Yπαρξιακό άγχος: Η μάστιγα του σύγχρονου ανθρώπου




Ο σύγχρονος άνθρωπος και ιδιαίτερα εκείνος, ο οποίος διαβιεί σε κοινωνικά πλαίσια που μαστίζονται από έντονη κοινωνικο-οικονομική κρίση, εκτός  όλων των άλλων αγωνιών και ψυχοπιεστικών καταστάσεων  βιώνει και  υπαρξιακό άγχος, με πολύπλευρες επιδράσεις στην ψυχοσωματική ισορροπία του. Πιο ευάλωτοι οι έφηβοι, οι οποίοι  βιώνουν διαρκείς και έντονες υπαρξιακές ανησυχίες και αγωνίες και για τους οποίους έχει φανεί ότι ο φόβος θανάτου είναι ένας από αυτούς που αναφέρουν πιο συχνά.

Όπως επισημαίνει στο www.praktoreio-ygeias.gr  του ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου, Επίκουρος Καθηγητής Ψυχολογίας ΕΚΠΑ, η έννοια του υπαρξιακού άγχους συνιστά θεμελιώδες ανθρώπινο ζήτημα με στέρεη φιλοσοφική βάση και τεκμηρίωση. Πρόκειται ουσιαστικά για μορφή νεύρωσης η οποία συνδέεται με τρεις έννοιες-άξονες: τύχη-θάνατος, νόημα-κενό, ενοχή-καταδίκη. Συγκεκριμένα, στον πρώτο άξονα, το άγχος θανάτου συνιστά την απόλυτη απειλή για τη ζωή και την ευεξία του ατόμου, ο δεύτερος άξονας αναφέρεται στη σημασία που αποδίδει ένας άνθρωπος στην ίδια τη ζωή, ενώ ο τρίτος σχετίζεται με την δεοντολογία και την ηθική ταυτότητα κάθε προσώπου ατομικά. Έχει φανεί ότι ο φόβος θανάτου συνιστά έναν από τους πλέον συχνά αναφερόμενους φόβους, η αναζήτηση νοήματος αποτελεί τον πυρήνα ορισμού του υπαρξιακού άγχους, ενώ ο φόβος για την καταδίκη συνδέεται με τις αυτο-επιβεβαιώσεις που ορίζει ο καθένας.
Έφηβοι

«Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι οι έφηβοι αποτελούν την πλέον εκείνη ευάλωτη ομάδα που βιώνει διαρκείς και έντονες υπαρξιακές ανησυχίες και αγωνίες», αναφέρει ο κ. Αντωνίου. «Η εφηβεία έχει θεωρηθεί ως περίοδος αναζήτησης κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιείται μία συστηματική προσπάθεια από την πλευρά των εφήβων να αντιμετωπίσουν τις όποιες υπαρξιακές αγωνίες βιώνουν λόγω του γεγονότος του αναπόφευκτου του θανάτου, του αισθήματος της προσωπικής και βασανιστικής μοναξιάς και της διαρκούς και εναγώνιας αναζήτησης προς τη νοηματοδότηση του προσωπικού βίου δεδομένου ότι η γνωστική ανάπτυξη του εφήβου επιτρέπει την εκδήλωση υπαρξιακών ανησυχιών».

Εκδηλώσεις και επιπτώσεις υπαρξιακού άγχους

Όπως αναφέρει ο κ. Αντωνίου στο www.praktoreio-ygeias.gr, οι άνθρωποι διακρίνονται από μία έμφυτη προσπάθεια να αναζητούν πράγματα και καταστάσεις που θεωρούν σημαντικά και προσδίδουν νόημα στη ζωή τους. Η αδυναμία του ανθρώπου να επιτύχει τον σκοπό αυτό, τον οδηγεί εν συνεχεία σε καταστάσεις από τις οποίες με δυσκολία μπορεί να απεγκλωβιστεί. Ενίοτε, τα πρόσωπα αυτά αποδεικνύονται λιγότερο αποτελεσματικά, καθώς έχει φανεί ότι όταν για κάθε πράξη κάποιος αναρωτιέται για την ύπαρξη πιθανού νοήματός της, τότε ενδεχομένως με μεγαλύτερη δυσκολία και σε πιο μακρό χρόνο αυτή διεκπεραιώνεται. Πολλά δε εξ αυτών των προσώπων με πραγματικά μεγάλη δυσκολία προσδίδουν νόημα και ενδιαφέρον σε περιορισμένου εύρους πράγματα και το πλέον σημαντικό είναι η ελάχιστη ευχάριστη διάθεση που αποκομίζουν από αυτά.

«Το άγχος είναι το κυρίαρχο εκείνο συναίσθημα που συνδέεται με τον θάνατο και ο φόβος μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη καταθλιπτικής και αγχώδους διαταραχής που θα εγείρουν αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό, το μέλλον και τον κόσμο εν γένει», τονίζει ο κ. Αντωνίου. Τα περιορισμένα επίπεδα δημιουργικότητας, η έλλειψη στοχοθεσίας σε επιμέρους τομείς και η απουσία ουσιαστικής αλληλεπίδρασης συνήθως αποτελούν τη συμπτωματολογία του υπερβολικού άγχους. Το μακροχρόνιο, έντονο, πέραν των προσωπικών ορίων, υπαρξιακό άγχος ενδέχεται να οδηγήσει και σε ψυχωτικές καταστάσεις. Όπως σημειώνει ο Καθηγητής,  το υπαρξιακό άγχος εμφανίζει υψηλότερη συνάφεια με τις κλίμακες κατάθλιψης εν συγκρίσει προς εκείνες του άγχους, ενώ έχει παρατηρηθεί σύνδεση με την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Τρόποι αντιμετώπισης

«Ο ρόλος της πνευματικότητας και της θρησκευτικότητας είναι φανερό ότι ασκεί θετική επίδραση στην ψυχική υγεία των ανθρώπων που βιώνουν υπαρξιακό άγχος», αναφέρει ο κ. Αντωνίου. «Θεωρείται γόνιμη και ενδεχομένως απαραίτητη η καλλιέργεια κάθε σχετικής μεθόδου προς την κατεύθυνση της εδραίωσης και περαιτέρω ανάπτυξης των ανωτέρω διαστάσεων. Κάτι τέτοιο βέβαια, σαφώς, αποτελεί στόχο για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, ενώ η επιλογή της κατάλληλης κατά περίπτωση μεθόδου ανήκει τόσο στο άτομο, την οικογένειά του όσο και τις ευρύτερες ομάδες στις οποίες αυτό εντάσσεται. Ωστόσο, η πλήρης κατανόηση του βαθμού σημαντικότητας προς την υιοθέτηση τέτοιων προσεγγίσεων, η εφαρμοσμένη εμπέδωσή τους, καθώς και η εξοικείωση προς διαδικασίες πρόληψης κρίνονται επιβεβλημένες καθώς κατ’ ουσίαν συνιστούν ζήτημα ψυχικής υγείας των προσώπων με ανάλογα βιώματα».

Έφη Φουσέκη, ΑΠΕ/ΜΠΕ

 

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: