Εικονική δίκη των Σεπτεμβριανών στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2015, η προετοιμαζόμενη τους τελευταίους 9 μήνες, Ημερίδα με θέμα «Στα 60 χρόνια του τα Γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου 1995: Δίκαιο, Άνθρωπος, Κοινωνία» που είχε την μορφή «Εικονικής Δίκης» στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Bilgi της Κωνσταντινούπολης.
Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε σε τρείς συνεδρίες : (α) Το ιστορικό και νομικό πλαίσιο, (β) Μαρτυρίες και (γ) «6-7 Σεπτεμβρίου 1955: Δίκαιο και Αποδοχή».
Στην πρώτη συνεδρία αρχικά αναπτύχθηκε από τον Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής Καθ. Turgut Tarhanlı το νομικό πλαίσιο των συνεπειών του Πογκρόμ του 1955 κατά του Ελληνισμού της Πόλης και το ιστορικό πως οργανώθηκε η Ημερίδα αυτή σε συνεργασία με την Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών (Οι.Ομ.Κω). Aναφέρθηκε ότι το κυριότερο σημείο που προκύπτει από την μελέτη του θέματος είναι η επίκληση του «επανορθωτικού δικαίου», αφού το κράτος της Τουρκίας είτε ανέχθηκε είτε ακόμα όργανα του εκτέλεσαν την μαζικής κλίμακας αυτή επίθεση, πρωτίστως προς την Ρωμαίικη Κοινότητα της Πόλης.
Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Οι.Ομ.Κω. Καθ. Νίκος Ουζούνογλου ανέλυσε το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο των διωγμών που υπέστη η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης την περίοδο 1923-2003 και τις κρατικές πολιτικές που καθοδήγησαν αυτήν την πολιτική αφανισμού. Με έμφαση τονίστηκε η αλυσίδα των συστηματικών διωγμών που υπέστη η Ρωμαίικη Κοινότητα με κορύφωση το Πογκρόμ της 6-7/9/1955. Σημειώθηκε ιδιαίτερα ότι η τύχη της Ρωμαΐικης Κοινότητας επηρεάστηκε ελάχιστα από την εξέλιξη των Ελληνοτουρκικών διακρατικών σχέσεων και μάλιστα οι πλέον σκληρές παραβιάσεις συνέβησαν όταν οι σχέσεις ήταν άριστες.
Στη δεύτερη συνεδρία μίλησαν 12 μάρτυρες που έζησαν τα γεγονότα ως αυτόπτες μάρτυρες. Οι μαρτυρίες κατατέθηκαν διαμέσου οπτικοακουστικών καταγραφών, διαδικτυακής σύνδεσης αλλά και αυτοπρόσωπων καταθέσεων από δύο μάρτυρες, της κα. Ελισάβετ Κατάνου και του κ. Ηλία Κουλουρίδη που μετέβησαν από την Αθήνα στην Πόλη αλλά και του κ. Αντώνη Παριζιάνου Πρόεδρου του ΣΥΡΚΙ. Οι ζωντανές αυτές καταθέσεις χωρίς φόβο και πάθος, προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον στο ακροατήριο. Η αναφορά στο χότζα που προσπάθησε να σώσει τον Αγ. Γεώργιο στο Γελντεγιρμέν και προπηλακίστηκε από τους επιδρομείς, αλλά και αυτή για τον Νομάρχη της Πόλης εκείνη την εποχή καθ. ιατρικής Φαχρετίν Κερίμ Γκιοκιαϊ που όταν τον τηλεφώνησαν ρωμιοί γνωστοί του να κάνει κάτι τους απάντησε ‘σήμερα είμαι Τούρκος και όχι νομάρχης’, έδειξαν τις αλήθειες στους παριστάμενους. Όλες οι μαρτυρίες ήταν συγκλονιστικές. Οι βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες των κ.κ. Θ. Λυγκούρη, Ν. Κιουρκτσόγλου, Κ. Κοτζαμάνογλου, Σ. Εμμανουλίδη και Μ. Ιωακειμόπουλο φώτισαν διαφορετικές πλευρές της φοβερής εκείνης νύκτας σε διάφορες συνοικίες της Πόλης. Η μαρτυρία της κας Σεφάρντ Αννέ, Εβραίας που έζησε τα γεγονότα στο Ορτάκιοϊ, ήταν κυριολεκτικά συγκλονιστική. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η αναφορά της ότι προσημειώθηκαν τα σπίτια των Ρωμιών από τον κοινοτάρχη (μουχτάρι) της συνοικίας ο οποίος μάλιστα ανήκε στο Λαϊκό κόμμα, που τότε ήταν αντιπολιτευόμενο στο κυβερνόν Δημοκρατικό Κόμμα. Ήταν εντυπωσιακή η περιγραφή της λεηλασίας των Ρωμαίικων σπιτιών στην συνοικία αυτή του Βοσπόρου, αλλά και η παρατήρηση της μάρτυρος ότι η θεία δίκη ‘τιμώρησε’ τον κοινοτάρχη που υπέστη εγκεφαλικό μετά από την 6-7/9/1955.
