατραπεί σε «προπύργιο ανεξέλεγκτου αντισημιτισμού»

Οι κατηγορίες για αντισημιτισμό και λογοκλοπή έφεραν την παραίτηση της Κλοντίν Γκέι: Εγινε η πλέον βραχύβια πρόεδρος του Χάρβαρντ

Βιβλίο : Destined for War
Συγγραφέας:  Graham Allison
Εκδοτικός Οίκος : Houghton Mifflin Harcourt, 2017,σελ 364
«Η ΠΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ» ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ 21^Ο ΑΙΩΝΑ

Βιβλιοκριτική του Αχιλλέα Παπαρσένου*

Η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου είναι υποχρεωτικό ανάγνωσμα στις στρατιωτικές ακαδημίες των ΗΠΑ και  στα πανεπιστημιακά μαθήματα στρατηγικής  σε όλο τον κόσμο.

Τώρα ένα νέο βιβλίο του Γκραμ  Αλισον, καθηγητή στη Σχολή Κένεντι του  Χάρβαρντ και υφυπουργού άμυνας  στην πρώτη κυβέρνηση Κλίντον,  έχει προκαλέσει   μεγάλη συζήτηση στην Ουάσιγκτον  , καθώς  ο συγγραφέας συνιστά  σε  όσους είναι επιφορτισμένοι με τη διαχείριση της μεγάλης αντiπαλότητας του 21^ου αιώνα, που φέρνει αντιμέτωπες τις ΗΠΑ με την Κίνα,  να διδαχθούν από την ανάλυση του Θουκυδίδη  για τη σύγκρουση  των δύο  μεγάλων  δυνάμεων της αρχαίας Ελλάδας  στον  5^ο αιώνα πχ., της Αθήνας και της Σπάρτης.

Στην «παγίδα του Θουκυδίδη» , όταν  μια ανερχόμενη δύναμη απειλεί να εκθρονίσει  μια κυρίαρχη δύναμη , το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι ο πόλεμος , όπως η άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που αυτή προκάλεσε στην δεσπόζουσα δύναμη της εποχής , τη Σπάρτη, έφερε  τον καταστροφικό Πελοποννησιακό Πόλεμο ( 431-404 π.χ ). Μελετώντας  16  ανάλογες  περιπτώσεις  τα τελευταία  500 χρόνια, το «Πρότζεκτ της Παγίδας του Θουκυδίδη»,  που ο συγγραφέας  διευθύνει στο Χάρβαρντ, διαπίστωσε ότι μόνο σε τέσσερις από αυτές  αποφεύχθηκε ο πόλεμος.  Είναι όμως ασφαλές να συμπεράνει κανείς ότι η  οικονομική εκτίναξη  της Κίνας  με την  παράλληλη  αύξηση της στρατιωτικής και πολιτικής επιρροής της , που απειλεί την πρωτοκαθεδρία  της Αμερικής,  αναπόφευκτα θα καταλήξει  σε θερμή σύγκρουση  , ιδιαίτερα τώρα που οι ηγέτες των δύο χωρών  υπόσχονται να «αναστήσουν το μεγαλείο τους»?

Ο συγγραφέας μάς υπενθυμίζει ότι  η άνοδος της  Αθήνας  με την αύξηση της αυτοπεποίθησης  και του γοήτρου  της  συνοδεύθηκε από απαιτήσεις  για τον  σεβασμό της  από φίλους και αντιπάλους  και προσδοκίες  για διευθετήσεις που θα αντανακλούσαν τη νέα ισορροπία  ισχύος  , αλλά η Σπάρτη αντέδρασε  στην απειλή ανατροπής του στάτους κβο  με ανασφάλεια  και  φόβο  . Η διεκδικητική πολιτική της Αθήνας μετατράπηκε σε ύβρι και η ανασφάλεια της Σπάρτης  οδήγησε σε παράνοια,  με αποτέλεσμα  μικρές κρίσεις και κακοί υπολογισμοί  να πυροδοτήσουν ένα καταστροφικό πόλεμο,  που γονάτισε την αρχαία Ελλάδα .

