Η Αεροπορική βάση στο Ινσιρλίκ : Βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο σημαντικών γεγονότων
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία που όπως είναι γνωστό είχε μεταξύ άλλων και ως συνέπεια την αναστολή λειτουργίας της γνωστής αεροπορικής βάσης στο Ινσιρλίκ, αλλά και μία ενδιαφέρουσα μελέτη του αμερικανικού ερευνητικού κέντρου The Stimpson Center που δόθηκε στη δημοσιότητα πριν λίγες ημέρες ( Βλ. σχετικό δημοσίευμα στο mignatiou.com) αναζωογόνησαν το ενδιαφέρον για την αεροπορική αυτή βάση.
Η μελλοντική λειτουργία της θα είναι σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες και ένα από τα θέματα που θα συζητήσει ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος Τζ. Μπάϊντεν όταν, όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, θα επισκεφθεί την Τουρκία στις 24 Αυγούστου.
Η συγκεκριμένη αεροπορική βάση είχε πάντα, χωρίς αμφιβολία, μεγάλη στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ κυρίως λόγω της γεωγραφικής θέσης της που εξασφάλιζε τεράστιας σημασίας επιχειρησιακές δυνατότητες, και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που ο σκοπός της δημιουργίας της αλλά και οι δραστηριότητες που εξυπηρετούσε, βρέθηκαν στο επίκεντρο γεγονότων και εξελίξεων. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1951 για να ολοκληρωθεί τρία χρόνια αργότερα το 1954 με την υπογραφή της Συμφωνίας για την χρήση της βάσης ανάμεσα στο Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας και την Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία. Η αρχική ονομασία της ήταν Αεροπορική Βάση Αδάνων. Μετονομάσθηκε σε βάση του Ινσιρλίκ τον Φεβρουάριο του 1958 και έκτοτε είναι γνωστή με την ονομασία αυτή.
Περίοδος του «Ψυχρού Πολέμου» τότε και έτσι η κύρια δραστηριότητα που εξυπηρετείτο από την βάση ήταν σε σχέση με την Σοβιετική Ένωση, χωρίς όμως να έχει αποκλεισθεί η χρήση της και σε άλλες περιπτώσεις όπως ξεκινώντας από την κρίση στο Λίβανο το 1958,διάσταση που διατηρήθηκε από τότε και που σήμερα λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης στη Μέση Ανατολή έχει ιδαίτερη σημασία.( Αξίζει πάντως να διερευνηθεί αν η βάση χρησιμοποιήθηκε και κατά την διάρκεια της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974).
Παρά το γεγονός ότι στη βάση στάθμευαν διαφόρων τύπων (μαχητικά και μεταγωγικά) αεροσκάφη της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας , η βάση του Ινσιρλίκ ήταν περισσότερο γνωστή διότι «φιλοξενούσε» τα γνωστά Αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροσκάφη U2 που εκτελούσαν αναγνωριστικές πτήσεις σε στρατηγικής σημασίας περιοχές της τότε Σοβιετικής Ένωσης αλλά και πυρηνικά όπλα τύπου Jupiter(πύραυλοι) και B61(βόμβες).
Από την συγκεκριμένη βάση μεταφέρθηκε σε άλλη βάση στο Πακιστάν το αεροσκάφος U2 το οποίο , όπως είναι γνωστό, με πιλότο τον Francis Gary Powers κατερρίφθη το 1960, από τους Σοβιετικούς ενώ εκτελούσε αναγνωριστική πτήση πάνω από στρατιωτική περιοχή της Σοβιετικής Ένωσης. Το γεγονός της κατάρριψης, η συλλογή του υλικού που βρέθηκε στο αεροσκάφος, η σύλληψη δίκη και καταδίκη του Francis Gary Powers επηρέασε αρνητικά την επιχειρούμενη τότε προσέγγιση ανάμεσα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ D. Eisenhower και τον τότε ισχυρό άνδρα της Σοβιετικής Ένωσης Nikita Krutschev ( Η ιστορία και οι μετέπειτα εξελίξεις αποτέλεσαν το θέμα της πρόσφατης ταινίας του Στήβεν Σπίλμπεργκ με τίτλο “ The Bridge Of Spies” και πρωταγωνιστή τον γνωστό ηθοποιό Tom Hanks).
