ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ, www.ethnos.gr
Ανατροπές στα γεωπολιτικά δεδομένα και στις συμμαχίες στην περιοχή επιφέρουν οι εξελίξεις στα ενεργειακά, καθώς ο αγώνας δρόμου κρατών και εταιρειών να προλάβουν να πάρουν θέση στο νέο παζλ που διαμορφώνεται φέρνει στην κορυφή της ατζέντας των συνεργασιών και των συγκρούσεων το δίπτυχο «Ενέργεια – Ασφάλεια».
Το σοβαρό πλέον ενδεχόμενο η Ρωσία να καθυστερήσει σημαντικά, εάν δεν το ακυρώσει πλήρως, το έργο του «Turkish Stream» αναβαθμίζει ακόμη περισσότερο τόσο τη σημασία των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου όσο και την αξία της στρατηγικής συνεργασίας των άλλων χωρών της περιοχής, πλην της Τουρκίας.
Το Ισραήλ μετά τη μεγάλη καθυστέρηση λόγω των εμποδίων που είχε ορθώσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, που έχει οδηγήσει τις εταιρείες σε απώλειες εσόδων και κεφαλαίων, αναγκαίων για την ανάπτυξη άλλων κοιτασμάτων και την αγορά δικαιωμάτων έρευνας σε άλλες περιοχές, σπεύδει τώρα να καλύψει το χαμένο έδαφος.
Η χερσαία οδός
Σχεδόν μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση της εξαγοράς μεριδίου 35% της αμερικανικής Noble Energy στο κυπριακό Οικόπεδο 12 από τη βρετανική BG, η κοινοπραξία που έχει τα δικαιώματα του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν (Ratio Oil Exploration, Aver Oil and Gas LP, Delek Drilling και η Noble) ανακοίνωσε την υπογραφή μη δεσμευτικής συμφωνίας με την αιγυπτιακή εταιρεία Dolphinus Holdings για τη διαπραγμάτευση συμφωνίας με στόχο την εξαγωγή φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο μέσω του υπάρχοντος αγωγού, που διαχειρίζεται στην αφρικανική χώρα η εταιρεία EMG.
Η συμφωνία αυτή, για την οποία ενημέρωσαν την ελληνική αντιπροσωπεία οι Ισραηλινοί στη συνάντηση που είχε ο Αλ. Τσίπρας με τον υπουργό Ενέργειας Γ. Στάινιτς, θα αφορά την πώληση 4 bcm (δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων) ετησίως για χρονικό διάστημα 10-15 ετών.
Η πρόταση αυτή ουσιαστικά προκρίνει τη χερσαία οδό, καθώς θα μεταφέρεται το αέριο από το Λεβιάθαν στο Ασελον και από εκεί μέσω του υπάρχοντος δικτύου, το οποίο διασχίζοντας το Σινά τροφοδοτούσε παλαιοτέρα το Ισραήλ με αιγυπτιακό αέριο, θα ακολουθεί τώρα αντίστροφη διαδρομή.
Η πρώτη επιλογή των εταιρειών, που στην κυριολεξία «διψούν» για φρέσκα κεφάλαια, είναι οι τοπικές αγορές και μάλιστα ο πρόεδρος της Delek και της Avner, Ισραηλινός Γκίντεον Τάντμορ, δήλωσε ότι οι συμφωνίες για πώληση φυσικού αερίου σε Ιορδανία και Αίγυπτο εμπεδώνουν την «οικονομική ειρήνη» και πως «η εκμετάλλευση του Λεβιάθαν και η επέκταση του Ταμάρ ενισχύουν την ενεργειακή ασφάλεια του Ισραήλ και των γειτόνων του».
Μέχρι πριν από την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού που έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα –όχι μόνο στη συριακή κρίση αλλά και στα ενεργειακά–, ακόμη και οι Ισραηλινοί δεν απέκλειαν ως ενδεχόμενο την εξαγωγή του φυσικού αερίου τους μέσω υποθαλάσσιου αγωγού προς την Κύπρο και από εκεί προς την Τουρκία. Μια επιλογή που προϋπέθετε φυσικά τη λύση του Κυπριακού.
Μετά την απροκάλυπτα επιθετική και αλαζονική στάση απέναντι και σε αυτήν ακόμη τη Ρωσία, θεωρείται μάλλον απίθανο οι Ισραηλινοί να κρατήσουν την επιλογή του αγωγού προς την Τουρκία ως ρεαλιστικό εναλλακτικό σχέδιο.
Ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας, Γιουβάλ Στάινιτς, δήλωσε ότι το Ισραήλ, η Κύπρος και η Αίγυπτος βρίσκονται σε συζητήσεις για την πιθανότητα εξαγωγής του φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας, αποφεύγοντας όμως να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις.
Ο ίδιος επέμεινε ότι υπάρχουν δύο επιλογές μετά την κοινή εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο: η χρήση των μονάδων LNG στην Αίγυπτο ή ο αγωγός προς την Τουρκία, με την Κύπρο φυσικά να τάσσεται υπέρ της πρώτης επιλογής και να δηλώνει ότι η εξαγωγή του φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας δεν νοείται εάν δεν προηγηθεί η λύση του Κυπριακού.
Οι δηλώσεις αυτές αποσκοπούσαν κυρίως στην άσκηση πίεσης προς την κυπριακή κυβέρνηση, καθώς τις προηγούμενες ημέρες είχε φθάσει στη Λευκωσία ισραηλινή αντιπροσωπεία για να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση της συμφωνίας συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων, που εκτιμώνται εκατέρωθεν της γραμμής οριοθέτησης των ΑΟΖ των δύο χωρών.
Ο Ισραηλινός υπουργός μιλώντας στο συνέδριο της «Jerusalem Post» εξέφρασε την εκτίμηση ότι τα επόμενα χρόνια ο τομέας του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο θα προσελκύσει επενδύσεις μέχρι και 20 δισ. δολαρίων, δηλώνοντας ότι υπάρχει ισχυρή πιθανότητα εντοπισμού και άλλων μεγάλων κοιτασμάτων.
Το Ισραήλ μέσα σε αυτήν τη συγκυρία, και ασκώντας πίεση στη Λευκωσία, έσπευσε την περασμένη Παρασκευή να ανακοινώσει ότι το κοίτασμα Αφροδίτη εκτείνεται σε τέτοιο βαθμό εντός της ΑΟΖ του, ώστε να μπορεί να κάνει ξεχωριστή ανακοίνωση για «εντοπισμό κοιτάσματος». Η Επιτροπή Πετρελαϊκών Πόρων του ισραηλινού υπουργείου Εθνικών Υποδομών και Ενέργειας ανήγγειλε ότι αναβαθμίζει την άδεια Yishai την οποία είχε παραχωρήσει για έρευνες ως «ανακάλυψη κοιτάσματος». Η συγκεκριμένη άδεια (μία από τις πέντε που έχουν παραχωρηθεί) ανήκει στην κοινοπραξία της Israel Opportunity Energy Resources LP, Eden Energy Discoveries Ltd (EDN) και της Benny Steinmetz και το συγκεκριμένο Οικόπεδο γειτνιάζει τόσο με την Αφροδίτη όσο και με το Λεβιάθαν.
Η κυπριακή πλευρά υποστηρίζει ότι μόλις το 1% του κοιτάσματος Αφροδίτη περνά στα ισραηλινά ύδατα, με το Τελ Αβίβ να επιμένει ότι το ποσοστό είναι σημαντικά μεγαλύτερο.
Ο Νίκος Αναστασιάδης είχε τηλεφωνική επικοινωνία πριν από μερικές ημέρες με τον επικεφαλής της ΕΝΙ, η οποία έχει τα δικαιώματα για τρία Οικόπεδα στην κυπριακή ΑΟΖ και έχει πετύχει τη μεγαλύτερη ανακάλυψη στην περιοχή, το κοίτασμα Ζορ στην αιγυπτιακή ΑΟΖ.
Ο ιταλικός κολοσσός έχει δική του μονάδα LNG στην Νταμιέτα της Αιγύπτου και θέλει να τραβήξει εκεί και το φυσικό αέριο από το Λεβιάθαν και την Αφροδίτη, δημιουργώντας έναν μεγάλο ενεργειακό κόμβο που θα εμπλέκει το Ισραήλ, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Ισχυρό θεμέλιο
Η Ελλάδα επιχειρεί να επωφεληθεί από αυτόν τον ενεργειακό «οργασμό» στην Ανατολική Μεσόγειο διαμορφώνοντας ένα τροποποιημένο εναλλακτικό στρατηγικό σχέδιο σε ό,τι αφορά τη μεταφορά του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Η θερμή υποδοχή που επιφύλαξε στην ελληνική αντιπροσωπεία αλλά και στις ελληνικές ιδέες και προτάσεις ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπ. Νετανιάχου έχει βάλει ένα ισχυρό θεμέλιο για τη διμερή συνεργασία.
Στον εναλλακτικό αυτό σχεδιασμό κεντρικό ρόλο έχει η περιοχή της Θράκης με αιχμή την Αλεξανδρούπολη, η οποία μετά την αποτυχία του σχεδίου σύνδεσης με το Μπουργκάς επιχειρείται να αναβαθμισθεί και να κερδίσει τον ρόλο του ενεργειακού και διαμετακομιστικού κόμβου, από τον Νότο αυτήν τη φορά.
