Η φιλία δυο αυταρχικών: Επικίνδυνη φυγή προς τα εμπρός του Πούτιν και του Ερντογάν
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Οι δαπάνες για την Άμυνα, εισιτήριο για την επιβίωση της Ελλάδας, με την Ατζέντα 2030 οι ισχυρότερες Ένοπλες Δυνάμεις στην ιστορία της χώρας, λέει ο Νίκος Δένδιας
Η Τζιλ Μπάιντεν μπαίνει στην πρώτη γραμμή της προεδρικής προεκλογικής εκστρατείας: Δεν θα επιτρέψουμε σε 90 λεπτά να αντικαταστήσουν 4 χρόνια
Γράφει ο Παντελής Οικονόμου*
Δύο φαινομενικά ανεξάρτητα γεγονότα των προηγούμενων ημερών θα μπορούσαν να θεωρηθούν προμήνυμα εξελίξεων και αλλαγών στις σχετικές ισορροπίες της ευρύτερης περιοχής μας.
Αναφέρομαι στην «ξαφνική» εκ μέρους της Ρωσίας αναστολή δύο πυρηνικών συμφωνιών της με τις ΗΠΑ και τον τερματισμό μιας τρίτης, καθώς και στην πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου προέδρου στην Τουρκία. Οι συμφωνίες αφορούν τον πυρηνικό αφοπλισμό, αλλά και τη στενή συνεργασία των δύο χωρών στον ειρηνικό τομέα της πυρηνικής έρευνας, της ανάπτυξης και της τεχνολογίας και χρονολογούνται από το 2000 και μετά. Είχαν θεωρηθεί παγκοσμίως δείγματα μιας ουσιαστικής προσπάθειας των δύο ισχυρότερων αντιπάλων του Ψυχρού Πολέμου για ειρηνική επαναπροσέγγισή τους.
Η επικυρωμένη την 3η Οκτωβρίου 2016 από τη ρωσική Δούμα απόφαση του προέδρου Πούτιν για την αναστολή των πυρηνικών συμφωνιών, αιτιολογείται ως «συνέπεια των κυρώσεων που επέβαλαν οι ΗΠΑ στη Μόσχα μετά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014». Επιπλέον, η Ρωσία θέτει και συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την επανενεργοποίηση των συμφωνιών. Αυτές περιλαμβάνουν, τη μείωση των αμερικανικών υποδομών και στρατευμάτων στις χώρες που προσχώρησαν στο ΝΑΤΟ μετά την 1η Σεπτεμβρίου 2000, την άρση όλων των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας που επιβλήθηκαν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και τέλος, «αποζημίωση για τη ζημία που έχουν προκαλέσει». Μπορεί εύκολα ο καθείς να συμπεράνει ότι η αποδοχή από τις ΗΠΑ των παραπάνω ρωσικών απαιτήσεων, υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι εξωπραγματική.
Οι εν λόγω συμφωνίες δεν κατατέθηκαν ποτέ στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) του ΟΗΕ. Διατήρησαν έναν διμερή νομικό χαρακτήρα. Εγκυροι διεθνείς παρατηρητές θεωρούν σήμερα βέβαιο ότι, αν η ρωσική απόφαση διακοπής της πυρηνικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ μεταφερθεί στον ΙΑΕΑ, θα ενταθεί επικίνδυνα η υπάρχουσα δυσαρέσκεια στην πλειονότητα των κρατών – μελών του αναφορικά με τη μη ικανοποιητική πρόοδο στον πυρηνικό αφοπλισμό των ισχυρών (βασικά ΗΠΑ και Ρωσίας) όπως και τον ελλιπή έλεγχο της μη-διασποράς των πυρηνικών όπλων (περίπτωση Βόρειας Κορέας). Οι συνέπειες από ενδεχόμενη διεθνοποίηση της έλλειψης συνεργασίας μεταξύ των δύο ισχυρότερων «παικτών», ειδικά στον χώρο της μη-διασποράς των πυρηνικών όπλων, θα είναι σοβαρές και, προς το παρόν, απρόβλεπτες.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας και μιας υποβόσκουσας νέας κρίσης, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, μια ισχυρή προσωπικότητα, αδιαμφισβήτητος πατριώτης και ηγέτης μεγάλης δύναμης, επισκέφθηκε πριν λίγες μέρες, τη 10η Οκτωβρίου 2016, τον πρόεδρο Ερντογάν στην Τουρκία. Εναν ηγέτη που κύρια χαρακτηριστικά του είναι επίσης η υπέρμετρη τόλμη, η ισχυρή προσωπικότητα και το μεγάλο όνειρό του για την πατρίδα του. Μια χώρα που κι αυτή, όπως και η Ρωσία, ζει τις δικές της εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Πολλά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά των δύο ηγετών, όπως και πολλά τα κοινά συμφέροντα των χωρών τους. Κοινό είναι όμως και το κλίμα πίεσης το οποίο βιώνουν οι δυο χώρες μέσα σε μια περιφερειακή αλλά και ευρύτερη απομόνωση. Κι ενώ είναι πολλοί οι θεωρητικά κοινοί στόχοι τους, είναι περισσότερες και διαφορετικές οι «κόκκινες γραμμές» που ο καθένας τους, για δικούς του λόγους, δεν προτίθεται να υπερβεί.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Και οι δύο προωθούν την εμβάθυνση της συνεργασίας τους με επίκεντρο τη Συρία, έχουν όμως τελείως διαφορετικές και άκαμπτες επιλογές στις συμμαχίες και συνεργασίες τους στην περιοχή και ουσιαστικά διαφορετικούς στρατηγικούς στόχους. Επίσης, ενώ προωθούν τη συνεργασία τους στον χώρο της ενέργειας, συμβατικής και πυρηνικής, οδηγούν με αυτή την προσπάθειά τους σε αλλαγές γεω-οικονομικών ισορροπιών που είναι άκρως δυσάρεστες και ανεπιθύμητες στις ΗΠΑ, τον μεγάλο ανταγωνιστή-αντίπαλο του ενός αλλά στρατηγικό σύμμαχο του άλλου.
Είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να προβλεφθούν οι συνέπειες των όποιων αποφάσεων έλαβαν οι συγκεκριμένοι δύο «ισχυροί και τολμηροί» ηγέτες στην πρόσφατη συνάντησή τους, μέσα σε ένα κλίμα επιταχυνόμενων κρίσεων και κάτω από την ιχυρή πίεση που τους ασκείται. Παρόμοιοι ηγέτες συνήθως αποστρέφονται τα πιεστκά αδιέξοδα και επιλέγουν τη «φυγή προς τα εμπρός» αντί μιας ταπεινωτικής υποχώρησης. Για τους παραπάνω λόγους, η σύμπραξη των δύο συγκεκριμένων ηγετών και οι πιθανές παράπλευρες συνέπειές της πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής από τα κράτη της ευρύτερης περιοχής, και όχι μόνον.
- Ο Παντελής Οικονόμου είναι διδάκτορας Πυρηνικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Βιέννης, πρώην ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, μέλος της Επιτροπής Διαλόγου και του τομέα Εξωτερικής Πολιτικής και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Ποταμιού.