Ένα δημοψήφισμα που θα κάνει τη Μ. Βρετανία ξανά χώρα «κλειδί» στις διεθνείς υποθέσεις…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γράφει ο Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Τη μέρα που θα διεξάγεται ένα σημαντικό για τη διεθνή πολιτική δημοψήφισμα, η Ελλάδα, θα κλείνει έναν χρόνο (παρά τρείς μέρες) από την ανακοίνωσή του από τον πρωθυπουργό.. «Το δημοψήφισμα, δεν έχει καμία αξία, η πρόταση απεσύρθη». Ήταν το μόττο επικίνδυνα αφελών ανθρώπων που μάλιστα, εργάζονταν και σε γραφεία κρίσιμα για την πορεία της χώρας.
Στην πραγματικότητα, μπορεί το ελληνικό δημοψήφισμα να κατέληξε όπως κατέληξε για την πατρίδα μας ωστόσο, ήταν η αρχή για ένα domino effect που θα λάβει χώρα στην Ευρώπη. Ένα –τρόπον τινά- πολιτικό δεδικασμένο. Άλλες χώρες, πλέον ζητούν επίσης δημοψηφίσματα για κάθε λογής ζήτημα που αφορά τη σχέση τους με την Ε.Ε.
Η Ε.Ε, βρίσκεται υπό διάλυση. Βέβαια, όπως ένα κτίριο, δεν μπορείς να το γκρεμίσεις παραγνωρίζοντας τις συνέπειες που θα έχει μια ανεξέλεγκτη κατάρρευση, έτσι συμβαίνει και με τα πολιτικά οικοδομήματα. Η Ε.Ε είναι ήδη ένα αποτυχημένο project, το οποίο δεν έχει γίνει κατανοητό από το πολιτικό μας προσωπικό. Έτσι, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, τσακώνονται για το ποιός «εγγυάται την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας» καλύτερα. Είμαστε πίσω από όλες τις εξελίξεις και γι’ αυτό δεν μπορούμε να ψηλαφίσουμε τις μελλοντικές τάσεις του κόσμου στον οποίον θα πολιτεύεται η Ελλάδα. Τι θα δούμε όμως αν ανοίξουμε το κουτί του Brexit;
Μαζί με την Ελλάδα, η παραδοσιακά πιο ευρω-σκεπτικιστική χώρα.
Η Μεγάλη Βρετανία είναι η χώρα που σφυρηλάτησε τη Δύση όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Πρωτεργάτης της Α’ Βιομηχανικής Επανάστασης αλλά και της Β’ καθώς είναι αποδεδειγμένο πως η Γερμανία ασκούσε παράνομη βιομηχανική κατασκοπεία εναντίον της Βρετανίας προκειμένου να λάβει χώρα η Β’ Βιομηχανική Επανάσταση, στο Βερολίνο. Η Μεγάλη Βρετανία, ξεκινώντας από τη μαζική παραγωγή υφασμάτων (βαμβάκι) άλλαξε τις σχέσεις μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, εργαζόμενων και εργοδοτών, κοινωνίας και κράτους. Η Μεγάλη Βρετανία, έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην προώθηση του Ωφελιμισμού, των οικονομικών επιστημών, των εμπορικών πρακτικών αλλά και της γεωπολιτικής σκέψης. Η Μεγάλη Βρετανία, είναι ο βράχος της νεωτερικότητας.