Με διαδικτυακή σύνδεση κατέθεσαν επίσης δια ζώσης η κα. Ε. Ιωσηφίδου που έχει γεννηθεί στην Χαλκηδόνα το 1925 και η οποία περιέγραψε την ιστορική πορεία της Πολίτικης Ρωμιοσύνης σαν τον «τροχό της τύχης» όπου κάθε χρονιά είχε ν’ αντιμετωπίσει και ένα καταπιεστικό μέτρο. Η μάρτυς έζησε από κοντά τις «20 ηλικίες», το Βαρλίκι, τα Σεπτεμβριανά και τις απελάσεις και κατέληξε λέγοντας ‘κουραστήκαμε και αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε με πίκρα την πατρίδα μας’. Περιέγραψε πως έζησε τις λεηλασίες και δηώσεις στα Ταταύλα και πως ένας Τούρκος γείτονας τους, προστάτεψε όλη την γειτονιά που ζούσαν. Η μαρτυρία της κα. Ιωσηφίδου υπήρξε εξαιρετικά ανθρώπινη και επέδρασε πάρα πολύ κυρίως στους νέους φοιτητές στο ακροατήριο.
Η μετάφραση των καταθέσεων από την ελληνική στην τουρκική, έγινε από τον συμπολίτη μας κ. Γιάννη Γκαλίτση στον οποίο οφείλουμε πολλές ευχαριστίες.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πλέον συνταρακτική μαρτυρία ήταν των δύο Τούρκων μαρτύρων, που ζουν εκτός Τουρκίας τώρα. Ο πρώτος από την Αυστραλία, ήταν άτομο που συμμετείχε στις επιθέσεις καταστροφής και περιέγραψε με πάση λεπτομέρεια πως διατάχθηκε ο ίδιος, από τους καθοδηγητές ενός τάγματος καταστροφής να συμμετάσχει στις καταστροφές και τις λεηλασίες και μετά από την σύλληψη του το πως δραπέτευσε. Η κατάθεση ήταν ψυχρή αλλά υπήρχε συνειδητοποίηση μετά από πολλά χρόνια ότι επρόκειτο για πράξη αίσχους. Ο δεύτερος μάρτυρας που ζει σήμερα στην Γαλλία και που ήταν έφεδρος αξιωματικός την περίοδο των Σεπτεμβριανών, έγινε μάρτυρας συζητήσεων μετά από τα γεγονότα στο Γενικό Επιτελείο περί της οργάνωσης των επιθέσεων κατά του Ελληνισμού και τον τρόπο προσημείωσης και στοχοποίησης των Ομογενειακών Ιδρυμάτων, Εκκλησιών-Κοιμητηρίων και Οικιών-Καταστημάτων. Συγκεκριμένα είπε ο μάρτυρας τα εξής: «Διεκπεραιώνοντας μαζί με επιτελικούς αξιωματικούς τα καθήκοντα που μας ανέθετε ο Στρατηγός, βρίσκαμε την ευκαιρία να συζητάμε και για άλλα θέματα με τους μόνιμους επιτελικούς (kurmay) αξιωματικούς. Εκεί άκουσα να συζητούν πώς είχαν προσημειωθεί τα σπίτια και τα καταστήματα των Ρωμιών, εβδομάδες πριν από την 6η Σεπτεμβρίου και το πώς διανεμήθηκαν σιδερένιες βέργες για τις καταστροφές». Τελειώνοντας είπε, όταν έγινε αντιληπτό ότι ήταν αυτήκοος μάρτυρας των συζητήσεων αυτών μη όντας μόνιμος αξιωματικός, προειδοποιήθηκε ότι θα έχει συνέπειες αν μιλήσει, με αποτέλεσμα να μιλήσει μετά από 60 χρόνια.
