Περιμένοντας το Βερολίνο και την Τζαμάικα: Θα πέσει πάλι για ύπνο η «Ωραία Κοιμωμένη»;
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
της Sylvie Kauffmann (*)
Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν τη Δευτέρα 13 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες οι 23 από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει ένα σκοτεινό όνομα: «διαρκής διαρθρωτική συνεργασία». Κι όμως, αποτελεί ένα μείζον επίτευγμα, καθώς σηματοδοτεί τη δημιουργία της Ευρώπης της άμυνας, με έναν κατάλογο είκοσι δεσμεύσεων για τα κοινά προγράμματα εξοπλισμών, τις στρατιωτικές ικανότητες και τις εξωτερικές επιχειρήσεις. Με δυο λόγια, για την πλευρά της ασφάλειας σε μια «Ευρώπη που προστατεύει».
Το σχέδιο είναι τόσο παλιό – χρονολογείται από το 2001 – που οι ειδικοί το είχαν βαφτίσει «Ωραία Κοιμωμένη». Τι προκάλεσε λοιπόν την αφύπνισή του το 2017; Η Κοιμωμένη άνοιξε το ένα μάτι της τον Ιούνιο, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δέκα χρόνια μετά τη συνθήκη της Λισαβώνας, παρουσίασε την εκδοχή της για την «ευρωπαϊκή άμυνα». Η εκδοχή αυτή μάλιστα συνοδευόταν από ένα ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας, με στόχο να συγκεντρωθούν 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε ένα χρόνο για την αγορά κοινού στρατιωτικού εξοπλισμού.
Αυτό που έβγαλε όμως πραγματικά την Ωραία Κοιμωμένη από τον λήθαργό της είναι αυτό που ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Αλέν Ζιπέ αποκάλεσε «ευρωπαϊκή στιγμή». Υστερα από μια δεκαετία διαχείρισης κρίσεων, η Ενωση αρχίζει να βλέπει πάλι προς το μέλλον, να ονειρεύεται. Η ιδέα να αποκτήσει τις δικές της αμυντικές ικανότητες αποτελεί πλέον αναγκαιότητα, απέναντι σε ένα όλο και πιο σύνθετο διεθνές περιβάλλον. Στα ανατολικά, μετά την ουκρανική κρίση, η Ρωσία εμφανίζεται ως απειλή. Στα δυτικά, ο αμερικανός σύμμαχος έχει γίνει απρόβλεπτος. Στον νότο, η τρομοκρατική δραστηριότητα είναι πλέον μόνιμη. Και ακόμη πιο ανατολικά, ο κινεζικός γίγαντας αυξάνει την ισχύ του.
Την ίδια στιγμή, το Ηνωμένο Βασίλειο που ήταν παραδοσιακά εχθρικό σε κάθε πρωτοβουλία ευρωπαϊκής άμυνας δεν θα μπορεί μετά την αποχώρησή του από την Ενωση να εμποδίζει αυτές τις κινήσεις.
Οι παράγοντες λοιπόν υπήρχαν. Ελειπε η κινητήρια δύναμη. Στις 7 Μαϊου, οι Γάλλοι εξέλεξαν έναν πρόεδρο που στήριξε την εκστρατεία του στην ιδέα της επανίδρυσης της Ευρώπης. Η νίκη του προκάλεσε ένα ηλεκτροσόκ στους άλλους φιλοευρωπαίους ηγέτες, που ανησυχούσαν για την άνοδο του ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού. Φρέσκος αέρας φύσηξε στην Ευρώπη. Η Αγγελα Μέρκελ ξαναβρήκε το χαμόγελό της. Και ο γαλλογερμανικός άξονας επανήλθε στο προσκήνιο.
Ο γάλλος πρόεδρος δεν έχασε χρόνο. Εβαλε ξανά την Ευρώπη στην ατζέντα, διατύπωσε προτάσεις, πρότεινε οδικούς χάρτες. Στα ευρωπαϊκά συνέδρια συναντά πλέον κανείς δύο είδη ανθρώπων: τους Βρετανούς, που είναι απορροφημένοι από το Brexit, και τους άλλους, που αναρωτιούνται αν ο Μακρόν μιλάει σοβαρά και αν έχει πιθανότητες να πετύχει. Η απάντηση στην πρώτη ερώτηση είναι καταφατική. Η απάντηση στη δεύτερη ερώτηση είναι «ρωτήστε τους Γερμανούς».
Όμως το Βερολίνο στο τέλος αυτού του χρόνου δεν είναι πια η Γερμανία, είναι η «Τζαμάικα». Επτά εβδομάδες μετά τις εκλογές, και τουλάχιστον μέχρι τα Χριστούγεννα, ίσως και μέχρι τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο, οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας θα είναι αφοσιωμένοι στις συνομιλίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Είναι κρίμα, γιατί υπάρχουν πολλά να γίνουν και ο χρόνος είναι λίγος. Η «ευρωπαϊκή στιγμή» είναι εύθραυστη. Ανά πάσα στιγμή, ένας κακός αέρας μπορεί να κλείσει το «παράθυρο της ευκαιρίας» που άνοιξε φέτος. Ηδη, μεταξύ των χωρών-μελών ο αρχικός ενθουσιασμός έχει μετριαστεί από κατηγορίες για «τους Γάλλους που θέλουν να διευθύνουν την Ευρώπη» (από τους Βόρειους), για το «γαλλογερμανικό διευθυντήριο» (από τους Ιταλούς) ή για «την Ευρώπη δύο ταχυτήτων» (από τους Πολωνούς). Ένα ισχυρό μήνυμα από το Βερολίνο που θα υποστηρίζει τις γαλλικές πρωτοβουλίες θα ήταν χρήσιμο.
Αλλά το Βερολίνο κωλυσιεργεί. Στους ευρωπαϊκούς κύκλους, όλοι γνωρίζουν ότι οι γερμανοί ηγέτες δεν βλέπουν θετικά τις ιδέες του Μακρόν για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης. Το μπαλάκι είναι πλέον στη γερμανική πλευρά. Αν το Βερολίνο δεν το πιάσει, η «Ωραία Κοιμωμένη» θα πέσει πάλι για ύπνο – κι αυτή τη φορά για πολύ.
- (*) Η Σιλβί Κοφμάν είναι αρθρογράφος της Le Monde, ANA-MPA