Πράγματι, με κριτήριο την επιρροή και την αποτελεσματικότητα στον αριθμητή και τη χρονική διάρκεια στον παρονομαστή, η Μεγάλη Βρετανία είναι η πιο πετυχημένη αυτοκρατορία μαζί με την Ρωμαϊκή-Ανατολική Ρωμαϊκή. Αρτίστες στο Διαίρει και Βασίλευε, βαθύτατοι γνώστες των γεωστρατηγικών σημείων-κλειδώσεων του πλανήτη αλλά και ευέλικτοι –πολιτικά- δρώντες, οι Βρετανοί δεν είναι «Ευρωπαίοι». Αν θέλουμε να δούμε αλήθειες που λαμβάνουν χώρα στη ζωή, ακούμε τη γλώσσα του λαού και των ανθρώπων. Στο αποστειρωμένο ακαδημαϊκό περιβάλλον, η «θεωρητικούρα» και η πολιτική ορθότητα κατασκεύασε μεθοδικά, πλάνες που μόνο σήμερα μπορούν να διαλυθούν. Οι Βρετανοί, με το δικό τους ξεχωριστό ειρωνικό τρόπο, αποκαλούν την Ευρώπη περιφρονητικά ως «Η Ήπειρος…» (The Continent…). Για να δούμε λίγο τη σκέψη των Βρετανών, χρειάζεται να δούμε το πώς αποκαλούν ακόμη και τα «ισχυρά ξαδέρφια» τους, τους Αμερικανούς. Αποκαλούν τις ΗΠΑ ως «Οι Αποικίες…» («The Colonies»), με τον ίδιο περιφρονητικό τρόπο. Τι νόημα έχουν όμως όλα αυτά και ποιά η σύνδεσή τους με το δημοψήφισμα που έτσι κι αλλιώς θα αλλάξει μια και για πάντα την Ε.Ε;
Κόντρα στην ομογενοποίηση
Για να μην υπάρξει θεμελιώδης αντίφαση, όπως αναφέραμε παραπάνω, η Μ. Βρετανία υπήρξε πνευματική, οικονομική και πολιτική κορωνίδα για τη Νεωτερικότητα. Η Νεωτερικότητα, αφού ταύτισε την οικονομία με το ζην, έτσι η μαζική παραγωγή έγινε τοιουτοτρόπως, μαζική συνείδηση και σε άλλα, πνευματικά πράγματα και ζητήματα κοινωνικής περιβολής και εξέτασης του βίου. Υπάρχει όμως μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια. Η Μ. Βρετανία, ακολουθούσε συγκεκριμένες πολιτικές (ομογενοποίησης ή και διάσπασης, ανάλογα τα συμφέροντά της) για όσα εξελίσσονταν εκτός των εδαφών της, όπου και διακυβεύονταν ισχυρά συμφέροντα για την ίδια. Έτσι, συνεχίζει πράττει και σήμερα. Οι αυτοκρατορίες, ακόμη και αν «τυπικά» διαλυθούν, δεν παύουν να είναι αυτοκρατορίες καθώς στο μόνο που λογοδοτούν, είναι ο χρόνος.
Στα βρετανικά πανεπιστήμια σήμερα, θα βρείτε σχολές και τμήματα που δε θα πιστεύετε το πόσο μοντέρνες και ομογενοποιητικές (παγκοσμιοποιητικές) πολιτικές προτείνουν. Οι απόφοιτοι αυτών των πανεπιστημίων και σχολών, αποστέλλονται στις χώρες από όπου προήλθαν και πράττουν τα όσα έμαθαν. Είπαμε, η Βρετανία δεν είναι Γερμανία. Ακολουθεί διπλωματική και πολιτική δεξιοτεχνία. Παρόλα αυτά, η Βρετανία δικαιούται να λέει πως αποτελεί εξαίρεση (στη διεθνή πολιτική, British Exceptionalism). Η αδόκιμη μετάφραση («εξαιρεσιμότητα») μπορεί να μας βοηθήσει στο να δούμε τη διαφοροποίηση του Βρετανού από τον υπόλοιπο κόσμο. Όλες οι κοινωνίες οι οποίες άκμασαν είχαν πάντα την αυτοπεποίθηση του «Ρωμαίου Πολίτη» (ήτοι της τιμητικής τους υπεροχής έναντι των άλλων) η οποία, λίγο