Όταν τα παθήματα δεν μας γίνονται μαθήματα: Το ζεϊμπέκικο του ΓΑΠ, το mea culpa του Ανδρέα…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γράφει ο Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Κάποτε στην ελληνική εξωτερική πολιτική επικρατούσε η άποψη ότι δεν έχουμε τίποτε να συζήσουμε με την Τουρκία ενόσω αυτή προκαλεί στο Αιγαίο και κατέχει με την ισχύ των όπλων μεγάλο μέρος της Κυπριακής επικράτειας.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου υποστήριζε ότι για να υπάρξει οποιοσδήποτε διάλογος με την Άγκυρα έπρεπε πρώτα να αρθεί το «Casus belli» και να αποχωρήσουν από την Κύπρο τα στρατεύματα κατοχής. Στην πορεία του χρόνου τα πάντα άλλαξαν και μάλιστα από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου, όταν αιφνιδιαστικά συναντήθηκε με τον Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός. Η πρώτη κίνηση μάλιστα των δύο ηγετών ήταν να βάλουν στο ράφι το Κυπριακό!
Τότε, την 1η Φεβρουαρίου του 1988, στο Νταβός της Ελβετίας ο Ανδρέας Παπανδρέου αθετώντας το δικό του λόγο τιμής «προσαρμόστηκε» στις οδηγίες των ισχυρών και σε συνομιλίες του με τον τότε Τούρκο πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ η Ελλάδα εγκατέλειψε επί της ουσίας την πολιτική της αναγνώρισης της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ως μόνης «νομικής» διαφοράς και της παραπομπής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Συμφωνώντας να επανεξετασθούν όλα τα θέματα από δύο επιτροπές από τις οποίες η μία «πολιτική». Αυτήν τη συμφωνία ο Ανδρέας Παπανδρέου την είχε χαρακτηρίσει «μη πόλεμο», δηλώνοντας, ότι από κοινού με τον Τουργκούτ Οζάλ συμφώνησαν να μπει στο «ράφι» το Κυπριακό. Στις 6 Ιουνίου 1988 ο Ανδρέας αναγκάστηκε να πει το γνωστό «mea culpa», αναγνωρίζοντας ότι είχε κάνει λάθος, σε συζήτηση στη Βουλή, έπειτα από πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης που είχε υποβάλει το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.
Πού έχει οδηγήσει εκείνη η «προσαρμογή» του Ανδρέα Παπανδρέου τις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι τοις πάσι γνωστό: στα Ίμια, τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, την άκαμπτη και προκλητική στάση των Τούρκων στο Κυπριακό και τον ατέρμονο διμερή ελληνοτουρκικό διάλογο την ίδια στιγμή που η Τουρκία συστηματικά παραβιάζει ελληνικά χωρικά ύδατα, εναέριο χώρο και αμφισβητεί την κυριαρχία επί ελληνικών ακόμα και κατοικημένων νησιών στο Αιγαίο και τελευταία αμφισβητεί καθημερινά την Ελληνική και Κυπριακή Α.Ο.Ζ.
Έκτοτε, ακολούθησαν, με πρωτοβουλία πάντα της Αθήνας, κι άλλες προσπάθειες εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, οι οποίες έως σήμερα δεν επέφεραν κάτι το ουσιαστικό. Ποιος θα ξεχάσει το πολυσυζητημένο ζεϊμπέκικο του τότε υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Ανδρέα Παπανδρέου (ΓΑΠ) υπό το βλέμμα και τα χειροκροτήματα του Τούρκου ομολόγου του Ισμαήλ Τζεμ; Και τότε ο ΓΑΠ είχε ακούσει ουκ ολίγα σε Ελλάδα και Κύπρο. Ένας χορός που προκάλεσε διπλωματική «ημικρανία» στον τότε πρόεδρο της Κύπρου, Γλαύκο Κληρίδη, δημιουργώντας ένταση στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Κύπρου. Ο ΓΑΠ ως ένας πιστός υπηρέτης της παγκοσμιοποίησης και ένας κάτω του μετρίου πολιτικός, νόμιζε και νομίζει ακόμη πως τα χρονίζοντα και δυσεπίλυτα προβλήματα με τη γείτονα θα τα λύσουμε στο χαβαλέ!
