Η παρακμή της Αρχαίας Ρώμης: Οι παραλληλισμοί με τη σύγχρονη πολιτική σκηνή
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Βιβλίο: Dictator
Συγγραφέας:
Εκδοτικός Οίκος : Hutchinson, 2015, σελ 448
Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΡΩΜΗΣ
Βιβλιοκριτική του Αχιλλέα Παπαρσένου*
Η ζοφερή ατμόσφαιρα της αρχαίας Ρώμης στην ταραχώδη εποχή του Ιουλίου Καίσαρα απεικονίζεται παραστατικά στο ιστορικό μυθιστόρημα του γνωστού βρετανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Ρόμπερτ Χάρις , το τελευταίο μέρος της τριλογίας του για τον μεγάλο Ρωμαίο φιλόσοφο, ρήτορα και πολιτικό Κικέρωνα ( 106-43 π.χ.).
Προηγήθηκαν το «Imperium» το 2006 και το «Lustrum» το 2009, που είχαν πραγματευθεί αντίστοιχα την ανάδειξη του Κικέρωνα στα κοινά της Ρώμης και την άνοδο του στο αξίωμα του υπάτου, όταν ματαίωσε τη συνωμοσία του Κατιλίνα για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος . Στον «Δικτάτορα», ο συγγραφέας, του οποίου δημοφιλή βιβλία, όπως τα Enigma και Ghost, έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, περιγράφει τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του Κικέρωνα, από την εξορία του στη Μακεδονία το 58 π.χ μέχρι τη φρικτή δολοφονία του στην Φόρμια το 43 π.χ.
Πιστός στα έργα που άφησαν ο Κικέρων και αρχαίοι ιστορικοί, ο συγγραφέας ζωντανεύει μία θυελλώδη περίοδο της ρωμαικής ιστορίας με αφηγητή τον Τύρωνα , τον αφοσιωμένο γραμματέα του Κικέρωνα, που περιγράφει με οξυδέρκεια το φυσικό, πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό αλλά και την ανθρωπογεωγραφία στη Ρώμη του 1ου αιώνα π.χ . Τα πάθη και οι εμφύλιες συγκρούσεις κυριαρχούν σε ένα τοξικό περιβάλλον, οι εφήμερες συμμαχίες μετατρέπονται σε θανάσιμες έχθρες, η δίψα για εξουσία και εκδίκηση, οι συνωμοσίες, η μεγαλομανία, η διαφθορά, η υποκρισία και ο κυνισμός , η κτηνώδης βία και η ύβρις κρατούν αδιάκοπο το ενδιαφέρον και την αγωνία του αναγνώστη μέχρι το αιματηρό φινάλε το 43 π.χ.
Είχε προηγηθεί η στυγερή δολοφονία του «ισόβιου δικτάτορα» Ιουλίου Καίσαρα από ομάδα συνωμοτών υπό τον Βρούτο και τον Κάσσιο στις Ειδούς του Μαρτίου 44 π.χ. και σε ένα κλίμα λαικής υστερίας ο Κικέρων συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των προγραφών, λόγω της συμπάθειας του προς τους τυραννοκτόνους, παρότι δεν εγνώριζε εκ των προτέρων τα σχέδια τους. Οπως είχε αντιταχθεί νωρίτερα στον αυταρχισμό της πρώτης τριαρχίας του Κάισαρα, του Πομπηίου και του Κράσσου, «αφού κανείς δεν είναι υπεράνω των νόμων», έτσι θεωρούνταν εμπόδιο στην εγκαθίδρυση μιάς νέας τυραννίας υπό τη δεύτερη τριαρχία που ακολούθησε, του Μάρκου Αντωνίου , του Οκταβιανού και του Λέπιδου . Αντί να διαφύγει στην Ελλάδα για να ολοκληρώσει τη συγγραφή των φιλοσοφικών του έργων, ο ίδιος προτίμησε να παραμείνει στα πάτρια εδάφη, «αφού όσο υπάρχει ζωή , υπάρχει ελπίδα». Στο εξοχικό του στη Φόρμια βρήκε φρικτό θάνατο από μια ομάδα λεγεωναρίων υπό τον Ποπίλλιο , τον οποίο ο Κικέρων ως δικηγόρος είχε σώσει από τη θανατική ποινή, όταν κατηγορήθηκε για πατροκτονία. Το κεφάλι και τα κομμένα χέρια του, που είχαν γράψει τους περίφημους «φιλιππικούς» κατά του Αντωνίου, καρφώθηκαν σε δημόσια θέα στη Ρώμη, ώστε κανείς να μην τολμήσει πλέον να αντισταθεί στη νέα τριανδρία.
Στις σελίδες του βιβλίου η δημαγωγία και αρχομανία των πολλών αντιπαραβάλλονται στην υψηλοφροσύνη των ολίγων και την πίστη τους στους δημοκρατικούς θεσμούς . Στους τελευταίους προεξέχει ο Κικέρων, τον οποίο όλοι προσπαθούν να προσεταιρισθούν, επηρεασμένοι από την ευγλωττία και το κύρος του , για να τον απαρνηθούν αργότερα , όταν γίνεται εμπόδιο στα σχέδια τους. Είναι ο δεινός ρήτορας , αντάξιος ενός Δημοσθένη, που γοητεύθηκε από τους Ελληνες φιλοσόφους και αιώνες αργότερα ενέπνευσε τους πατέρες της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Στη Σύγκλητο και τη ρωμαική αγορά οπλισμένος με το μοναδικό χάρισμα της πειθούς , προειδοποιεί ότι η ελευθερία μπορεί να διολισθήσει γρήγορα σε τυραννία, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου κατά της συγκέντρωσης της εξουσίας σε ένα άτομο ή σε μία ομάδα και χαρακτηρίζει ως υπέρτατη αποστολή ενός ηγέτη την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος και της νομιμότητας και όχι τον ατομικό πλουτισμό ή την προσωπική δόξα. Παράλληλα ο αφηγητής δεν αποκρύπτει τις ανασφάλειες και τις αδυναμίες του,τη φιλαυτία και τα θέλγητρα της εξουσίας, την οποία δεν απαρνείται, όταν παρουσιάζεται μία νέα ευκαιρία. Στη γήινη πλευρά του καταγράφονται το άλγος από το θάνατο της αγαπημένης κόρης του Τυλλίας μετά τη γέννα του εγγονού του και ο άτοπος δεύτερος γάμος του σε ηλικία 60 ετών για την προίκα μιάς 15χρονης, που διαλύθηκε γρήγορα.
Οι παραλληλισμοί με τη σύγχρονη πολιτική σκηνή είναι αναπόφευκτοι και μερικές φορές μοιάζουν ανατριχιαστικοί, παρότι έκτοτε έχουν περάσει 21 αιώνες. Οι φανατικοί οπαδοί του αμερικανικού τηλεοπτικού πολιτικού θρίλερ “House of Cards” θα αναγνωρίσουν τις ραδιουργίες της αρχαίας Ρώμης στις πλεκτάνες του Φρανκ Αντεργουντ, του κυνικού πολιτικού ηγέτη στην Ουάσιγκτον , που δεν ορρωδεί προ ουδενός προκειμένου να αναρριχηθεί και να διατηρηθεί στην εξουσία, μηχανευόμενος ακόμη και την φυσική εξόντωση των αντιπάλων του.
- Ο Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προιστάμενος του γραφείου τύπου και επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου.
