Χίλαρι ή Τραμπ; Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε από το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γράφει ο Steen Jakobsen*
Μια πρόσφατη ομιλία μου περί μακροοικονομικών δανείζεται τον τίτλο της από τη διάσημη φράση του ηθοποιού Ρόμπιν Ουίλιαμς: «Περί ασχήμιας: Μην τα βάζετε με “άσχημους” ανθρώπους – δεν έχουν τίποτα να χάσουν».
Αυτό θεωρώ ότι αποτελεί και την ουσία της προεδρικής προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ. Η άσχημη αλήθεια σε σχέση με τη συγκεκριμένη αναμέτρηση έχει να κάνει με την ευρύτερη πραγματικότητα, αφού όποιος και αν εκλεγεί πρόεδρος θα καταγραφεί στην ιστορία ως ο «μη πρόεδρος»: ο πρόεδρος που μας έκανε να έχουμε ανάγκη, να δούμε και να απαιτήσουμε κάτι διαφορετικό.
Παρά τα δεικτικά εξώφυλλα και τη σχεδόν μακαρθικού τύπου επίθεση κατά του Τραμπ από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, το ζήτημα δεν είναι ο ίδιος ο Τραμπ ή οι λίγο ή πολύ βλακώδεις θέσεις του – ο Τραμπ απλώς εκφράζει την ανάγκη για αλλαγή. Αποτελεί πράγματι τον αντικαθεστωτικό υποψήφιο, αλλά όχι και το όραμά μας για το μέλλον.
Τελικά, ο Τραμπ ίσως και να νικήσει παρά το γεγονός ότι (και σίγουρα όχι επειδή) είναι… ο Τραμπ.
Αυτό, ωστόσο, δεν δικαιολογεί τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης που δεν θβάζουν στο στόχαστρο την Κλίντον. Εάν εκλεγεί, θα αποτελέσει τη λιγότερο δημοφιλή πρόεδρο στην ιστορία των ΗΠΑ, και αμφιβάλω αν οποιαδήποτε από τις πολιτικές της θα πετύχει κάτι θετικό για τη χώρα.
Ο κόσμος δεν χρειάζεται άλλον ένα γύρο πολιτικών τύπου Μπαράκ Ομπάμα. Μπορεί ο Ομπάμα να δημιούργησε περισσότερες θέσεις εργασίας, αλλά στην πραγματικότητα, υπό τη διακυβέρνησή του, το μέσο εισόδημα του Αμερικανού μειώθηκε. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι διοίκησε μια οικονομία η οποία δημιούργησε μεν περισσότερες θέσεις εργασίας, ωστόσο αυτές ήταν μικρότερης αξίας, ενώ η ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν μικρότερη από οποιαδήποτε άλλη διακυβέρνηση, με ρεκόρ αύξησης του χρέους.
Είμαι βέβαιος ότι ακόμα κι εγώ θα μπορούσα να δημιουργήσω θέσεις εργασίας με το ποσό των χρημάτων που ξόδεψε ο Ομπάμα!
Τονίζω ότι είμαι 100% αγνωστικιστής σε ό,τι αφορά την πολιτική. Στην πραγματικότητα, πιστεύω μάλιστα ότι οι επικείμενες εκλογές δεν έχουν καμία σημασία! Όχι, δεν πρόκειται για καινούριο φαινόμενο. Όχι, η Κλίντον δεν είναι η απάντηση… Αυτό που ισχύει, όμως, είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια επανατοποθέτηση και επαναδιαπραγμάτευση του κοινωνικού συμβολαίου από τις νέες γενιές.
Την τελευταία φορά που συνέβη αυτό ήταν τη δεκαετία του ’60, όταν τα τέκνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου διεκδίκησαν το δικαίωμα στην ειρήνη, στον έρωτα και στα ναρκωτικά. Σήμερα ενηλικιώνεται η γενιά του Τείχους του Βερολίνου, και αυτή τη φορά στο επίκεντρο τίθεται η αντιπαγκοσμιοποίηση και η αντίθεση στο κατεστημένο – και, φυσικά, τα ναρκωτικά.
Το πραγματικό εκλογικό ζήτημα στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, είναι πώς θα διαχειριστούμε τη διάλυση του κοινωνικού συμβολαίου. Η κοινωνία έχει οδηγηθεί τόσο μακριά από τη φυσική ισορροπία της σε ό,τι αφορά τις αγορές, την κοινωνική ομοιογένεια, την ισότητα και την παραγωγικότητα, που η επιστροφή στην «κανονικότητα» θα έχει κόστος, τόσο πολιτικό όσο και σε όρους ανάπτυξης και προοπτικών.