Στην τρίτη συνεδρία που συντόνισε ο καθ. Turgut Tarhanlı συμμετείχαν οι καθηγητές: Baskın Oran, Cengiz Aktar, Ömer Turan, Ulaş Karan και Νικ. Ουζούνογλου. Οι ομιλητές ανέπτυξαν τις νομικές πλευρές του ζητήματος με άξονα το διεθνές δίκαιο δικαιωμάτων του ανθρώπου και τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Τουρκία. Ειδικότερα οι επιμέρους ομιλίες παρουσίασαν τα εξής:
Baskın Oran: Αναφέροντας την ιστορία της διάσπασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε κράτη έθνη ανέλυσε την διαφορά αυτών από τα εθνοκεντρικά κράτη. Στην περίπτωση των εθνοκεντρικών κρατών, που εμφανίζονται με την Γαλλική Επανάσταση, έχουμε ως συνδετικό στοιχείο του κράτους το έθνος, αντικαθιστώντας την βασιλική εξουσία. Στη περίπτωση των κρατών έθνους έχουμε την δημιουργία πολιτειών, μετά από το 1870, όπου η επικρατούσα εθνικοθρησκευτική οντότητα, μη επιτρέποντας την ύπαρξη μέσα στο κράτος άλλων εθνικοθρησκευτικών οντοτήτων, επιδιώκει είτε να αφομοιώσει αυτές ή αν αυτό δεν είναι δυνατό να εκμηδενίσει αυτές. Στην περίπτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του διαδόχου κράτους της Ρεπουμπλικανικής Τουρκίας μετά από το 1923, η εγκαθίδρυση του έθνους κράτους έχει ως υπόβαθρο το σύστημα Μιλλέτ που εγκαθιδρύθηκε από τον Πορθητή Σουλτάνο Μεχμέτ Β’ το 1454, που ενώ τυπικά καταργήθηκε το 1839 συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και σήμερα στην Τουρκία σε μια λανθάνουσα μορφή. Στο σύστημα των Μιλλέτ οι μη-Μουσουλμανικοί λαοί κατά τεκμήριο υπήρξαν πολίτες β’ κατηγορίας, εξαναγκασμένοι να ζουν ως «επικυριαρχούμενα έθνη» ενώ οι Μουσουλμάνοι ήταν οι «κυρίαρχοι», ανεξάρτητα της εθνικής τους προέλευσης. Η άρνηση της αποδοχής από τους υψηλόβαθμους Μουσουλμάνους της ισότητας ενώπιον των νόμων με τους Χριστιανούς, μετά από το 1856 οδήγησε τελικά στην δημιουργία της αντίληψης ότι θα πρέπει αργά η γρήγορα να απαλλαγεί η χώρα από την παρουσία των Χριστιανικών εθνών. Ο ομιλητής