Γιατί το να περάσεις με κόκκινο είναι αδιανόητο στη Γερμανία; Μήπως επειδή έχουν κανόνες;
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Ζοάν Σαπουτό *
Όλος ο κόσμος, ή σχεδόν, ξέρει το ανέκδοτο: Το φανάρι είναι κόκκινο για τους πεζούς, αυτοκίνητο δεν φαίνεται σε ακτίνα χιλιομέτρων, κάποιος τολμά να διασχίσει τον δρόμο και αμέσως νιώθει να τον κεραυνοβολούν με το βλέμμα τους οι νομιμόφρονες πολίτες που παρακολουθούν τη σκηνή.
Αυτά συμβαίνουν, φυσικά, στη Γερμανία ή στη γερμανόφωνη Ελβετία (ποτέ στην Αυστρία!) και αναδεικνύουν έναν απαραβίαστο κανόνα: Στη χώρα αυτή δεν παίζουν με τους κανόνες.
Πράγματι, απ’ όλα τα στερεότυπα που αφορούν τη Γερμανία, η σκηνή που προαναφέρθηκε βρίσκεται στην πρώτη θέση. Και το αστείο είναι ότι δεν πρόκειται για υπερβολή. Όποιος δοκιμάσει να περάσει με κόκκινο, διαπιστώνει πράγματι γύρω του τη φρίκη για το χάος με το οποίο απειλεί. Γιατί, στο κάτω-κάτω, αν δεν διστάζεις να περάσεις με κόκκινο, ποιος ξέρει τι άλλο είσαι διατεθειμένος να κάνεις; Κάθε παραβίαση του κανόνα συνιστά απειλή για το σύμπαν, αυτόν τον οργανωμένο κόσμο που οι κανόνες του εξασφαλίζουν την πρόοδο και την αιωνιότητα.
Διότι τέλη του κόσμου υπήρξαν στη Γερμανία, και παραμένουν στη μνήμη μας, μέσω των μαθημάτων Ιστορίας, των τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ, των οικογενειακών αναμνήσεων, της τοπογραφίας των πόλεων που καταστράφηκαν και ανοικοδομήθηκαν βιαστικά. Ξεκινώντας από τη Μεταρρύθμιση, αυτό το μεγάλο σχίσμα της Δύσης κατά τον 16ο αιώνα, και καταλήγοντας στην καταστροφή του 1945, έχοντας περάσει από τον Τριακονταετή Πόλεμο, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον υπερπληθωρισμό και την κρίση του 1929, η γερμανική ιστορία έχει δει συχνά το σύμπαν να γκρεμίζεται εν μέσω χάους. Αν ρωτήσετε λοιπόν τους Γερμανούς τι αρετές έμαθαν να εκτιμούν, θα σας απαντήσουν την τάξη, την πειθαρχία και την εργασία. Αξίες δηλαδή που έχουν να κάνουν με τον σεβασμό των κανόνων, ηθικών ή νομικών.
Γι’ αυτό άλλωστε και οι νομικοί είναι βασιλιάδες σε αυτή τη χώρα. Ο διδάκτωρ του δικαίου είναι το άνθος της δημιουργίας και η διαδρομή του αποτελεί διαβατήριο για την εργασία και την ελίτ. Η εμμονή με τους κανόνες χαρακτηρίζει τους πάντες, από τον ξενοδόχο μέχρι τον παιδαγωγό. Όλοι θα σας επαναλάβουν τους κανόνες δύο φορές, όχι για να σας προσβάλουν, αλλά για να είναι σίγουροι ότι έγιναν κατανοητοί, για το δικό σας καλό, για το καλό της κοινότητας και για το καλό του οργανωμένου κόσμου στον οποίο αυτή η κοινότητα κατοικεί.
Μα γιατί έχουν στη Γερμανία τόσο κεντρικό ρόλο οι κανόνες, το δίκαιο και οι νομικοί; Η δική μου απάντηση είναι η εξής: Κανείς Θεός δεν έχει κερδίσει πόλεμο σε αυτή τη χώρα. Στη Γαλλία, ναι: Δείτε τους θρησκευτικούς πολέμους και την κατάληξή τους, είτε με τον Ρισελιέ είτε με τον Ερρίκο τον Τέταρτο. Αυτός που κερδίζει, και με συντριπτικό τρόπο, είναι ο Θεός των καθολικών. Στη συνέχεια, τη θέση του Θεού την παίρνει μια μορφή κοσμικής υπερβατικότητας: Το Εθνος, ο κυρίαρχος λαός, η Δημοκρατία. Στη Γερμανία, πάλι, όχι μόνο το κεντρικό κράτος θα καθυστερήσει, και όταν συγκροτηθεί θα είναι ατελές, αλλά και κανείς Θεός δεν θα βγει κερδισμένος από τους θρησκευτικούς πολέμους. Το 1555, θα αναγνωριστούν δύο λατρείες, οι μεταρρυθμιστές και οι καθολικοί. Το 1648, τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα: Θα αναγνωριστούν και οι καλβινιστές. Σε ποιον Θεό λοιπόν να πιστέψουν οι Γερμανοί; Σε ποια εκκλησία να πάνε; Μπορούν να επικοινωνούν με μια κοινή γλώσσα; Όχι. Έχουν ένα ενιαίο κράτος; Όχι, υπάρχουν πάνω από 300.
Αυτό που θα επιτρέψει τη συνύπαρξη, αυτό που θα αποτρέψει τον πόλεμο και την καταστροφή, θα είναι το κράτος δικαίου. Χάρη στα λατινικά και το ρωμαϊκό δίκαιο, θα υπάρξει μια γλώσσα που επιτρέπει να συναλλάσσονται και να μετακινούνται χωρίς να αλληλοεξοντώνονται. Το κράτος δικαίου θα γίνει το βασικό συστατικό του σύμπαντος: Το να μετακινήσεις μια λέξη, το να περάσεις με κόκκινο, το να υπογράψεις ένα συμβόλαιο χωρίς να το μελετήσεις προσεκτικά, ισοδυναμεί με πρόκληση χάους.
Έτσι εξηγείται το αποδοκιμαστικό βλέμμα του περαστικού που θα σας δει να περπατάτε κατά λάθος στον ποδηλατόδρομο. Έτσι γίνεται κατανοητός καλύτερα, όμως, και ο Ιμάνουελ Καντ, του οποίου η «Αιώνια Ειρήνη» (1795) ουσιαστικά γέννησε τον σημερινό κόσμο.
(Πηγή: Liberation)
- Ο Ζοάν Σαπουτό είναι, από το 2014, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sorbonne Nouvelle -Paris 3 και από το 2011, μέλος του l’Institut universitaire de France. Είναι ειδικός της ναζιστικής ιστορίας και κουλτούρας, καθώς και της σύγχρονης πολιτικής και πολιτισμικής ιστορίας. Το βιβλίο του «Meurtre de Weimar» – Η δολοφονία της Βαϊμάρης (εκδ. PUF, 2010) τιμήθηκε το 2011 με το βραβείο Eugene-Colas της Γαλλικής Ακαδημίας. Το 2014, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gallimard το βιβλίο του «La Loi du sang. Penser et agir en nazi» – Ο νόμος του αίματος. Να σκέφτεσαι και να δρας ως ναζί.