Σέρρες, Λίμνη Κερκίνη: Το βασίλειο της άγριας ζωής

Η ομίχλη τρέχει πάνω στην επιφάνεια της λίμνης και από μακριά ακούγεται ένας θόρυβος από χιλιάδες πτηνά. Τα νέφη διαλύονται και οι νεροβούβαλοι εμφανίζονται να τσαλαβουτάνε στα υγρολίβαδα με τα νούφαρα. Η Κερκίνη αποτελεί ένα μείγμα χιλιάδων εικόνων της άγριας ζωής.

Στα βόρεια του Nομού Σερρών, σε απόσταση 34 χλμ. από την πόλη των Σερρών και μόλις 7 χλμ. από τα σύνορα με τη Βουλγαρία, απλώνεται με μεγαλοπρέπεια η λίμνη Κερκίνη. Με μία πρώτη ματιά, η λίμνη μοιάζει με μια μικρή, αποκομμένη και ήρεμη θάλασσα που γύρω της απλώνονται χωράφια, λόφοι και βουνά.

Στην πραγματικότητα η λίμνη έχει ένα θαυμαστό «πατέρα» που την κρατάει ζωντανή, τον ατίθασο ποταμό Στρυμόνα. Θεός για τους αρχαίους Ελληνες, ο Στρυμόνας ήταν γιος της Τηθύος και πατέρας του βασιλιά της Θράκης, Ρήσου. Οταν το 480 π.Χ. έφθασαν εδώ τα περσικά στρατεύματα κατασκεύασαν μία ξύλινη γέφυρα για να περάσουν το ποτάμι. Αναφέρεται, μάλιστα, πως χρειάστηκε να κοπούν από τα τριγύρω δάση δεκάδες χιλιάδες δέντρα για την κατασκευή της γέφυρας που σήκωσε τον μεγάλο περσικό στρατό. Το ποτάμι και οι λίμνες που τα νερά του δημιουργούσαν, αποτελούσαν, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα, ένα ενιαίο οικοσύστημα που σχημάτιζε έναν μοναδικό υγρότοπο παγκόσμιας σημασίας.

Ο ποταμός Στρυμόνας εισέρχεται από τη Βουλγαρία στο ύψος των στενών του Προμαχώνα, στρίβει προς τα δυτικά στο Στρυμονοχώρι και αδειάζει τα νερά του λίγα χιλιόμετρα μετά στην Κερκίνη. Παλιότερα ο ποταμός κυριαρχούσε στην πεδιάδα κατακλύζοντας με τα νερά του τεράστιες εκτάσεις που μετατρέπονταν σε αχανείς βαλτότοπους. Κατά τα βυζαντινά χρόνια, μάλιστα, οι εποχικές πλημμύρες του ποταμού καθόριζαν και τα διοικητικά όρια στην περιοχή. Η εποχική λίμνη της περιοχής ονομαζόταν λίμνη Μπουτκόβου, αλλά και Πρασιάς, ενώ το τωρινό όνομά της το πήρε από το αρχαιότατο έλος Κερκινίτιδα που βρισκόταν περίπου στο σημείο της σημερινής λίμνης. Η πεδιάδα των Σερρών, συνολικής έκτασης 1,2 εκατομμυρίων στρεμμάτων, με τη δράση του Στρυμόνα μετατρεπόταν κατά 63% σε έλη και λίμνες και μόνο το 37% παρέμενε απρόσβλητο από τα νερά.