Τα βήματα του ΓΑΠ ακολούθησε αργότερα και ο Κώστας Καραμανλής που έγινε κουμπάρος στον γάμο της κόρης του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Εσρά. Κουμπαριά που θρυμματίστηκε από την ανακοίνωση της συμμετοχής της Ελλάδας στον νέο αγωγό φυσικού αερίου που προωθούσε η Ρωσία παρακάμπτοντας την Τουρκία. Ανδρέας Παπανδρέου και Κώστας Καραμανλής έχουν το ελαφρυντικό ότι κάποια στιγμή αναγνώρισαν το λάθος τους. Δεν ισχύει δυστυχώς το ίδιο και με τον ΓΑΠ που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να προκαλεί! Η κατάπτυστη κριτική που μόλις προχθές άσκησε στον Ανώτατο Άρχοντα της χώρας για την «αναχαίτιση» της προκλητικής συμπεριφοράς του «σουλτάνου» Ερτνογάν, δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν αναλαμβάνετε την τραγικότητα των επιλογών του.
Ερχόμαστε τώρα στην πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα. Ήταν ή δεν ήταν κατάλληλη η στιγμή για μια τέτοια επίσκεψη. Η αλήθεια είναι πως για επισκέπτες όπως ο Ρεζέπ Ταγίπ Ερτνογάν ποτέ δεν υπάρχουν κατάλληλες στιγμές. Για τον Ερντογάν όλες οι στιγμές είναι ακατάλληλες! 65 χρόνια πέρασαν από την προηγούμενη επίσκεψη Τούρκου πρόεδρου στην Αθήνα. Και ο Ερντογάν φρόντισε να περάσουν άλλα 150 μέχρι την επόμενη…. Σε ό,τι αφορά τα αποτελέσματα της αυτό που πετύχαμε είναι να αναδειχθούν για άλλη μια φορά τα μεγάλα προβλήματα στις σχέσεις των δύο χωρών και μάλιστα σε ζωντανή μετάδοση από την τηλεόραση!
Ασφαλώς δεν περιμέναμε να αλλάξει στάση η Τουρκία επειδή βρέθηκε στην Αθήνα ο Ερτνογάν. Οι προκλήσεις είναι κάτι που την χαρακτηρίζουν και καθώς φαίνεται θα συνεχιστούν! Θυμίζω ότι την ίδια ακριβώς ώρα που προσγειωνόταν το αεροπλάνο που μετέφερε στην Ελληνική Πρωτεύουσα τον Τούρκο πρόεδρο εντείνονταν και οι προκλήσεις στο Αιγαίο! Το παιχνίδι του Ερντογάν είχε στηθεί μεθοδικά ήδη από τα προηγούμενα 24ωρα. Η αρχή έγινε μέσα από τη γνωστή συνέντευξη στην οποία έδωσε το στίγμα των όσων επρόκειτο να πει στη Θράκη σύμφωνα με το σχεδιασμό της Άγκυρας. Προκλητικές δηλώσεις, επιθετικός τόνος και σαφές σχέδιο. Πιο προκλητικός από ποτέ, ο Τούρκος πρόεδρος, χωρίς καν να τηρεί τα προσχήματα, έθεσε ευθέως ζήτημα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάνης, μίλησε για τουρκική μειονότητα στη Θράκη και άνοιξε συνολικά την ατζέντα για το Αιγαίο, με αναφορές στις εμπλοκές ελληνικών και τουρκικών μαχητικών και για το «casus belli, το οποίο αρνείται να άρει.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος, αιφνιδίασε τον Ερντογάν ξεκαθαρίζοντας από την πρώτη στιγμή της συνάντησης στο Προεδρικό Μέγαρο πως, η Συνθήκη της Λωζάνης -όπως και καμία άλλη συνθήκη- δεν επικαιροποιείται, πως η μειονότητα στη Θράκη είναι μουσουλμανική και όχι τουρκική και πως θα πρέπει να είναι πιο προσεχτικός στις διατυπώσεις του για μην δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Μάταια ο Ερντογάν προσπάθησε να επιχειρηματολογήσει. Ψύχραιμα και μεθοδικά ο Προκόπης Παυλόπουλος αποδόμησε κάθε λέξη του προκλητικού «σουλτάνου», αναγκάζοντας τους παρατρεχάμενους του Ερντογάν να του δίνουν κρυφά ραβασάκια/σκονάκια για να μπορέσει να δώσει απαντήσεις στον Έλληνα Πρόεδρο.