έθεσε το ερώτημα τι ήταν αυτό που οδήγησε φιλήσυχους πολίτες να μετατραπούν σε ένα όχλο βιαιοπραγούντων στα Σεπτεμβριανά. Το ερώτημα αυτό εξηγείτε λαμβάνοντας υπόψη δύο παράγοντες : (α) την πιθανότητα να αποκτήσουν οι μειονότητες ίσα δικαιώματα με την πλειοψηφία και (β) η ευημερούσα οικονομική κατάσταση των μειονοτήτων. Ενώ ο πρώτος παράγοντας είναι κατανοητός και έχει ιστορική προέλευση, ο δεύτερος παράγοντας έχει σχέση με τον τρόπο που εξασφαλίστηκε η συσσώρευση του κεφαλαίου στην Τουρκία. Στη Δύση η συσσώρευση αυτή έγινε μέσα από μια εξελικτική διαδικασία, σε μια διάρκεια 200 ετών, διαμέσου της εκμετάλλευσης της υπεραξίας που παραγόταν από την εργατική τάξη. Επειδή απουσίαζε οποιαδήποτε αστική Μουσουλμανική τάξη, δεν μπορούσε να συμβεί αυτό που συνέβη στη Δύση και βρέθηκε η μέθοδος του σφετερισμού της περιουσίας των μη-Μουσουλμανικών πληθυσμών σε ένα διάστημα 10-20 ετών. Η διαδικασία αυτή του σφετερισμού συνεπήγετο και τον βίαιο εκπατρισμό των μελών των Κοινοτήτων που δεν δέχονταν να αφομοιωθούν. Ο ομιλητής παρατήρησε ότι οι αρνητικές διακρίσεις κατά των μη-Μουσουλμανικών μειονοτήτων έχουν βαθιές ρίζες. Όταν κατά την συζήτηση του Καταστατικού Χάρτη στη Βουλή της Τουρκίας για τον ορισμό του υπηκόου της χώρας τέθηκε ως αρχή ότι: «όλοι οι κάτοικοι της Τουρκίας, ανεξάρτητα φυλής, θρησκείας, γλώσσας, είναι Τούρκοι» υπήρξε σφοδρή αντίδραση από τον Σουπχί Τανρίοβερ με το επιχείρημα: “εδώ προσπαθούμε να απολυθούν οι μη-Μουσουλμάνοι από τις ξένες εταιρείες, θα έλθουν οι Φράγκοι και θα μας πουν, έχετε στο Καταστατικό άρθρο που ορίζει ότι όλοι οι κάτοικοι της χώρας είναι Τούρκοι, τι θα τους απαντήσουμε”. Κατόπιν τούτου το άρθρο διατυπώθηκε ως εξής: «όλοι οι κάτοικοι της Τουρκίας, ανεξάρτητα φυλής, θρησκείας, γλώσσας, με την έννοια της ιθαγένειας, είναι Τούρκοι». Με την αρχή αυτή οι μη-Μουσουλμάνοι περιθωριοποιήθηκαν. Κανένας μη-Μουσουλμάνος δεν έχει διοριστεί από το 1923 σε δημόσια θέση.