Το 1932, και με αφορμή την εγκατάσταση στην περιοχή πληθυσμών από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, κατασκευάστηκε ένα μικρό φράγμα κοντά στο χωριό Λιθότοπος με σκοπό την ανάσχεση των μεγάλων πλημμυρών, την άρδευση της πεδιάδας των Σερρών και τη συγκράτηση των φερτών υλικών. Μαζί με το φράγμα κατασκευάστηκε και ένα δίκτυο διαφόρων εγγειοβελτιωτικών έργων με τεράστια αναχώματα και παράλληλους υδάτινους δρόμους, ενώ το 1982 με νέες παρεμβάσεις, η λίμνη Κερκίνη απέκτησε τη σημερινή της μορφή. Πολλοί θεωρούν τον πλούσιο υγρότοπο απόρροια των τεχνικών έργων, εντούτοις οι παλιοί κάτοικοι μιλάνε ακόμη για έλη με υγρολίβαδα και παρόχθια δάση που έφταναν μέχρι εκεί που πήγαινε το μάτι.

Η Κερκίνη χωρίζεται σε δύο διακριτά τμήματα: το βόρειο τμήμα όπου εκβάλλει ο Στρυμόνας, όπως έρχεται από τη Βουλγαρία και όπου σχηματίζεται ένα πανέμορφο δέλτα και το νότιο και κεντρικό τμήμα όπου απλώνεται η μόνιμη λίμνη. Στα βόρεια υψώνεται, παράλληλα με τη λίμνη, η κορυφογραμμή του όρους Μπέλες και τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στα ανατολικά απλώνεται η κοιλάδα του Στρυμόνα που φτάνει μέχρι τις Σέρρες και τη Νιγρίτα και στα νότια και στα δυτικά βρίσκονται τα Κρούσια Ορη που χωρίζουν τον Νομό Σερρών με τον Νομό Κιλκίς. Ο Στρυμόνας μετά το φράγμα του Λιθότοπου συνεχίζει, άλλοτε οφιοειδώς και άλλοτε σε ευθεία γραμμή, προς τα νοτιοανατολικά και εκβάλλει στον κόλπο Ορφανού, ή Στρυμονικό Κόλπο, στο ύψος των Νέων Κερδυλίων.

Ανεξάντλητος βιότοπος
Αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος, αναφέρουν ότι στην περιοχή υπήρχαν πυκνότατα δάση από πεύκα, βαλανιδιές, καστανιές και οξιές. Μέσα στην πλούσια βλάστηση ζούσαν, στα αρχαία χρόνια, μεγάλα θηλαστικά, όπως ελάφια, αγριογούρουνα, αρκούδες, λύκοι, βουβάλια, λύγκες, αλλά και λιοντάρια και λεοπαρδάλεις. Σήμερα η Κερκίνη αποτελεί έναν από τους έντεκα ελληνικούς Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας (της Σύμβασης Ραμσάρ) και μία από τις 113 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Κερκίνης είναι το μικρό βάθος της λίμνης με τα πολλά αβαθή σημεία, τα παρόχθια υγρολίβαδα και η συνεχής ανανέωση των νερών της από τον Στρυμόνα. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της πιο πλούσιας σε ιχθυοαποθέματα λίμνης της Ελλάδας με τους ψαράδες των χωριών Λιθότοπος, Κερκίνη, Λιμνοχώρι και Χρυσοχώραφα πάντα να γυρνούν στα μικρά τους λιμάνια με γεμάτα τα δίχτυα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που οι αργυροπελεκάνοι που ζουν στις Πρέσπες κάποιες εποχές του χρόνου πετάνε καθημερινά για τέσσερις ώρες κι έρχονται στην Κερκίνη για να τραφούν. Εδώ απαντώνται 32 είδη ψαριών, από τα οποία ξεχωρίζουν το γριβάδι, τo σίρκo, o θρακικός ποταμοκέφαλος, τo τσιρόvι, η μπριάvα του Στρυμόνα, το ηλιόψαρο, η τούρνα και η πέρκα.