Κυπριακό, ένταση στο Αιγαίο, προσφυγικό, θρησκευτικές ελευθερίες και αντιμετώπιση των μειονοτήτων, αλλά και η Συνθήκη της Λωζάνης και το ζήτημα των οχτώ Τούρκων αξιωματικών που αυτομόλησαν στην Ελλάδα μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία, ήταν εκ των θεμάτων που τέθηκαν στο τραπέζι των συνομιλιών αλλά και στις δηλώσεις μπροστά στις τηλεοπτικές μηχανές λήψεως μετά τη συνάντηση Ερτνογάν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό. Ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε έξω από τα δόντια για το Κυπριακό και τις θρησκευτικές ελευθερίες. Όταν ο Αλέξης Τσίπρας, υπενθύμισε στον Θρασύ και αγενή Τούρκο πρόεδρο ότι στην Κύπρο υπάρχει εισβολή και κατοχή, ο Ερντογάν μίλησε για το Σχέδιο Ανάν! Ένα Σχέδιο λύσης που απορρίφθηκε από τους Ε/Κ σε ποσοστό 76%. Και το απέρριψαν όχι γιατί δεν ήθελαν λύση, αλλά γιατί νομιμοποιούσε τα τετελεσμένα της εισβολής!!! Ενώ, όταν του τέθηκε το θέμα της Σχολής της Χάλκης και η δήωση της Αγιάς Σοφιάς, επέλεξε τη σιωπή.
Συμπέρασμα: Παρά τα όσα υποστηρίζει η Αθήνα αλλά και των αναλύσεων σημαντικών ξένων μέσων- ότι ο Ερντογάν θέλει να ανοίξει το δίαυλο του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να βγει από την απομόνωση, ο Τούρκος πρόεδρος φάνηκε συνεπής με τον εαυτό του. Το ακροατήριο του παραμένει ο τουρκικός λαός ασχέτως αν μιλά στην Αθήνα, στο Βερολίνο, στις Η.Π.Α. ή αλλού. Ακόμα και να «εκτέθηκε ανεπανόρθωτα μόνος του ο Ερντογάν», αυτό δε σημαίνει ότι κερδίσαμε τίποτα πέρα από λίγη πρόσκαιρη περηφάνια. Το σημαντικό θα ήταν να μπει ένα λιθαράκι στην ειρήνη και στην εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών με βήματα ουσιαστικά που θα έδιναν λύσεις, κατά τρόπο δίκαιο, στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Τα μεγάλα αγκάθια στις σχέσεις των δυο χωρών, π.χ. Αιγαίο και Κυπριακό, παραμένουν ανοιχτά. Κακά τα ψέματα: Ελληνοτουρκική φίλια δεν μπορεί να υπάρξει όσο στην Κύπρο υπάρχει κατοχή και όσο η Άγκυρα προκαλεί στο Αιγαίο και είναι επεκτατική. Όσο για τις θεωρίες περί «γεμάτου ποτηριού» για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που επανέλαβε πολλές φορές ο Τούρκος πρόεδρος, στην Αθήνα, κατέπεσαν σαν χάρτινος πύργος, καθώς ο ίδιος φρόντισε να… αποχαιρετίσει τη χώρα μας με ένα μπαράζ απαράδεκτων ναυτικών οδηγιών (NAVTEX), με τις οποίες δεσμεύονται περιοχές στο Αιγαίο, αλλά και την Κύπρο. Άρα, ούτε η συγκυρία, ούτε η αναγκαιότητα «επέβαλε» την πρόσκληση Ερντογάν ….
Υστερόγραφο: Κατώτερη του αναμενομένου η υποδοχή Ερντογάν στην Θράκη!! Η υποδοχή του από τα μέλη της μειονότητας απείχε αρκετά από το να χαρακτηριστεί θριαμβευτική. Η Αθήνα οφείλει να αδράξει αυτήν της ευκαιρία και να δραστηριοποιηθεί …
Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Επίκουρος καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας
Από το Μονάγρι Λεμεσού