σημασία έχει αν ήταν πραγματική και αν στηριζόταν σε πραγματικά κριτήρια αξιολόγησης. Αυτοκρατορίες και μεσσιανικά σύνδρομα, πάνε μαζί. Καμία μεγάλη αυτοκρατορία και κανείς μεγάλος πολιτισμός δεν πίστεψε ποτέ οτι είναι ίσος, ίδιος, παρόμοιος και παρεμφερής με κάποιον άλλον. Απεναντίας, πίστευε στη μοναδικότητά του που του προσέφερε λόγο ύπαρξης (και πολιτικό λόγο ύπαρξης) στον κόσμο και στην αιωνιότητα. Οι Βρετανοί, στην Μi6, στη Scotland Yard και στο Foreign Office, δεν πιστεύουν –και κυρίως, δεν πράττουν- τα όσα θα ακούσετε πχ σε διαλέξεις του πανεπιστημίου SOAS. Ξεχωρίζουν κυνικά το τι πρέπει να ακούν οι άλλοι (και τι πρέπει να πράττουν οι άλλοι) από αυτό που οφείλουν να ακολουθούν εκείνοι για να προασπίσουν τα συμφέροντά τους. Η Μεγάλη Βρετανία, ξέρει πως υπάρχει Ηνωμένο Βασίλειο, ξέρει πως υπάρχει Βρετανική Κοινοπολιτεία. Δε γνωρίζει σε πολιτικό επίπεδο, και δε θέλησε ποτέ να μάθει, τι θα πει «Ευρωπαϊκή Ένωση».
Στον καιρό της ομογενοποίησης, η Μεγάλη Βρετανία είναι μια χώρα η οποία αντιλαμβάνεται οτι ετερότητα, είναι πιο σημαντική από ποτέ.
Η τάση για ειδικές σχέσεις και διμερή πολιτική.
Η Μεγάλη Βρετανία, ήταν και είναι μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Η «κυριαρχία των λιονταριών στα κύματα», εμπλούτισαν τη διπλωματική και στρατηγική σκέψη των Βρετανών και ενίσχυσαν την πίστη τους στο National Exceptionalism καθώς κατάλαβαν από τους άλλους λαούς με τους οποίους ήρθαν σε επαφή, πως ο κάθε ένας από αυτούς, έχει το δικό του «δηλητήριο» αλλά και το δικό του «αντίδοτο», προκειμένου οι Βρετανοί να κατοχυρώνουν κάθε φορά, τα συμφέροντά τους. Για να επινοούν και να εφαρμόζουν τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων που αφορούσαν το βρετανικό Imperium, έπρεπε να γνωρίζουν τη διαφορετικότητα. Η ομογενοποοιητική ισχύς μιας αυτοκρατορίας, περνά από τη καλή γνώση της διαφορετικότητας. Έτσι, η Βρετανία σήμερα, παραμένει μια χώρα η οποία φιλοξενεί μεγάλο μέρος του χρηματοπιστωτικού συστήματος του πλανήτη, γραφεία των μεγαλύτερων ναυτιλιακών εταιρειών του κόσμου, τις πιο καινοτόμες έρευνες πάνω στην μοριακή βιολογία και βέβαια, παραμένει μια χώρα που δίνει σημασία στη γνώμη της βασιλικής οικογένειας.
Η ναυτική ισχύς της Μ. Βρετανίας, της έδωσε τα εχέγγυα του καλώς γνώναι πάνω στη διοίκηση και στη λήψη αποφάσεων. Μια αυτοκρατορία, εκτός από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, προσπαθεί να τηρεί με τις άλλες δυνάμεις σχέσεις διμερούς χαρακτήρα και αποφεύγει να δεσμέυεται σε πολυμερείς ενώσεις καθώς έτσι, θεωρεί πως μοιράζεται συμφέροντα τα οποία έχει τη δυνατότητα να κατακτήσει μόνη της. Στην πολυμερή «ομπρέλλα» καταφεύγει για να αδράξει οφέλη ο λιγότερο ισχυρός πόλος. Ο ισχυρός, επιθυμεί τη μέθοδο κυνηγιού του τίγρη.
