Οι σχέσεις Πούτιν και Ερντογάν: Νέες προοπτικές μέσα από μια απόπειρα πραξικοπήματος;
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Οι πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ο πρόεδρος Πούτιν και οι Ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ενημέρωσαν τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογκάν για την απόπειρα πραξικοπήματος , και συνέβαλαν στην διάσωση του από την επικείμενη επίθεση των πραξικοπηματιών εναντίον του, υποδεικνύουν μία πολύ σοβαρή εξέλιξη τόσο για το μέλλον των Ρωσο-Τουρκικών σχέσεων , οι οποίες όπως είναι γνωστό είχαν διαταραχτεί μετά την κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού στα σύνορα με τη Συρία, όσο και για το μέλλον των υφιστάμενου συσχετισμού δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αν πράγματι υπάρξει παραπέρα εξέλιξη των σχέσεων των δύο χωρών.
Ίσως το γεγονός ότι ο Τούρκος πιλότος που κατέρριψε το Ρωσικό αεροσκάφος, συνελήφθη ως μέλος της ομάδας των πραξικοπηματιών να έχει πλέον ιδιαίτερη σημασία για την παραπέρα πορεία των Ρωσο-Τουρκικών σχέσεων . Στην ίδια κατεύθυνση θα είναι και μία συνάντηση μεταξύ του κ. Πούτιν και του κ. Ερντογκάν, αν τελικά πραγματοποιηθεί , στο πλαίσιο της συνάντησης των G20 τις αμέσως επόμενες ημέρες.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μία επανεκκίνηση των Ρωσο-Τουρκικών σχέσεων που με αφορμή την πράγματι ανεκτίμητη βοήθεια των Ρώσων προς τον κ. Ερντογκάν και το καθεστώς του στην παρούσα συγκυρία, έχει ως στόχο την μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων για κάθε μια από τις δύο χώρες. Θα επηρεάσει όμως και τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή δημιουργώντας νέους συσχετισμούς και ενδεχομένως αναδεικνύοντας νέες κατευθύνσεις. Εξετάζοντας τις παραμέτρους και την ιστορία τόσο των Ρωσο –Τουρκικών σχέσεων όσο και της κάθε μίας από τις δύο χώρες, γίνεται σαφές ότι μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι βέβαια μία εύκολη υπόθεση, με δεδομένη μάλιστα και την πολυπλοκότητα των παραμέτρων που προσδιορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται τα γεγονότα. Όμως η Ιστορία έχει καταδείξει ότι μέσα από κρίσεις πολλές φορές γεννιούνται νέες πραγματικότητες για τα κράτη η τους παράγοντες που αποτελούν μέρος των κρίσεων αυτών.
Είναι μάλλον σαφές ότι ο Ρώσος Πρόεδρος με γνώμονα την εξυπηρέτηση των συμφέροντων της χώρας του που τελευταία αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες κυρίως λόγω της στάσης των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ μετά την γνωστή κρίση στην Ουκρανία και τις επιβληθείσες κυρώσεις, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που οι πληροφορίες των υπηρεσιών του έδειχναν ότι του παρέχεται, προκειμένου να «βοηθήσει» τον Τούρκο Πρόεδρο και να εγγράψει με τον τρόπο αυτό μία σημαντική υποθήκη για την προοπτική επανεκκίνησης των Ρωσο-Τουρκικών σχέσεων με απώτερο στόχο οφέλη στο μέλλον. Αυτό σε συνδυασμό και με το γεγονός ότι ο κ. Πούτιν είχε μάλλον έγκαιρα διαγνώσει τα προβλήματα του Τούρκου ομολόγου του με την διεθνή Κοινότητα με αφορμή τις πολιτικές του επιλογές των τελευταίων μηνών, προβλήματα που ενισχύονται και από τους χειρισμούς και τις αποφάσεις του μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος και που πάντως θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν καλύτερα με την στήριξη ενός ισχυρού συμμάχου.
Γνωρίζοντας την σημασία της Τουρκίας- πρώτα λόγω του όγκου των Τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων και στη συνέχεια λόγω της γεωγραφικής της θέσης – για το ΝΑΤΟ ο κ. Πούτιν προφανώς αποβλέπει , προσεταιριζόμενος την Τουρκία, στην προσπάθεια δημιουργίας «παρεμβολών» στις διαδικασίες και τις αποφάσεις της Συμμαχίας που αφορούν στη Ρωσία. Δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι στην Τουρκία βρίσκεται μία γνωστή και σημαντική βάση του ΝΑΤΟ, η βάση του Ινσιρλίκ στην οποία πέρα από τα Νατοϊκά αεροσκάφη υπάρχουν και πυρηνικά όπλα. Ήδη μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος η λειτουργία της βάσης είχε ανασταλεί. Ο πρόεδρος Πούτιν όμως ενδιαφέρεται να μην ενταχθεί η βάση στην « αμυντική» περίμετρο που το ΝΑΤΟ , μετά και τις αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου στη Βαρσοβία, επιθυμεί να αναπτύξει γύρω από τη Ρωσία. Παράλληλα , δεν θα πρέπει να λησμονείται και το στρατηγικό ενδιαφέρον των Ρώσων για την απρόσκοπτη διέλευση των πλοίων τους από τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλλια τον πλήρη έλεγχο των οποίων , με βάση τη Συνθήκη του Montreux έχει η Τουρκία.
