Πρέσπες: Μια κιβωτός ζωής στη σκιά των βουνών όπου συνυπάρχουν άνθρωποι και φύση…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
“Τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισµένο/ στη λίµνη την αξέχαστη µε τα δασά λιβάδια/ µε τα µεγάλα τα βουνά τα λογγωµένα γύρω”…
Παλαµάς, “Φλογέρα του Βασιλιά”
Υπάρχει µια γωνιά στα Βαλκάνια, στα βορειοδυτικά της Ελλάδας, όπου άνθρωποι και φύση συνυπάρχουν σε πλήρη αρµονία, όπου η … εύλαλη σιωπή της φύσης αποτελεί µοναδικό καταφύγιο, όχι µόνο για όσους θέλουν να “δραπετεύσουν” από την πολύβουη καθηµερινότητα των πόλεων, αλλά και για ζώα, πουλιά και ψάρια, από τα σπανιότερα του πλανήτη. Πρόκειται για την περιοχή των Πρεσπών, όπου σ’ ένα περιβάλλον προστατευµένο µέσα στον κλοιό των βουνών που το περιβάλλουν, µεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ, αναπτύσσεται ένα από τα πιο σηµαντικά οικοσυστήµατα της Ελλάδας- και όχι µόνο.
Το ταξίδι για την ακριτική αυτή περιοχή του νοµού Φλώρινας, µέσα από τους καταπράσινους ορεινούς όγκους είναι σίγουρα µακρύ και ενίοτε δύσκολο, αλλά ο τόπος “αποζηµιώνει” τον επισκέπτη. Με έκταση που ξεπερνά τα 300.000 στρέµµατα και υψόµετρο περίπου 1.000 µέτρα, η περιοχή αποτελείται από τη Μικρή Πρέσπα (48.500 στρέµµατα), τη Μεγάλη Πρέσπα (280.000 στρέµµατα) και από τις γύρω δασωµένες πλαγιές των βουνών, που οι κορυφές τους φτάνουν σε υψόµετρο 2.334 µέτρων. Στην “αγκαλιά” των ψηλών βουνών των Δειναρικών Άλπεων και των βόρειων πτυχώσεων της Πίνδου, οι λίµνες και ο εθνικός Δρυµός των Πρεσπών, που απέχει µόλις 45 χλµ από την πόλη της Φλώρινας, συνθέτουν ένα µοναδικό, παρθένο φυσικό περιβάλλον, µε παραδοσιακά χωριά και φιλόξενους κατοίκους, που αντλούν το εισόδηµά τους κυρίως από την αλιεία, την κτηνοτροφία, τη γεωργία -εδώ παράγονται τα ξακουστά φασόλια Πρεσπών- αλλά και τον τουρισµό.
Πυρήνας βιοποικιλότητας
Πολλοί είναι οι λόγοι που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος της Πρέσπας. Αυτό, όµως, που καθιστά την περιοχή µοναδική είναι ο µεγάλος αριθµός των σπάνιων ή απειλούµενων ζώων καθώς και των οικοτόπων, σε σχέση µε την έκταση της περιοχής. Συγκεκριµένα, η Πρέσπα συγκεντρώνει πάνω από τα µισά είδη πουλιών, αµφίβιων και θηλαστικών που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα, αρκετά από τα οποία είναι ενδηµικά. Σε πείσµα των καιρών, το οικοσύστηµα των Πρεσπών διατηρεί, σε µεγάλο βαθµό, τις φυσικές του αξίες. Παρ’ όλα αυτά, οι πιέσεις που δέχεται, αυξάνονται συνεχώς και θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη βιοποικιλότητα και τους “πρωταγωνιστές” της όσο και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, που είναι άµεσα συνδεδεµένη µε το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον.