Σύμφωνα με τον ελληνικό σχεδιασμό προτείνεται η εξαγωγή του φυσικού αερίου που από το Ισραήλ, την Κύπρο αλλά και την Αίγυπτο θα υγροποιείται στις μονάδες LNG της τελευταίας και (εφόσον δεν θα απορροφάται από τις τοπικές αγορές) θα μεταφέρεται προς την Αλεξανδρούπολη. Εκεί θα γίνεται επαναεριοποίηση και θα διοχετεύεται προς τις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων μέσω του διασυνδετήριου αγωγού προς τη Βουλγαρία (που έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί ακόμη και μέχρι τις βαλτικές χώρες, αξιοποιώντας το ευρωπαϊκό δίκτυο διασυνδετήριων αγωγών) αλλά και μέσω του ΤΑΡ.
Αυτή η εναλλακτική πρόταση αντιμετωπίζεται θετικά από τις άλλες τρεις χώρες, καθώς αποφεύγεται η εξαγωγή του φυσικού αερίου τους με τρόπο που θα οδηγούσε τελικά σε εξάρτησή τους από τις χώρες διέλευσης. Το LNG είναι ιδιαίτερα ευέλικτη μορφή εξαγωγής φυσικού αερίου, αναλόγως των τιμών και της ζήτησης.
Βεβαίως, εφόσον προκριθεί μια τέτοια επιλογή σημαίνει ότι εγκαταλείπονται τα πολύ φιλόδοξα σχέδια για την κατασκευή του αγωγού East Med που θα μετέφερε φυσικό αέριο από την ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου στην Κρήτη και μετά μέσω της ηπειρωτικής Ελλάδας στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά φαίνεται να υποχωρεί προς το παρόν και το σχέδιο για το υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής σύνδεσης του Ισραήλ με την Ελλάδα, το οποίο ουσιαστικά θα μετέφερε ηλεκτρική ενέργεια που θα παραγόταν από το «περίσσευμα» του φυσικού αερίου.
Στον ελληνικό σχεδιασμό όμως προβλέπεται η δημιουργία Εμπορευματικού Πάρκου στην Αλεξανδρούπολη, με βασικό άξονα την πρόταση που έχει υποβληθεί στην αιγυπτιακή κυβέρνηση για δημιουργία γραμμής θαλάσσιων μεταφορών από την Αίγυπτο προς την Αλεξανδρούπολη.
Η Ελληνική πρόταση
Το φυσικό αέριο θα υγροποιείται στην Αίγυπτο και θα μεταφέρεται στην Αλεξανδρούπολη. Εκεί θα γίνεται επαναεριοποίηση και θα διοχετεύεται σε Κ. Ευρώπη και Βαλκάνια μέσω του αγωγού προς τη Βουλγαρία και του ΤΑΡ. Η πρόταση αντιμετωπίζεται θετικά από Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο. Βέβαια, εφόσον προκριθεί εγκαταλείπεται ο αγωγός East Med.
Η κόντρα για το «Αφροδίτη»
Το Ισραήλ την περασμένη Παρασκευή ανακοίνωσε ότι το κοίτασμα «Αφροδίτη» εκτείνεται σε τέτοιο βαθμό εντός της ΑΟΖ του, ώστε να μπορεί να κάνει ξεχωριστή ανακοίνωση για «εντοπισμό κοιτάσματος». Η κυπριακή πλευρά υποστηρίζει ότι μόλις το 1% του κοιτάσματος «Αφροδίτη» περνά στα ισραηλινά ύδατα, με το Τελ Αβίβ να επιμένει ότι το ποσοστό είναι σημαντικά μεγαλύτερο.
Η διέξοδος της Αιγύπτου
Μία εβδομάδα μετά την εξαγορά μεριδίου 35% της αμερικανικής Noble Energy στο κυπριακό Οικόπεδο 12 από τη βρετανική BG, η κοινοπραξία που έχει τα δικαιώματα του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν υπέγραψε μη δεσμευτική συμφωνία με την αιγυπτιακή Dolphinus Holdings με στόχο την εξαγωγή φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο μέσω του υπάρχοντος αγωγού.
Τη λύση προκρίνει και η ιταλική ΕΝΙ που έχει δική της μονάδα LNG στην Αίγυπτο και δικαιώματα
σε τρία κυπριακά οικόπεδα. Η προοπτική αυτή εξυπηρετεί και τα σχέδια της Λευκωσίας καθώς η εναλλακτική είναι το αέριο να εξάγεται μέσω Τουρκίας.