Αντιλαμβανόμενος το γεγονός ότι παρά τα σοβαρά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί με τους χειρισμούς και τις πολιτικές επιλογές του κ. Ερντογκάν ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, η Τουρκία παραμένει υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα με διαπραγματεύσεις σε κρίσιμα κεφάλαια. Αν και μετά το πραξικόπημα και τις εκκαθαρίσεις στο στράτευμα και τη δικαιοσύνη αλλά και την αναστολή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ακούστηκαν αρκετές Ευρωπαϊκές φωνές υπέρ του «παγώματος» των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, ο κ. Πούτιν μάλλον βασίζεται στην σημασία που η ΕΕ αποδίδει στην Τουρκία αφενός για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών αφετέρου για την δημιουργία εναλλακτικών ενεργειακών δρόμων που να παρακάμπτουν το ρωσικό σύστημα αγωγών, και θεωρεί ότι σύντομα οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας θα επανέλθουν στα προ του πραξικοπήματος επίπεδα
Μία τέτοια εξέλιξη θα του επιτρέψει εκμεταλλευόμενος τις «νέες» σχέσεις με την Τουρκία, αν βέβαια οι προβλέψεις επαληθευθούν, να « εμβολίσει» και τις πολιτικές της ΕΕ πρώτα σε ότι αφορά στις κυρώσεις λόγω της κρίσης στην Ουκρανία και στη συνέχεια σε άλλους τομείς όπως ο τομέας της Ενέργειας και του Ανταγωνισμού τομείς που έχουν μεγάλη σημασία για τα Ρωσικά Συμφέροντα στην Ευρώπη.
Τα κύρια μέτωπα όμως στα οποία θα δοκιμασθεί η διαφαινόμενη προσπάθεια επανεκκίνησης των Ρωσο –Τουρκικών σχέσεων θα είναι η Συρία και το Κουρδικό, αφού όπως είναι γνωστό στο μεν πρώτο η Ρωσία είναι παραδοσιακά υπέρ του προέδρου Άσσαντ ενώ η Τουρκία υπέρ των Σουνιτών αντιπάλων του ενώ στο δεύτερο η Ρωσία έχει επιτρέψει στους Κούρδους να ανοίξουν ένα γραφείο συνδέσμου (liaison office) στη Μόσχα.
Η αγωνία του Τούρκου Πρόεδρου για τις συνέπειες που θα έχει για την Τουρκία η ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση και στη συνέχεια ενοποίηση των Κούρδων της Συρίας και του Ιράκ, που κατά ένα τρόπο έχει συζητηθεί και στις ΗΠΑ όπου τον τελευταίο καιρό έχουν κάνει την εμφάνιση τους άρθρα με θέμα την επαναχάραξη των συνόρων στην Μέση Ανατολή όπου κεντρικό ζήτημα είναι η δημιουργία ανεξαρτήτου Κουρδικού κράτους, οδηγεί τον κ. Ερντογκάν να αναζητήσει τρόπους συνεννόησης με όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες με πρώτους τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι η υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική στη Τουρκία Ayse Sosen δήλωσε στην Φωνή της Αμερικής ότι με τις ΗΠΑ η Τουρκία θα εφαρμόσει μια πολιτική αμοιβαίου οφέλους (Mutual Benefit Approach), αφού βέβαια έχει προηγηθεί η συνάντηση του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών με τον Ρώσο ομόλογο του με κύριο αντικείμενο το μέλλον της Συρίας.
Με δεδομένο ότι ο κ. Ερντογκάν ενδιαφέρεται να διατηρήσει την ενότητα της Τουρκίας και ως αντίβαρο στις κατηγορίες των πραξικοπηματιών και των υποστηρικτών τους, ίσως είναι έτοιμος να δεχθεί ένα σχέδιο ομοσπονδιοποίησης της Συρίας με Κουρδική συνιστώσα με αντάλλαγμα την διατήρηση κάτω από Τουρκική κυριαρχία των περιοχών της Τουρκίας στις οποίες κατοικούν κατά πλειοψηφία Κούρδοι. Σε μία τέτοια περίπτωση η βοήθεια της Ρωσίας είναι απαραίτητη.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εξέλιξη των Ρωσο-Τουρκικών σχέσεων εί-ναι το νέο στοίχημα των ημερών. Ο χρόνος θα δείξει.
- Ο Γιώργος Δημητρακόπουλος είναι πρώην Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Koινοβουλίου