Για να το θέσουμε διαφορετικά, όταν εξετάζουμε την Ιστορία, καταλαβαίνουμε ότι η διαδικασία επαναπροσδιορισμού απαιτεί εκτός των άλλων να αισθανθούμε, να νιώσουμε και να βιώσουμε όλα όσα δεν θέλουμε προκειμένου να κινηθούμε προς αυτά που θέλουμε: μια καλύτερη εκδοχή της κοινωνίας εν γένει, αλλά κυρίως μια καλύτερη εκδοχή της δικής μας πραγματικότητας.
Ο επόμενος γύρος εκλογών αφορά τη διαμαρτυρία. Θα ακολουθήσει πρώτα μια κρίση, και μετά θα έρθει το νέο ξεκίνημα.
Πιστεύω ακράδαντα, και έχω επανειλημμένα τονίσει, ότι οι άνθρωποι χρειάζεται να αποτύχουμε προκειμένου να απαιτήσουμε την αλλαγή.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτή τη δυναμική, η προεδρική εκστρατεία στις ΗΠΑ υπολείπεται των περιστάσεων σε πολλά επίπεδα εκτός από ένα: η αποτυχία είναι σχεδόν εγγυημένη.
Αν κερδίσει η Κλίντον, η πιθανότητα μιας ύφεσης αυξάνεται κατακόρυφα και οι μεγάλες επιχειρήσεις θα επιστρέψουν σε ένα καθεστώς λειτουργίας τύπου ’70, υπό τη διακυβέρνηση ενός Λευκού Οίκου που θα θυμίζει απολυταρχικό Πολιτικό Γραφείο.
Αν κερδίσει ο Τραμπ, θα μπούμε σε άμεση τροχιά μαζικής πολιτικής αναταραχής, με το τέλος του μονοπωλίου Δημοκρατικών-Ρεπουμπλικάνων στην πολιτική σκηνή να δίνει τη θέση του σε μια κοινωνική ατζέντα η οποία θα στρέφεται ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, την ανοιχτή διάθεση και το εμπόριο. Το μόνο θετικό από μια τέτοια αλλαγή θα είναι το ίδιο το γεγονός της αλλαγής.
Οι προσεχείς αμερικανικές εκλογές δεν θα έχουν νικητές, μόνο ηττημένους – αλλά μην απελπίζεστε. Οι ΗΠΑ και η παγκόσμια οικονομία θα επανέλθουν, και μάλιστα εντυπωσιακά δριμύτερες, αλλά το πολιτικό σκηνικό έχει επιτέλους συντονιστεί με τη δυσχερή οικονομική πραγματικότητα που δημιούργησαν οι κεντρικοί τραπεζίτες. Με αυτό θέλω να πω ότι τα συνεπακόλουθα χαμηλά επίπεδα που σημειώνονται στην πολιτική, τα οικονομικά, τα επιτόκια και τον πληθωρισμό, και τα υψηλά επίπεδα σε ό,τι αφορά την αποτίμηση των χρηματοοικονομικών προϊόντων και την ανισότητα, φθάνουν στο τέλος τους.
Η μεταβλητότητα και η αβεβαιότητα θα είναι υψηλές τους επόμενους εννέα μήνες (μέχρι τις εκλογές στη Γερμανία), αλλά στο τέλος της ιστορίας τα πολλά λόγια πρέπει να τελειώνουν και η πραγματικότητα να λαμβάνει τη θέση της.
Αυτά είναι τα καλύτερα νέα που θα μπορούσαμε να έχουμε. Αποδεχόμενοι το γεγονός ότι απαιτείται άμεσα μια διόρθωση του κοινωνικού συμβολαίου, έχουμε τη δυνατότητα μιας κάθετης ανάκαμψης (V-shaped) ήδη από τις ενδιάμεσες εκλογές του 2018 στις ΗΠΑ.
Αυτοί που τελικά δεν έχουν τίποτα να χάσουν είναι οι ψηφοφόροι, όχι οι άσχημοι. Αυτή τη φορά, αυτό που επιθυμούν είναι η αλλαγή. Αν το καταλάβετε αυτό, δεν έχετε τίποτα να φοβάστε από τον επόμενο γύρο των εκλογών.
- Chief Economist και CIO, Saxo Bank A/S