Ένας τόπος “κατάφυτος” από …µνηµεία
Στη σκιά των βουνών, ο επισκέπτης µπορεί να εξερευνήσει τα κατάφυτα µονοπάτια της περιοχής αλλά και τις λίµνες, µε µία από τις χαρακτηριστικές ξύλινες βάρκες, τις πλάβες. Εκεί θα ανακαλύψει τα περίφηµα ασκηταριά των Πρεσπών, τους λαξευµένους στον βράχο της Μεγάλης Πρέσπας µονόχωρους κεραµοσκεπείς χώρους, κοσµηµένους µε τοιχογραφίες.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί στον επισκέπτη το ασκηταριό της Παναγιάς της Ελεούσας, λίγο πριν από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, που χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε το 1409-10, ενώ στα ανοιχτά της λίµνης βρίσκονται τα ασκηταριά της Μεταµορφώσεως, οι τοιχογραφίες των οποίων χρονολογούνται τον 13ο αιώνα. Δυσπρόσιτο αλλά εξίσου περίτεχνο είναι το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης. Στην περιοχή, υπάρχουν και ακόµη δυο κατάλοιπα ασκηταριών, όπως τουλάχιστον καταµαρτυρούν οι τοιχογραφίες στους βράχους κατά την έξοδο από τον κόλπο των Ψαράδων. Η επίσκεψη στις Πρέσπες είναι και µια νοερή επιστροφή στο Βυζάντιο. Είκοσι έξι βυζαντινά και µεταβυζαντινά µνηµεία και ναοί που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 19ο αιώνα φέρνουν τον επισκέπτη σε “επαφή” µε στιγµές ιστορικές µα και συνάµα έντονα θρησκευτικές. Εδώ, ο Άγιος Αχίλλειος και η Παναγιά η Πορφύρα “δένουν” µε τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και τον Σαµουήλ και “παντρεύουν” το παρελθόν µε το παρόν. Στον Άγιο Γερµανό βρίσκεται ο οµώνυµος ναός, αφιερωµένος στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερµανό, ενώ έξω από το χωριό Πύλη βρίσκεται ο ερειπωµένος σήµερα ναός του Αγίου Νικολάου. Ακόµη, στο Λαιµό φιλοξενείται ο Ναός της Υπαπαντής και έξω από το χωριό Πλατύ βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε το 1591.
Οι “φρουροί” του Αγίου Αχιλλείου
Μια πλωτή πεζογέφυρα µε τη δική της ιστορία ενώνει το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου µε την άλλη πλευρά της στεριάς. Το νησί έχει λιγοστούς κατοίκους -άγρυπνους “φρουρούς” των συνόρων τους έχουν αποκαλέσει πολλοί- και είναι ένα από τα οµορφότερα και λιγοστά λιµναία χωριά που κατοικούνται.
Αρχαιότερο και επιφανέστερο µνηµείο όχι µόνο στο νησάκι αλλά και στην ευρύτερη περιοχή είναι η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε επί τσάρου Σαµουήλ για να στεγάσει τα οστά του επισκόπου Λαρίσης Αχιλλείου, που µετέφεραν οι Βούλγαροι από τη θεσσαλική πόλη µαζί µε τους αιχµαλώτους της. Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου έδωσε το όνοµα στο νησί και κάθε χρόνο, όπως και φέτος, στα τέλη Αυγούστου, φιλοξενεί τις εκδηλώσεις “Πρέσπεια”.
Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου δεν είναι, ωστόσο, ο µόνος ναός στο νησί. Σώζονται εκεί άλλοι τέσσερις: ο ναός των Αγίων Αποστόλων (χρονολογείται ανάµεσα στον 11ο και 12ο αιώνα), ο ναΐσκος του Αγίου Δηµητρίου (χτίστηκε τον 12ο και ανακαινίστηκε τον 14ο αιώνα), ο ναός του Αγίου Γεωργία και το µοναδικό µοναστήρι του νησιού, η Παναγία η Πορφύρα.
Για λάτρεις των σπορ αλλά και του …καλού φαγητού
Ο συνδυασµός των λιµνών µε τους ορεινούς όγκους που τις “αγκαλιάζουν” είναι µοναδικός για µια σειρά από δραστηριότητες. Λάτρεις της φύσης, του ερασιτεχνικού ψαρέµατος, της καλλιτεχνικής φωτογραφίας , της ορειβασίας, της ποδηλασίας βουνού, αλλά και της περιήγησης µε 4×4 δίνουν “ραντεβού” εδώ.
Η περιοχή έχει και τη δική της …πλαζ. Την αµµουδερή παραλία της Κούλας στη Μεγάλη Πρέσπα, ιδανική για καγιάκ, κωπηλασία και ατέλειωτες µαγικές βραδιές κάτω από τα αστέρια… Κι επειδή η ενασχόληση µε τα σπορ ανοίγει την …όρεξη, στις ταβέρνες τις περιοχής, ο επισκέπτης µπορεί να πάρει µια γεύση από τα ψάρια της λίµνης (γριβάδια, τσιρόνια, µπράνα), τα εκλεκτά ντόπια κρέατα, τα εξαιρετικά φασόλια, µαγειρεµένα µε διάφορους τρόπους, αλλά και τα ιδιαίτερα τουρσιά που ετοιµάζουν οι νοικοκυρές. Ξενώνες, ξενοδοχεία και δωµάτια για όλα τα βαλάντια υπάρχουν στον Άγιο Γερµανό, στους Ψαράδες, στην Μικρολίµνη, στην Πύλη, στον Άγιο Αχίλλειο, στο Ανταρτικό, το Πλατύ, τον Λαιµό και άλλα χωριά της περιοχής.
Της Σοφίας Παπαδοπούλου