Ομως, ο μεγάλος θησαυρός της Κερκίνης είναι η ορνιθοπανίδα της. Στη λίμνη έχουν καταγραφεί πάνω από 300 είδη πουλιών, από τα οποία τα 70 είναι προστατευόμενα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παρουσία μεγάλων αποικιών από αργυροπελεκάνους και ροδοπελεκάνους. Τα λιβάδια της λίμνης επισκέπτονται κάθε χρόνο μικρά κοπάδια από σπάνιες νανόχηνες και μεγαλύτεροι αριθμοί από εντυπωσιακές κοκκινόχηνες. Αλλα υδρόβια και παρυδάτια πουλιά είναι οι λαγγόνες, οι κορμοράνοι που εδώ ζουν κατά εκατοντάδες, πολλά είδη ερωδιών (σταχτοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, λευκοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες), οι χουλιαρομύτες, τα τρία είδη κύκνων της Ελλάδας (βουβόκυκνοι, αγριόκυκνοι, νανόκυκνοι), οι χαλκόκοτες, οι αβοκέτες, οι καλημάνες και πολλά είδη γλαρονιών.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα πολλά είδη από πάπιες καταφθάνουν και από τη Βόρεια Ευρώπη (η πρασινοκέφαλη, το γκισάρι, το κιρκίρι, η ψαλίδα κ.ά.).

Στα δάση φωλιάζουν οι μαυροπελαργοί, ενώ τα χωριά είναι γεμάτα από φωλιές λευκών πελαργών. Οι μεγάλοι πληθυσμοί παρυδάτιων και υδρόβιων πουλιών προσελκύουν και πολλά αρπακτικά είδη: στικταετοί, βασιλαετοί, σταυραετοί, κραυγαετοί, σπιζαετοί, τσίφτηδες, σφηκιάρηδες, σαΐνια, φιδαετοί, ξεφτέρια, πετρίτες, χρυσογέρακα και μπούφοι απλώνουν με περηφάνια τα φτερά τους πάνω από τη λίμνη.

Αλλα σημαντικά πουλιά που μπορεί κανείς να συναντήσει στην Κερκίνη είναι η χαλκοκουρούνα, η αλκυόνη, ο κούκος, ο μελισσοφάγος, η υφάντρα, το αηδόνι, η σχοινοποταμίδα και η τσιχλοποταμίδα.

Μικρά και μεγάλα θηλαστικά ζουν, επίσης, στην Κερκίνη και στη γύρω περιοχή. Τα ποτάμια και τα κανάλια είναι ο τόπος της βίδρας, ενώ σε διάφορα σημεία κοντά στη λίμνη κινούνται με προσοχή το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο, ο λύκος, το τσακάλι, η αλεπού, το κουνάβι, η νυφίτσα, η αγριόγατα, ο ασβός, ο σκαντζόχοιρος και ο λαγός.

Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει γραμμωτές νεροχελώνες, στικτοχελώνες, γραικοχελώνες, πρασινόσαυρες, τυφλίτες, έρυκες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σπιτόφιδα, αγιόφιδα, δεντρογαλιές, σαΐτες, στεφανοφόρους, αλλά και οχιές. Τα αμφίβια αντιπροσωπεύονται από διάφορα είδη, μεταξύ των οποίων είναι και ο σπάνιος πηλοβάτης, η κιτρινομπομπίνα, ο κοινός τρίτωνας, ο φρύνος, ο πρασινόφρυνος, ο δεντροβάτραχος, ο βαλκανοβάτραχος, ο πηδοβάτραχος κ.ά.

Η σπάνια νανόχηνα

Η Κερκίνη είναι διάσημη για την παρουσία της νανόχηνας. Πρόκειται για μια μικρόσωμη χήνα, με καφετιά χρώματα και μαύρες ραβδώσεις στην κοιλιά. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι το λευκό στο μέτωπό της που ανεβαίνει ψηλά στο στέμμα καθώς και ο κίτρινος δακτύλιος γύρω από το μάτι. Η νανόχηνα φωλιάζει στη Σκανδιναβία και στην αρκτική Ρωσία και ξεχειμωνιάζει, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα με σημαντικότερη περιοχή τη λίμνη Κερκίνη. Πρόκειται για ένα παγκόσμια απειλούμενο είδος. Στην Ελλάδα, οι κίνδυνοι για τη νανόχηνα προέρχονται από την καταστροφή των βιοτόπων του είδους και τη μετατροπή των ελών, στα οποία τρέφεται, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αλλά και στο παράνομο κυνήγι καθώς, παρά την απαγόρευση, η λαθροθηρία καλά κρατεί.