Η σύγκλιση εσωτερικής πολιτικής με την εξωτερική, είναι ακόμη ένα χαρακτηριστικό των χωρών που διατηρούν αυτοκρατορική παράδοση. Για παράδειγμα, η διατήρηση του υποτιμημένου Γουάν από την Κίνα, η οποία σαν πολιτική απειλεί άλλες μεγάλες δυνάμεις, έχει στόχο τη συνέχιση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή. Η πολιτική κουλτούρα της Μ. Βρετανίας, δε θεωρεί φυσιολογικό το να αποφασίζονται πολιτικές από πολυμερή όργανα, όπως είναι τα Κοινοτικά. Πόσο μάλλον, όταν γνωρίζει οτι στην Ε.Ε, κάνει ό,τι θέλει εδώ και αρκετά χρόνια, η Γερμανία. Γιατί όμως η Μ. Βρετανία δεν έθεσε ζήτημα αντιμετώπισης της γερμανικής ηγεμονίας στην Ε.Ε; Το επιχείρημα πολλών φωνών που είναι κατά της εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την Ε.Ε, συμπυκνώνεται στο οτι η Μ. Βρετανία, πρέπει να μείνει στην Ε.Ε και μαζί με άλλα κράτη που έχουν εκφράζουν δυσαρέσκεια για το ευρωπαϊκό χάος που δημιούργησε η γερμανική κακοδιαχείριση, να επανιδρύσουν μια άλλη, διαφορετική Ε.Ε. Πώς ατενίζει η Μ. Βρετανία τις σχέσεις της με την Ε.Ε και πώς η βρετανική αίσθηση μοναδικότητας (exceptionalism) υπαγορεύει τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα;
Η πάγια καχυποψία απέναντι στη Γερμανία.
Η Μ. Βρετανία, θεωρεί πως η Γερμανία αντιμετωπίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις ΗΠΑ, σα να ήταν τελικά η νικήτρια αυτού και όχι η κτηνώδης δύναμη που αιματοκύλησε την Ευρώπη. Η Μ. Βρετανία, γνωρίζει πως η Γερμανία, λόγω του οτι δεν είναι θαλάσσια δύναμη θα προσπαθεί πάντα να επεκτείνει την επιρροή της σε χώρες που έχουν μεγάλες ακτογραμμές. Μια τέτοια επιρροή, θα έπληττε τα βρετανικά συμφέροντα. Η Γερμανία, από το διεθνές σοκ που ξεκίνησε με τη χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ, προκειμένου να αμυνθεί από τις παρενέργειες της μετάδοσής της, θυσιάζει την Ευρώπη. Η Μ. Βρετανία, γνώριζε πως το γερμανικό όπλο το οποίο θα ανάγκαζε σταδιακά την Ευρώπη να συνθηκολογήσει με τη γερμανική γεμονία, ήταν το ενιαίο νόμισμα. Το Λονδίνο, διατηρώντας επίσης μια τεράστια παράδοση στη θεωρία και στην εφαρμογή οικονομικών, δεν εισήλθε στην Ευρωζώνη.
Παρόλα αυτά, εκτός από τη μετανάστευση η οποία δεν είναι κατ’ ανάγκην κακή για αρκετά μεγάλο κομμάτι της βρετανικής ελίτ (φθηνή εργασία -> ανταγωνιστικότερες εξαγωγές) η εμπορική πολιτική της Ε.Ε, ευνοεί τον μεγαλο-εξαγωγέα της Ε.Ε, τη Γερμανία. Η Μ. Βρετανία, βλέποντας και τις ΗΠΑ να πράττουν διμερώς σε πολλές περιπτώσεις (με εμπορικές συμφωνίες, όπως ΤΡΡ και ΤΤΙΡ) προσπαθεί να υπολογίσει σε μακροπρόθεσμη κλίμακα αν τη συμφέρει να εμπιστευτεί μια Ε.Ε η οποία δε θα υπάρχει κατά πάσα πιθανότητα με το σημερινό μοντέλο στα επόμενα χρόνια, ή αν τη συμφέρει να αρχίσει να διαπραγματεύεται συμφωνίες με χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα, η Ρωσία και οι ΗΠΑ και το ίδιο να πράξει (με ειδική εμπορική σχέση) με την Ε.Ε. Μεγάλο ζήτημα όμως για τη Μ. Βρετανία, αποτελεί η Μεσόγειος, την οποία δεν επιθυμεί να την αφήσει στον γερμανο-γαλλικό άξονα, ο οποίος μόνο τύποις είναι «γαλλό». Επιπρόσθετα, μεγάλο ζήτημα για τη Μ. Βρετανία, αποτελεί το γεγονός πως την επόμενη μέρα μιας εξόδου από την Ε.Ε, δε θα μπορεί εύκολα η Μ.Βρετανία να πραγματοποιήσει εμπορικές συμφωνίες με χώρες-μέλη της Ε.Ε καθώς ισχύουν οι κανόνες της Ενιαίας Αγοράς και της Κοινής Εμπορικής Πολιτικής. Αν τελικά τους δεχόταν, θα ήταν πάλι μια συμφωνία «γερμανικώ δικαίω».