Η σοβαρή κρίση στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Σοβιετική Ένωση για τα πυρηνικά όπλα στην Κούβα το 1962 ( περισσότερο γνωστή ως Cuban Missile Crisis), ανέδειξε και την άλλη σημαντική για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δραστηριότητα της βάσης: την «φιλοξενία» στις αποθήκες της πυρηνικών όπλων τύπου Jupiter και B61.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του που δημοσιεύθηκε πρόσφατα , με τίτλο « The H bombs in Turkey» στο περιοδικό New Yorker, ο γνωστός αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Erik Schlosser στη διάρκεια της κρίσης ο τότε Υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ Robert Macnamara, φοβούμενος μήπως κάποιοι Τούρκοι αξιωματικοί αποφασίσουν την χωρίς άδεια εκτόξευση των πυραύλων εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, είχε δώσει εντολή να εισαχθεί στους μηχανισμούς των πυραύλων ένα σύστημα που εξαρτούσε την χρήση των πυραύλων από την εισαγωγή κωδικών, καθιστώντας έτσι αδύνατη την χρήση από όποιον δεν γνώριζε τούς κωδικούς αυτούς ( το σχέδιο είναι γνωστό με την κωδική ονομασία PAL –Permissive Action Links-). Στο ίδιο άρθρο ο Shlosser αναφέρει ότι κατά την διάρκεια της Ελληνο-Τουρκικής κρίσης το 1974 οι ΗΠΑ απέσυραν τα πυρηνικά όπλα που είχαν αποθηκευμένα σε βάσεις στην Ελλάδα ενώ κατέστρεψαν τους μηχανισμούς των όπλων που ήταν στην Τουρκία.
Οι εξελίξεις της κρίσης στην Κούβα τότε είναι γνωστές. Η κρίση έληξε όταν πέρα από τις δημόσιες αντιπαραθέσεις και δηλώσεις και την ανταλλαγή επιστολών οι Πρόεδροι των ΗΠΑ J.F. Kennedy και της Σοβιετικής Ένωσης Nikita Kruschev υπέγραψαν μία συμφωνία που κρατήθηκε μυστική σύμφωνα με την οποία η Σοβιετική Ένωση θα απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα και οι ΗΠΑ τους πυραύλους Jupiter από την Τουρκία( τη βάση του Ινσιρλίκ). Σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε με τίτλο “ The Real Cuban Missile Crisis” το 2013 στο περιοδικό The Atlantic ο επίσης γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος και πρώην αρχισυντάκτης του περιοδικού Benjamin Schwarz αναφέρει ότι ο Robert Kennedy Αδελφός του Προέδρου και τότε Υπουργός Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σε συνάντηση που είχε με τον επί πολλά χρόνια πανίσχυρο πρέσβη της Σοβιετικής Ένωσης στις ΗΠΑ Anatoly Dobryninείχε δηλώσει ότι οι ΗΠΑ επρόκειτο να αποσύρουν τους πυραύλους από την Τουρκία και επρόκειτο πλέον να το κάνουν πολύ γρήγορα.
Και πράγματι οι πύραυλοι Jupiter αποσύρθηκαν. Παρέμειναν όμως οι βόμβες Β61. Αυτό άλλωστε δικαιολογεί και τον τίτλο της μελέτης του ερευνητικού κέντρου Stimpson μέσα στην οποία εκφράζονται οι φόβοι οι βόμβες Β61 να κλαπούν και να βρεθούν σε χέρια τρομακρατών.( Ο τίτλος της μελέτης είναι: B61 Life Extension Program Costs and Policy Considerations).
Η στρατηγική σημασία της Βάσης του Ινσιρλίκ και για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είναι δεδομένη. Για την Τουρκία η λειτουργία της βάσης πέρα από την επιχειρησιακή σημασία της αποτελεί, όπως μάλλον δείχνουν οι εξελίξεις , και ένα σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί στις συζητήσεις και με τις ΗΠΑ και με το ΝΑΤΟ και με την ΕΕ αλλά και με τη Ρωσία που δεν θα ήθελε επανάληψη των δραστηριοτήτων της περιόδου του «Ψυχρού Πολέμου». Από τη στιγμή που το μέλλον της βάσης συζητηθεί, αν τελικά γίνει αυτό , κατά την επίσκεψη Μπάϊντεν στην Τουρκία, θα ήταν μάλλον χρήσιμο τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος να παρακολουθήσουν την εξέλιξη του θέματος.
Και τούτο γιατί είναι ενδεχόμενο οι εξελίξεις στην Τουρκία και τις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις να οδηγήσουν τις ΗΠΑ να εξετάσουν την πιθανότητα να αναζητήσουν «εναλλακτική» λύση για την βάση του Ινσιρλίκ. Σε μία τέτοια περίπτωση μπορεί να ζητηθεί και από τις δύο χώρες να υποδείξουν εναλλακτικές λύσεις στο έδαφος τους. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν ποιες τέτοιες δυνατότητες υπάρχουν και στις δύο χώρες. Αν τελικά συμβεί αυτό σημαντικό μέρος της διαχείρισης του ζητήματος θα εξαρτάται και από την Ελλάδα και από την Κύπρο.
