Τραμπ: Η επιστροφή από τον παγκόσμιο στον εθνικό καπιταλισμό, στην ξενοφοβία και στον ρατσισμό
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Tου Γιάννη Α. Μυλόπουλου(*)
Από τη στιγμή που πρόεδρος των ΗΠΑ εξελέγη ο δισεκατομμυριούχος Ντόναλντ Τραμπ, ο πλανήτης κινείται στην τροχιά μιας νέας και εντελώς διαφορετικής με το παρελθόν πραγματικότητας.
Από το Brexit μέχρι τον Τραμπ και από τη Λεπέν μέχρι τη… δική μας Χρυσή Αυγή και τις υπόλοιπες ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, η στροφή στον εθνικισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό καταγράφεται παντού ως το κορυφαίο κοινωνικό φαινόμενο της εποχής. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με εμφανή ανησυχία τις εξελίξεις, ενώ το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα στέκεται αμήχανα απέναντι στη νέα πραγματικότητα, αδύναμο να την ερμηνεύσει πολιτικά και γι αυτό και να αντιδράσει αποτελεσματικά.
Στην πρώτη δήλωσή του αμέσως μετά τις αμερικανικές εκλογές, ο γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς δήλωσε ότι ο Τραμπ αξιοποίησε τον θυμό της αποδυναμωμένης μεσαίας τάξης που δεν αντέχει άλλο το κατεστημένο που ελέγχει την οικονομία, την πολιτική και τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ.
«Οι πολίτες έχουν κουραστεί να εργάζονται περισσότερες ώρες για χαμηλούς μισθούς, να βλέπουν θέσεις εργασίας να φεύγουν μαζικά προς την Κίνα και τις υπόλοιπες Ασιατικές χώρες με τα πολύ χαμηλά μεροκάματα και να βλέπουν δισεκατομμυριούχους να μην πληρώνουν φόρους και να γίνονται πλουσιότεροι» δήλωσε ο δημοκρατικός γερουσιαστής, σε μια ψύχραιμη και νηφάλια πολιτική ανάλυση του αποτελέσματος των αμερικανικών εκλογών.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την ανάλυση, οι πολίτες στρεφόμενοι προς εθνικιστικές και ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις, εκφράζουν την έντονη αντίθεσή τους σε ένα οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο που τοποθετεί τον πλούτο και τα οικονομικά συμφέροντα πάνω από τις δικές τους ανάγκες.
Η εξήγηση αυτή βεβαίως, στην περίπτωση Τραμπ τουλάχιστον, υποκρύπτει μια αντίφαση. Διότι πως γίνεται και οι αμερικανοί πολίτες, αποδυναμωμένοι οικονομικά και οργισμένοι εναντίον του αμερικανικού πολιτικού και οικονομικού συστήματος, να υπερψηφίζουν για πρόεδρο έναν… δισεκατομμυριούχο, ο οποίος μάλιστα αυτάρεσκα παραδέχεται ότι φοροδιαφεύγει, αξιοποιώντας τα παράθυρα της αμερικανικής νομοθεσίας;
Η απάντηση βρίσκεται στη διαπίστωση ότι τα πυρά της κριτικής του νέου πλανητάρχη επικεντρώθηκαν στο πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο που συνδέεται με το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας. Ένα μοντέλο που δεν έπληξε μόνο τους αδύναμους κρίκους της παγκόσμιας οικονομικής αλυσίδας, αλλά και τη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, αφού αποδυνάμωσε τόσο τους αμερικανούς πολίτες, με την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας, όσο όμως και τους παραδοσιακούς αμερικανούς επιχειρηματίες, οι οποίοι είδαν τα κέρδη τους να χάνονται, ως αποτέλεσμα της νέας παγκοσμιοποιημένης τάξης πραγμάτων και του ισχυρού ανταγωνισμού που αυτή προκάλεσε. Αυτό το νέο κατεστημένο που γέννησε η παγκοσμιοποίηση, το οποίο στηρίχθηκε σε μια άκρως επιθετική εκδοχή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου της οικονομίας και το οποίο εν πολλοίς εκπροσώπησε η Χίλαρι Κλίντον, ήταν που αποδόμησε ο Ντόναλντ Τραμπ και ήταν αυτό που ένωσε τελικά τους αμερικανούς πολίτες υπέρ της υποψηφιότητάς του.
Η αντιπρόταση του Τραμπ για την οικονομία λοιπόν, δεν αμφισβήτησε το κυρίαρχο μοντέλο του οικονομικού φιλελευθερισμού, ούτε και κινήθηκε στην κατεύθυνση της θεραπείας των οικονομικών ανισοτήτων και των κοινωνικών αδικιών που αυτό παρήγαγε. Αντίθετα, ήταν μια επιστροφή στο δοκιμασμένο και εν πολλοίς αποτυχημένο παρελθόν του εθνικού καπιταλισμού.
Αντί δηλαδή η αντίδραση στη φτώχεια, τις ανισότητες και τις αδικίες που δημιούργησε το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας τις τελευταίες δεκαετίες, να γίνει αιτία για μια συνολική αμφισβήτηση του μοντέλου του οικονομικού φιλελευθερισμού, ανοίγοντας τον δρόμο για μια βιώσιμη ανάπτυξη με ισόρροπη έμφαση, εκτός από την κυρίαρχη οικονομία και στην αδικημένη κοινωνική και την απαξιωμένη περιβαλλοντική συνιστώσα, εν προκειμένω οδήγησε σε μια επιστροφή στην ασφάλεια ενός δοκιμασμένου παρελθόντος, το οποίο η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας προσπάθησε, αποτυχημένα όπως αποδεικνύεται σήμερα, να υπερβεί.
Η παρακμή του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, αντί να ανοίγει τον δρόμο σε μια νέα εποχή που θα βρίσκεται πιο κοντά στην ικανοποίηση του καθολικού αιτήματος για περισσότερη δημοκρατία και δικαιοσύνη στο οικονομικό πεδίο, δυστυχώς, ταυτίζεται σήμερα με μια άτακτη επιστροφή σε ένα κακό παρελθόν οικονομικών ανισοτήτων, κοινωνικών αδικιών και περιβαλλοντικών καταστροφών.
Το κενό που αφήνει σήμερα η απουσία ενός γνήσια προοδευτικού κινήματος σκέψης για το μέλλον της οικονομίας, οδηγεί μοιραία στην επανάληψη γνωστών και δοκιμασμένων συνταγών του παρελθόντος. Το εκρεμμές της ιστορίας θα συνεχίσει να ταλαντώνεται οπισθοδρομώντας, μέχρι να υπάρξει μια πειστική υποστήριξη της προοδευτικής εναλλακτικής πρότασης…
- Ο Γιάννης Α. Μυλόπουλος, είναι καθηγητής, Πρόεδρος της «Αττικό Μετρό ΑΕ»