Brexit ή όχι, η Μ. Βρετανία κέρδισε ήδη, υπο προϋποθέσεις, θα κερδίσει και η Ευρώπη.
Βγαίνοντας από την Ε.Ε, η Μ. Βρετανία θα πάψει να είναι τυπικά «εταίρος» των άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. Τα πεσυμφωνημένα για να μείνει η Μ.Βρετανία στην Ε.Ε, σε περίπτωση που τελικά μείνει στην Ε.Ε, θα δημιουργήσουν δεδικασμένο και θα τροποποιήσουν αναπόφευκτα τις Συνθήκες της Ε.Ε, το πρωτογενές δίκαιό της δηλαδή. Οι οικονομικές συνέπειες ενός Brexit, είναι το ίδιο γνωστές με πιθανό Grexit. Άγνωστες, αλλά σίγουρα υπαρκτές. Η Ε.Ε, κτίστηκε με «σοβιετικό» τρόπο, τέτοιον δηλαδή όπου η ομαλότητα υπολογιζόταν ως κατάσταση ες αεί. Απότοκο αυτής της βορειοευρωπαϊκής επινόησης, είναι στην περίοδο των πολλαπλών κρίσεων να μην υπάρχει πειστική και αξιόπιστη ανάλυση συνεπειών. Όλα αυτά, έκαναν τους Βρετανούς λήπτες απόφασης να θέσουν το ζήτημα της παραμονής της Μ. Βρετανίας σε δημοψήφισμα.
Για το Λονδίνο, μεγάλη αξία έχουν οι σχέσεις του με τις Σκανδιναυικές χώρες. Τόσο ένεκα γεωπολιτικών λόγων (να μην επιτρέψει στη Γερμανία να έχει μονοπώλιο στη Βόρεια Θάλασσα) όσο και για λόγους οικονομικούς. Επίσης, οι Σκανδιναυικές χώρες, έχουν από ελάχιστες (π.χ Νορβηγία) έως περιορισμένες σχέσεις με την Ε.Ε. (Σουηδία δεν είναι στην ΕΖ). Eπίσης, σημαντικό και ολοένα αυξανόμενο ρόλο στην Γηραιά Ήπειρο, θα διαδραματίζει η Πολωνία. Η Πολωνία, ούσα ως ανάχωμα μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας, έχει ήδη αναβαθμιστεί γεωπολιτικά από τις ΗΠΑ τις οποίες θα συνέφερε μια πολιτική φθοράς μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας, εν μέσω Πολωνίας. Η Πολωνία, διαθέτει μια αντευρωπαϊκή κυβέρνηση ενώ δεν βρίσκεται στην ΕΖ. Ο βαθμός που αναμένουμε να εμβαθύνει τις σχέσεις της η Μεγάλη Βρετανία με τις παραπάνω χώρες, δεν εξαρτάται από την έκβαση του δημοψηφίσματος καθώς όπως και να έχει, η σχέση μεταξύ Ε.Ε και Μ. Βρετανίας, από τις 24/6/2016, θα είναι διαφορετική. Η Μ. Βρετανία, θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τη γεωπολιτική ανασυγκρότηση μιας αρκετά μεγάλης γεωγραφικής περιοχής που εκτείνεται από τη Μάγχη μέχρι και πλησίον της Βαλτικής Θάλασσας.