Ömer Turan: Η ομιλία του επικεντρώθηκε στα ερωτήματα: (α) τι σημαίνει να αποδεχθεί μια κοινωνία τα μαζικής κλίμακας εγκλήματα του παρελθόντος, (β) την ιστορική μνήμη στην Τουρκία και (γ) το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ερευνητών και διανοουμένων στην Τουρκία επί του θέματος. Ανέλυσε, τι σημαίνει αποδοχή των εγκλημάτων μαζικής κλίμακας, ποιοι νόμοι καθορίζουν την κατάταξη ενός εγκλήματος στην κατηγορία των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει η Τουρκία. Στην ενότητα (β) της ιστορικής μνήμης αναφέρθηκαν οι δίκες που έγιναν την περίοδο 1918-1919 κατά της ηγεσίας των Νεότουρκων για τους διωγμούς που άσκησαν κατά των μη-Μουσουλμανών και η δίκη για τα Σεπτεμβριανά κατά των μελών της Κυβέρνησης Αντνάν Μεντερές στην ν. Πλάτη το 1961. Κύριο ζήτημα είναι η πλευρά του θύτη να κατανοήσει τα δεινά που προκάλεσε προς μια πιο αδύνατη κοινότητα. Στη διαδικασία τίθενται τα ζητήματα: η εξοικείωση και αναγνώριση με τα συμβάντα μαζικής βίας και την ονομασία αυτών, να συμπεριληφθούν τα γεγονότα στα σχολικά βιβλία, την ανέγερση μνημείων, την ακρόαση των θυμάτων όπως γίνεται σήμερα και πάνω από όλα την καθιέρωση αρχών του επανορθωτικού δικαίου. Ο ομιλητής αναφέρθηκε λεπτομερώς στην δίκη για το Πογκρόμ της 6-7/9/1955 στην νήσο Πλάτη μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960 που όμως δεν κατέληξε σε κανένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα για απόδοση δικαιοσύνης, αφού οι βασικοί οργανωτές της προβοκάτσιας της Θεσσαλονίκης αθωώθηκαν. Επίσης αναφέρθηκαν οι δίκες της περιόδου 1919-20 για τους διωγμούς κατά των Αρμενίων και Ρωμιών που έγιναν στην Κωνσταντινούπολη, την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τα Πρακτικά των δικών αυτών προκύπτει ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες της περιόδου τα δικαστήρια (60) αυτά ασχολήθηκαν με επανορθωτικά μέτρα όπως τις επιστροφές των κατασχεθέντων ακινήτων, επιστροφή των εξισλαμισθέντων ορφανών κτλ. Ο ομιλητής στην τελευταία ενότητα αναφέρθηκε στην μεταβολή που συνέβη στην Τουρκία τα τελευταία 20 χρόνια στον τομέα των Κοινωνικών Επιστημών με την αναθεώρηση της επίσημης κρατικής ιστορίας τονίζοντας την σημασία του υπομνήματος που έχει υποβάλει η Οι.Ομ.Κω. στην Βουλή της Τουρκίας τον Αύγουστο του 2015.
Ulaş Karan: Ανέπτυξε την καθαρά νομική πλευρά του ζητήματος, κατά πόσο θα μπορούσε να υπάρξει δίκη για τα Σεπτεμβριανά με το δεδομένο ότι ουδέποτε έχει υπάρξει δίκη με πρότυπα ανεξάρτητης δικαιοσύνης. Αναλύοντας σειρά συμβάντων μαζικής βίας που συνέβησαν μετά από τα Σεπτεμβριανά (Τσόρουμ 1979, Μάρας-Μαλάτια 1978, Σίβας 1993, Συνοικία Γκαζί 1995, Κιρσεχίρ 2015, …) διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχει η πραγματικότητα της ατιμωρησίας των θυτών. Πλέον ο αριθμός των μελών των μη-Μουσουλμανικών Κοινοτήτων είναι τέτοιο που δεν επιτρέπει να επαναληφθεί κάποιο Πογκρόμ. Στη συνέχεια εξετάστηκε το ζήτημα της παραγραφής λόγω χρονικής απόστασης. Επίσης τονίστηκε ότι το Κράτος δεν εξασφάλισε την αποτελεσματική προστασία των πολιτών του και επίσης ότι δεν έχει δώσει αποδεικτικά στοιχεία για τους οργανωτές των Σεπτεμβριανών. Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί κανένα αποδεικτικό στοιχείο από το Κράτος της Τουρκίας. Οι διαδικασίες προανακρίσεων και ανακρίσεων παρουσιάζουν πολλά προβλήματα στην περίπτωση των Σεπτεμβριανών. Ανατρέχοντας σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) διαπιστώνεται ότι σε ανάλογες περιπτώσεις αυτό ακολούθησε ένα άγραφο κανόνα. Δέχτηκε να δικάσει υποθέσεις ακόμη και αν αφορούσαν γεγονότα που είχαν συμβεί δέκα χρόνια πριν αποδεχτεί το κράτος που παραπέμπεται, την δικαιοδοσία του ΕΔΔΑ. Στην περίπτωση της Τουρκίας η αποδοχή της δικαιοδοσίας έγινε το 1987 και επομένως υπάρχει ένα κενό 1977-1955=22 ετών για την περίπτωση των Σεπτεμβριανών. Αν και σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας έχει καταρριφθεί αυτός ο χρονικός περιορισμός. Αναλύθηκε το παράδειγμα της δίκης της μαζικής σφαγής 22.000 Πολωνών στο δάσος Katyn από όργανα της Σοβιετικής Ένωσης το 1941 κάτω από στην σκιά της συμφωνίας Μολότωφ-Ρίμπεντροφ. Η διακρατική δίκη στο ΕΔΔΑ κατέληξε στην καταδίκη της Ρωσίας επειδή δεν παρέδωσε τα απόρρητα έγγραφα της ΕΣΣΔ της εποχής, χωρίς να εισέλθει στην ουσία του εγκλήματος λόγω του μεγάλου χρόνου που αναφέρθηκε παραπάνω. Υπάρχει βέβαια το δεδομένο ότι η Τουρκία έχει ενσωματώσει στο εσωτερικό της δίκαιο την Σύμβαση της Ρώμης του 1950 για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τέλος τονίστηκε ότι μπορούν να προκύψουν και αρνητικά αποτελέσματα από διεθνείς δίκες αν το ερώτημα που τίθεται είναι παραπλανητικό όπως υπήρξε η προσφυγή του Ντογού Περίντσεκ για την ποινικοποίηση της άρνησης της Αρμενικής Γενοκτονίας στην Ελβετία. Πάντως η ομιλία του Επ. Καθ. Ulaş Karan έχει μεγάλη σημασία καθόσον αναλύει το σημαντικό ερώτημα της προσφυγής στη δικαιοσύνη για τα Σεπτεμβριανά.
Νίκος Ουζούνογλου: Αναφέρθηκε λεπτομερώς στην ανάλυση των γεγονότων και στην ύπαρξη μη-κρατικών εγγράφων τα οποία αποδεικνύουν την οργάνωση των Σεπτεμβριανών. Το σύνολο των εγγράφων προέρχονται από τον φάκελο που παρέδωσε δια της διαθήκης του στο κοινό, ο Φαχρί Τσοκέρ στρατιωτικός δικαστής στα Σεπτεμβριανά, τα Πρακτικά της Δίκης της ν. Πλάτης και το Πόρισμα της Επιτροπής κατά των Πραξικοπημάτων της Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2012. Απ’ όλα τα έγγραφα αυτά, το τελευταίο δίνει τις πραγματικές διαστάσεις των Σεπτεμβριανών. Στο Πόρισμα αυτό διατυπώνεται με σαφή τρόπο ότι τα Σεπτεμβριανά αποτελούν το σημείο αφετηρίας των αντιδημοκρατικών εξελίξεων και εκτροπών τη μεταπολεμική περίοδο στη Τουρκία και ότι οργανωτής των Σεπτεμβριανών υπήρξε η διοίκηση της Διεύθυνση Ανορθόδοξου Πολέμου που συγκροτήθηκε μέσα στις Νατοϊκές Δομές. Επίσης ο ομιλητής αναφέρθηκε στις εργασίες των μελετητών που εντρύφησαν στα Σεπτεμβριανά, όπως του Σπ. Βρυώνη, Χρ. Χριστίδη, Ντιλέκ Γκιουβέν και άλλων μελετητών. Ο ομιλητής αναφερόμενος όσα ειπώθηκαν για την εξαιρετικά ανοδική πορεία του Οκταϋ Ενγκίν στην Τουρκία, μετά από την απελευθέρωση του από την φυλακή το 1956 στην Ελλάδα, για να διαφύγει στην Τουρκία τόνισε ότι ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Γ. Παπακωνσταντίνου πραγματοποίησε επίσκεψη αβροφροσύνης σε αυτόν το 1992, όταν ο Ενγκίν ήταν νομάρχης της Νεαπόλεως (Νεβσεχίρ) Καππαδοκίας. Κατά τον ομιλητή για την περίπτωση των Σεπτεμβριανών πρωτίστως τίθενται τα εξής ζητήματα:
– Να διαπιστωθεί ότι τα Σεπτεμβριανά υπήρξαν η αφετηρία των πολλών αντιδημοκρατικών εξελίξεων και παραβιάσεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
– Ότι το γεγονός δεν έχει άμεση σχέση με το Κυπριακό και τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις.
