Έφυγε ο νομπελίστας, συγγραφέας και φύλακας της μνήμης του Ολοκαυτώματος
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γάλλος συγγραφέας, αμερικανός πολίτης, εβραίος πάνω από όλα, ο Ελί Βιζέλ, τιμημένος με βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ο οποίος απεβίωσε χθες Σάββατο στα 87 του χρόνια, αφιέρωσε τη ζωή του στην υπεράσπιση της μνήμης του Σοά—του Ολοκαυτώματος—αφότου σώθηκε από το ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς.
Ο Ελί Βιζέλ κατείχε επί χρόνια την έδρα των ανθρωπιστικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Βοστόνης. Μοίραζε τη ζωή του ανάμεσα στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και το Ισραήλ. Σκεφτόταν στα εβραϊκά, έγραφε πολύ στα γαλλικά και στην καθημερινή του ζωή μιλούσε στα αγγλικά.
Για να προωθήσει την κατανόηση μεταξύ των λαών, αυτός ο «αγγελιοφόρος της ανθρωπότητας», όπως τον είχε χαρακτηρίσει η επιτροπή Νόμπελ, δημιούργησε το Ίδρυμα Ελί Βιζέλ για την Ανθρωπότητα, μαζί με την αυστριακή σύζυγό του.
Από την Αρμενία ως το Νταρφούρ, ο Βιζέλ, ακούραστος υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με μεγάλο κύρος διεθνώς, έδωσε μάχες για διάφορες υποθέσεις, πάντα με έμφαση «στα παιδιά».
Φοβόταν για καιρό ότι ο κόσμος ξεχνά το Ολοκαύτωμα. Σταδιακά, η γνώμη του μεταβλήθηκε: «γνωρίζω ότι αυτή η τραγωδία είναι η πιο εξαντλητικά καταγεγραμμένη στην ιστορία. Αυτό που φοβάμαι είναι η υποβάθμιση αυτής της μνήμης», έλεγε, και προειδοποιούσε για τον κίνδυνο «της αδιαφορίας», την οποία αντιλαμβανόταν ως «το κακό»: «το αντίθετο της αγάπης δεν είναι το μίσος, αλλά η αδιαφορία, το αντίθετο της ζωής δεν είναι ο θάνατος, αλλά η αδιαφορία προς τη ζωή και προς τον θάνατο».
Σύμφωνα με την εφημερίδα The New York Times, ο Βιζέλ πέθανε στο σπίτι του στο Μανχάταν, στη Νέα Υόρκη.
Ο γεννημένος στη Ρουμανία Βιζέλ προσπάθησε στη ζωή του να τηρήσει το πιστεύω που εξέφρασε στη Νύχτα, την αφήγησή του για το Ολοκαύτωμα: «το να ξεχνάς τους νεκρούς είναι σαν να τους σκοτώνεις για δεύτερη φορά».
Γεννημένος την 30ή Σεπτεμβρίου 1928 στη Ρουμανία, ο Βιζέλ στάλθηκε στα 15 του χρόνια στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης στην κατεχόμενη Πολωνία. Η μητέρα του και η μικρότερη αδελφή του δολοφονήθηκαν. Ο πατέρας του πέθανε μπροστά του στο Μπούχενβαλντ, όπου είχαν μεταχθεί. Αφού βγήκε από το στρατόπεδο, το 1945, έζησε στη Γαλλία ως τα 28 του χρόνια, το 1956. Μετά τις σπουδές φιλοσοφίας που έκανε στη Σορβόννη, έγινε δημοσιογράφος στα 19 του και αργότερα συγγραφέας. Ήταν 27 ετών όταν τυπώθηκε το βιβλίο Νύχτα, αρχικά στα εβραϊκά. Ως το 2008, είχαν πουληθεί 10 εκατομμύρια αντίτυπα.
Ο Βιζέλ δεν υποχώρησε ποτέ στην εκστρατεία του για να μην αφήσει τον κόσμο να ξεχάσει το Ολοκαύτωμα. Το 1985, στον Λευκό Οίκο όπου είχε γίνει δεκτός για να παραλάβει το Χρυσό Μετάλλιο του Αμερικανικού Κογκρέσου, ο Ελί Βιζέλ δεν δίστασε να επιπλήξει τον τότε αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν διότι σχεδίαζε να καταθέσει στεφάνι σε ένα γερμανικό νεκροταφείο όπου κείτονταν μέλη των διαβόητων Waffen SS. «Μην πάτε στο Μπίτμπουργκ. Αυτός ο τόπος δεν είναι δικός σας. Ο δικός σας τόπος είναι εκεί όπου κείτονται τα θύματα των SS», είχε πει.
Ο Ελί Βιζέλ είχε καλή σχέση με τον σημερινό πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, αυτό όμως δεν τον εμπόδιζε να επικρίνει την αμερικανική πολιτική στο Ισραήλ. Μιλούσε υπέρ της εποικιστικής δραστηριότητας στην ανατολική Ιερουσαλήμ και πίεζε την Ουάσινγκτον και άλλες μεγάλες δυνάμεις να τηρήσουν πιο σκληρή στάση έναντι του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Ο Βιζέλ και το ίδρυμά του έπεσαν θύματα της απάτης που είχε στήσει ο νεοϋορκέζος χρηματομεσίτης Μπέρνι Μέιντοφ. Τόσο ο Βιζέλ όσο και η σύζυγός του έχασαν τις αποταμιεύσεις τους, ενώ το ίδρυμά του έχασε πάνω από 15 εκατομμύρια.
Ο Βιζέλ, αμερικανός υπήκοος από το 1963, ήταν μικροκαμωμένος, αλλά επιβλητικός ομιλητής. Συχνά τον περιέγραφαν ως μελαγχολικό. Ένας παλιός του φίλος, ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Σικάγου Έρβιν Έιμπραχαμσον, είχε πει κάποτε γι’ αυτόν «δεν έχω δει ποτέ τον Ελί να γελάει με την καρδιά του. Θα καγχάσει, θα χαμογελάσει, θα δεις μια λάμψη στα μάτια του. Αλλά ποτέ δεν θα γελάσει αληθινά».
Όταν είχε ερωτηθεί σε μια συνέντευξη το 2000 τι έκανε για να μην χάσει το μυαλό του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο Βιζέλ είχε απαντήσει «ως και σήμερα αυτό είναι ένα μυστήριο για μένα».
Διατηρούσε φιλική σχέση με τον Φρανσουά Μιτεράν για χρόνια, ως την αποκάλυψη της φιλίας του πρώην προέδρου της Γαλλίας με έναν αξιωματούχο της γαλλικής κυβέρνησης συνεργάτη των ναζί.
Σε μηνύματά τους, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε τον Ελί Βιζέλ «μια αχτίδα φωτός», ο πρόεδρος του Ισραήλ Ρεουβέν Ρίβλιν «έναν ήρωα του εβραϊκού λαού, έναν γίγαντα της ανθρωπότητας», ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ έναν «μεγάλο ανθρωπιστή» και έναν «ακούραστο υπερασπιστή της ειρήνης».
Μπ. Γ., ΑΠΕ-ΜΠΕ – AFP – Reuters Παρίσι, France