Στις αρχές του 21^ου αιώνα η θεαματική οικονομική άνοδος της Κίνας έχει προκαλέσει τεκτονικές αλλαγές στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων, που προέκυψε μεταπολεμικά .   Αν συνεχισθούν οι μέσοι ρυθμοί ανάπτυξης  των τελευταίων ετών , το ΑΕΠ της Κίνας  αναμένεται να ξεπεράσει αυτό της Αμερικής σε μια δεκαετία , ενώ αν οι οικονομίες μετρηθούν  με ισοτιμίες αγοραστικής  δύναμης η Κίνα  κατέχει ήδη τα πρωτεία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.  Μάλιστα   παρά την επιβράδυνση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης της στο 6-7%, η Κίνα πιστώνεται με το  40% της παγκοσμίας οικονομικής μεγέθυνσης  μετά τη Μεγάλη Υφεση του 2008. Ετσι  το δόγμα του Σουν Τσου στην «Τέχνη του Πολέμου» ,  ότι « η σπουδαιότερη νίκη είναι η ήττα του εχθρού χωρίς μάχη», βρίσκει την έκφραση του στην  οικονομική διείσδυση  της Κίνας σε όλο τον κόσμο με το «Νέο Δρόμο του Μεταξιού» και το φιλόδοξο σχέδιο   «Μία Ζώνη- Ενας Δρόμος», που συνοδεύεται  από την απαίτηση για σεβασμό των διαφορετικών αξιών  και ζωτικών συμφερόντων της .

Ο συγγραφέας υποστηρίζει  ότι  εθισμένοι  από την μακραίωνη  ιστορία τους   στην υπομονή και στο μακροπρόθεσμο παιγνίδι ,  οι Κινέζοι θα είναι  προσεκτικοί  στην χρήση των όπλων ως μέσου επιβολής του ηγετικού ρόλου τους ,  όσο διατηρείται  το χάσμα της στρατιωτικής  υπεροπλίας, που διαθέτει σήμερα  η  Αμερική  . Αλλωστε σε 23 εδαφικές διαφορές  με τους γείτονες της από το 1949 η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία μόνο σε τρεις περιπτώσεις . Πάντως  ενα ναυτικό ατύχημα στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας , ένα κίνημα ανεξαρτησίας στην Ταιβάν, η  κατάρρευση της Βόρειας Κορέας , μία σφοδρή εμπορική σύγκρουση ή  μία μαζική κυβερνοεπίθεση μπορούν να κλιμακωθούν σε ένα σινοαμερικανικό πόλεμο . Με οδηγό όμως τη σύνεση και  αμοιβαίες υποχωρήσεις   το εφιαλτικό αυτό σενάριο μπορεί να αποφευχθεί, καθώς  τη  μεγαλύτερη αποτρεπτική επιρροή   ασκούν σήμερα όχι  τόσο  η οικονομική αλληλεξάρτηση  όσο τα πυρηνικά οπλοστάσια των δύο υπερδυνάμεων,  που εγγυώνται την αμοιβαία καταστροφή τους.  Για παράδειγμα  σε τέσσερις περιπτώσεις στο παρελθόν, αναδυόμενες και κυρίαρχες δυνάμεις της εποχής τους διαχειρίσθηκαν τον ανταγωνισμό τους,  χωρίς να πέσουν  στην  « παγίδα του Θουκυδίδη»  , αποφεύγοντας δηλαδή τον πόλεμο ,  μεταξύ  Ισπανίας –Πορτογαλίας  στο τέλος του 15^ου αιώνα, ΗΠΑ- Βρετανίας  στις αρχές του 20^ου αιώνα, Σοβιετικής Ενωσης – ΗΠΑ στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και  Γερμανίας –Βρετανίας /  Γαλλίας  στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990.

Ο συγγραφέας προτείνει τη διαμόρφωση μιάς μακροπρόθεσμης και πολυεπίπεδης στρατηγικής  για την αντιμετώπιση της κινεζικής πρόκλησης , στη βάση του σεβασμού  των θεμελιωδών συμφερόντων κάθε πλευράς  και της κοινής  δράσης στην αντιμετώπιση  παγκοσμίων  απειλών, όπως  της πυρηνικής αναρχίας, της διεθνούς  τρομοκρατίας και της  κλιματικής αλλαγής. Θέλετε να προστατεύσετε τα ζωτικά συμφέροντα  σας  αποφεύγοντας  τον πόλεμο; Μελετήστε  και διδαχθείτε από  τον σπουδαίο Αθηναίο ιστορικό  για τις  αιτίες του πολέμου  και την ανθρώπινη συμπεριφορά, συμβουλεύει  ο Γκραμ Αλισον τους ιθύνοντες  στην Ουάσιγκτον και στο Πεκίνο.

• Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προιστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.