Το πέρασμα από το παρελθόν στο παρόν στην Πύλη Τρικάλων
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Στρατηγικό πέρασμα της πεδινής Θεσσαλίας προς τα ορεινά της Πίνδου και την Ηπειρο, η Πύλη ήταν πάντα ένα διαχρονικό σταυροδρόμι. Στην Πύλη, την πόλη-διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, θα σε παροτρύνουν να δεις τρία μνημεία: το βυζαντινό στολίδι της Πόρτας Παναγιάς, το μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνα και το γεφύρι της Πύλης.
Δεν έχει σημασία η σειρά, σημασία έχει πως αυτά τα τρία συνδέονται στενά μεταξύ τους. Η Πόρτα Παναγιά είναι ένας βυζαντινός Ναός ηλικίας περίπου 800 ετών (χτίστηκε το 1283). Τον είπαν και «Παναγιά των Μεγάλων Πυλών», για ευνόητους λόγους, η σημασία του μάλιστα γίνεται ακόμα μεγαλύτερη από κάτι ιδιαίτερο: δεξιά κι αριστερά της πύλης του Ιερού σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση δύο ολόσωμα ψηφιδωτά, της Παναγίας και του Χριστού, τοποθετημένα αντίθετα προς την παράδοση, με τον Χριστό αριστερά και την Παναγία δεξιά.
Ο Ναός αποτελεί μετόχι της Μονής του Αγίου Βησσαρίωνα, ένα μοναστήρι-φρούριο περίπου 5 χλμ. βόρεια της Πύλης. Ιδρύθηκε γύρω στα 1530 από τον Αγιο Βησσαρίωνα και είναι γνωστή, κυρίως, για δύο πράγματα: την εξαιρετική αγιογράφηση του καθολικού της από τον ζωγράφο Τζώρτζη, και το γεγονός πως είναι άβατο για τις γυναίκες (υπάρχει ωστόσο ένα ξωκλήσι στον περίβολο που μπορούν να επισκέπτονται και γυναίκες).
Πώς συνδέεται τώρα το μοναστήρι με το γεφύρι της Πύλης; Λέγεται πως το περίφημο πέτρινο τοξωτό γεφύρι, με μήκος 67 μ. και μέγιστο ύψος τα 30 μ., που ενώνει τις όχθες του ποταμού Πορταϊκού, το έχτισε ο ίδιος ο Αγιος Βησσαρίων (όπως και άλλα γεφύρια της περιοχής) το 1514.
Ωστόσο, το πιο σπουδαίο γεφύρι της περιοχής είναι σίγουρα το υπέροχο γεφύρι της Παλαιοκαρυάς (11 χλμ. από την Πύλη), ένα κομψοτέχνημα του 16ου αι., με τον διπλό καταρράκτη του. Θα φτάσεις ακολουθώντας ασφαλτόδρομο που θα σε φέρει μπροστά ακριβώς στο γεφύρι. Από την Παλαιοκαρυά αρχίζει η ανάβαση στις πλαγιές του επιβλητικού Κόζιακα, μέρος της ραχοκοκαλιάς της Πίνδου.
Στα δάση του περιδιάβαινε ο Ασκληπιός, λέει η μυθολογία, ο θεός της Ιατρικής, αναζητώντας στην πλούσια βλάστηση τα βοτάνια που θα τον βοηθούσαν στα γιατρικά του. Σήμερα το βοτάνι της τοπικής οικονομίας λέγεται «τουρισμός» και φύεται κυρίως στα χειμερινά θέρετρα της Ελάτης και του Περτουλίου. Η Ελάτη ή Τύρνα, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι γεμάτη περιποιημένους ξενώνες και εστιατόρια, και το υψόμετρο των 950 μ. είναι ό,τι πρέπει για να κρατάει το χιόνι και να μετατρέπει το χωριό σε ένα ονειρικό σκηνικό που τίποτα δεν ζηλεύει από τα θέρετρα των Αλπεων.
Στην Ελάτη θα βρεις και το τελευταίο βενζινάδικο πριν συνεχίσεις προς το γραφικό, πετρόκτιστο Περτούλι. Στα ονομαστά περτουλιώτικα λιβάδια γίνεται κάθε καλοκαίρι και το «αντάμωμα των Σαρακατσάνων», το πιο μεγάλο υπαίθριο πανηγύρι στην Ελλάδα, με χιλιάδες Σαρακατσάνους, παραδοσιακά ντυμένους, να σμίγουν και να τιμούν τα έθιμα της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Οποιαδήποτε άλλη εποχή μπορείς να εξερευνήσεις τα λιβάδια κάνοντας ιππασία (Magic Sport, τηλ. 24340 71193), να δεις το Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου (θα αναγνωρίσεις τα όριά του από τις κόκκινες μπάρες) όπου ασκούνται οι φοιτητές της Δασοκομίας, ενώ τον χειμώνα οπωσδήποτε θα επισκεφτείς μία και δύο φορές το δημοφιλέστατο χιονοδρομικό κέντρο.
Βλαχοχώρια και Γόμφοι
Συνέχεια προς τα βλαχοχώρια της Πύλης, το Νεραϊδοχώρι με το μονότοξο γεφύρι του Χατζηπέτρου, απ’ όπου κάποτε, πριν έρθει η άσφαλτος, ξεκινούσε η Βλαχόστρατα που ένωνε την Ηπειρο με τα Τρίκαλα (το πλακόστρωτο μονοπάτι υπάρχει ακόμη), η Πύρρα, με την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, απ’ όπου όλο το χωριό φαίνεται σαν να κοιτάς απ’ το παράθυρο αεροπλάνου, η γραφική Δέση και τα πιο απομακρυσμένα χωριά Γαρδίκι και Αθαμανία, στα σύνορα πια με την Ηπειρο.
Ελάχιστοι κάτοικοι τον χειμώνα, όλα όμως αυτά τα χωριά αναζωογονούνται το καλοκαίρι. Επιστρέφοντας στην Πύλη, πάρε τον κεντρικό δρόμο προς τα Τρίκαλα και κάνε μια παράκαμψη για το χωριό των Γόμφων, όπου θα βρεις τον πρόεδρο της κοινότητας Γιάννη Γιώτα που θα σου μιλήσει με θέρμη για τους απίστευτους αρχαιολογικούς θησαυρούς που ανακαλύφθηκαν γύρω από το χωριό.
Ειδικά στον λόφο του Λογγαράκου, αλλά και σε γειτονικούς τύμβους, ήρθαν στο φως συγκλονιστικά ευρήματα (ένα μαρμάρινο σκυλάκι, χρυσό στεφάνι κ.ά.) η επίσημη έκθεση των οποίων αναμένεται με αγωνία.
Γιάννης Μαντάς, www.ethnos.gr