– Να εκτιμηθεί ποιος υπήρξε ο κύριος οργανωτής του Πογκρόμ.
– Να εκτιμηθεί η πραγματική διάσταση της βλάβης που υπέστη η Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Πόλης.
Επί πλέον με το δεδομένο της παρελθούσας περιόδου 60 ετών, η τιμωρία των πραγματικών υπαιτίων καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη. Όμως εκείνο που έχει εξαιρετική σημασία είναι να δεσμευτεί το Κράτος της Τουρκίας, για την πιστή εφαρμογή ουσιαστικών μέτρων επανορθώσεων και αποκατάστασης της Ρωμαίικης Κοινότητας της Πόλης. Ο ομιλητής ανέλυσε λεπτομερώς τις προτάσεις που έχει υποβάλει η Οι.Ομ.Κω. προς τις κυβερνητικές αρχές της Τουρκίας και την περιορισμένη πρόοδο που έχει συμβεί επί αυτών. Τέλος τονίστηκε η σημασία του Ψηφίσματος 60/147 της Γ. Συνέλευσης του ΟΗΕ επί του θέματος της θεραπείας των παραβιάσεων που έχει υποστεί η Ελληνορθόδοξη Κοινότητας της Πόλης και των νήσων Ίμβρου και Τενέδου.
Cengiz Aktar: Επικεντρώθηκε στο ζήτημα της ανάδυσης της ιστορικής μνήμης για το τι συνέβη στις μη-Μουσουλμανικές Κοινότητες στην τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Περιόδου και της σύγχρονης Τουρκίας. Αναφέρθηκε στο συνέδριο που οργανώθηκε πρόσφατα από το Ίδρυμα Χράντ Ντιγκ για την απώλεια των πολιτισμικών πλούτων στην αναφερθείσα περίοδο. Τα στοιχεία είναι συνταρακτικά για την καταστροφή συνολικά των πολιτισμικών οντοτήτων. Με πολλά παραδείγματα ο ομιλητής παρουσίασε την δίψα των νέων γενεών να μάθουν την αλήθεια στα θέματα αυτά και αναφέρθηκε στην πρωτοπορία γενναίων εκδοτών και συγγραφέων όπως του Ραγκίπ Ζαράκολου, της αείμνηστης συζύγου του Αϊσενούρ Ζαράκολου που καταδικάστηκε για μετάφραση του βιβλίου της Διδούς Σωτηρίου και λόγω των ταλαιπωριών της απεβίωσε, του Ισμαήλ Μπεσικτσί και Τανέρ Ακτσάμ. Αναφέρθηκε στην καμπάνια «Ζητάω Συγνώμη» που έγινε το 2008 με πρωτοβουλία διανοουμένων μέσα από την Τουρκία που βρίσκονται σήμερα στο σημερινό πάνελ. Ο ομιλητής τόνισε όσες ανατροπές και να γίνονται τελευταία δεν μπορεί να αποτραπεί η πληροφόρηση των νέων γενιών που ενημερώνονται συνέχεια από τις συνεχείς εκδόσεις βιβλίων, παραγωγή ταινιών και δημοσίευση άρθρων, για την τύχη των μη-Μουσουλμανικών πληθυσμών στην γεωγραφία αυτή.