Με την ενεργοποίηση της Μ. Βρετανίας, η οποία δεν μπορεί να συνεχίσει να πράττει -αναφορικά με την Ε.Ε- με το δικό της «Δόγμα Μονρό» (απομονωτισμός) ευρωπαϊκά κράτη όπως είναι η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία και οι χώρες της Ιβηρικής, θα έχουν τη δυνατότητα να συσπειρώνονται όταν η Ε.Ε της οποίας τα ηνία έχει η Γερμανία, και να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή. Είτε βγει η Μ. Βρετανία από την Ε.Ε, είτε όχι, οι χώρες αυτές θα επιδιώξουν να έχουν στενότερες σχέσεις με τη Μ. Βρετανία. Μια διαφορετική προσέγγιση της Γηραιάς Ηπείρου από πλευράς της Μ. Βρετανίας, θα συμπαρασύρει και την ενεργοποίηση της Γαλλίας και έτσι, η Ευρώπη θα αποκτήσει μια ισορροπία δυνάμεων η οποία θα έχει αρκετούς πόλους. Μεταξύ αυτών των πόλων, υπάρχει η δυνατότητα να είναι ως πρώτοι μεταξύ ίσων, οι Βρετανοί, λόγω και της ειδικής σχέσης που διατηρούν με τις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ, έχουν ως πυρήνα κάθε δόγματος της εξωτερικής τους πολιτικής για τον 21ο αιώνα, την ανάσχεση οποιασδήποτε δύναμης επιθυμεί περιφερειακή ηγεμονία στη δική του ήπειρο-περιφέρεια. Κατά αυτόν τον τρόπο, η δημιουργία πολλών πόλων στην Ευρώπη (και εντός της Ε.Ε) θα ήταν επικερδής για τις ΗΠΑ οι οποίες σε μια τέτοια περίπτωση, θα μπορούσαν να έχουν το ρόλο του υπερπόντιου εξισσοροπητή και να παρεμβαίνουν όποτε υπήρχε ανισορροπία δυνάμεων ικανή να δημιουργήσει αστάθεια ή και σύρραξη.
Η εποχή της Ε.Ε, όπως παραδέχτηκε πρόσφατα ο Κύριος Τουσκ, θα αναγνώριζε ως ανέκδοτο το όραμα της «Ευρωπαϊκής Ολοκληρωσης», το οποίο επιχειρήθηκε να λάβει μέσα από την οικονομία και απέτυχε οικτρά. Η Ε.Ε, ήταν ο συμπληρωματικός οργανισμός για το ΝΑΤΟ την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Με άλλα λόγια, τα κράτη που θα αναλάμβαναν τα βάρη για μια πιθανή ρήξη με την ΕΣΣΔ, όφειλαν να έχουν κίνητρα (και οικονομικά) προκειμένου να επιθυμούν να συμμετέχουν στην Ατλαντική Συμμαχία.
Στην Ελλάδα, οι πολιτικοί δρώντες της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης, οφείλουν να δουν το μέλλον με ειλικρίνεια ως προς τον εαυτό τους καθώς η άνευ όρων στήριξη και υιοθέτηση κοινοτικών θέσεων, είναι ικανές να βάλουν ταφόπλακα στο ελληνικό μέλλον. Η αναβάθμιση της γεωπολιτικής αντίληψης του κόσμου σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων λόγω των αλλαγών που πρόκειται να λάβουν χώρα στο διεθνές εμπόριο και της διπλωματίας των αγωγών, ευνοεί την Ελλάδα, ειδικά όταν χώρες όπως η Τουρκία, φαίνεται να εξαργύρωσαν το γεωστρατηγικό τους συγκριτικό πλεονέκτημα για να δημιουργήσουν περαιτέρω εστίες έντασης.