Ο δυτικός γύρος της λίμνης ανάμεσα στα νούφαρα, παρέα με βουβάλια…

Με αυτοκίνητο, ποδήλατο, άλογο ή με τα πόδια, τα μονοπάτια και οι παρόχθιοι δρόμοι των αναχωμάτων γύρω από την Κερκίνη προσφέρουν ένα ολοκληρωμένο μωσαϊκό της λίμνης. Η περίμετρος της Κερκίνης περνάει μέσα από πεδινά χωριά, μικρά λιμάνια και από κάθε είδους παραλίμνιο βιότοπο μπορεί να φανταστεί κανείς. Η εκκίνηση γίνεται από τον Λιθότοπο στα νότια, το πρώτο χωριό που συναντά κανείς όπως έρχεται από τις Σέρρες.

Χτισμένο ανάμεσα στους ανατολικούς πρόποδες των Κρουσσίων και τον Στρυμόνα, το χωριό διαθέτει καταλύματα, ενώ αξίζει να επισκεφθεί κανείς το δραστήριο Κέντρο Προώθησης Οικοτουρισμού. Εδώ βρίσκεται το φράγμα της λίμνης και ένα από τα σημαντικότερα σημεία ορνιθοπαρατήρησης, καθώς συγκεντρώνονται εκατοντάδες κορμοράνοι και δεκάδες πελεκάνοι που συνεργάζονται στο ψάρεμα, ενώ στα ψηλά δέντρα της όχθης κάνουν τις φωλιές τους οι ερωδιοί.

Ο κεντρικός, αλλά στενός, δρόμος συνεχίζει προς τα βόρεια και για λίγα χιλιόμετρα οι ακτές της λίμνης στα δεξιά είναι ήρεμες δημιουργώντας μικρούς όρμους, υγρολίβαδα με άλογα και φυσικά λιμανάκια με παραδοσιακές βάρκες.

Αξίζει κανείς να περπατήσει μέχρι να φτάσει στο σημείο όπου οι όχθες συναντούν τον δρόμο. Από εκεί και για μερικά χιλιόμετρα ακόμα ο δρόμος κινείται μέσα σε πυκνή βλάστηση και μπορεί κανείς να συναντήσει έναν τσίφτη να πετάει κοντά στις κορυφές των δέντρων, καθώς εδώ είναι οι αγαπημένες περιοχές του σπάνιου αυτού αρπακτικού.

Αμέσως μετά ξεκινάει μια ευθεία που περνάει μέσα από τον οικισμό Κορυφούδι με τα πολλά χωράφια. Και εδώ απλώνονται όμορφα υγρολίβαδα και εσωτερικές μικρές λίμνες γεμάτες κίτρινα νούφαρα του είδους Nymphoides peltata, ενώ πάνω στα μικρά βράχια της όχθης κάθονται νυχτοκόρακες και κρυπτοτσικνιάδες. Λίγο μετά συναντά κανείς μια γέφυρα απ’ όπου περνάει το ρέμα που κατεβαίνει από το Σιδηροχώρι και συμβάλλει και αυτό με τα νερά του στη δημιουργία της λίμνης. Από εδώ ξεκινάει και το δυτικό ανάχωμα της Κερκίνης που περνάει από το λιμανάκι του χωριού Κερκίνη και φτάνει μέχρι το λιμάνι του χωριού Λιβαδιά.

Πίσω στον κεντρικό δρόμο, λίγο μετά τη γέφυρα, βρίσκεται το χωριό Κερκίνη. Κάθε άνοιξη στο χωριό καταφθάνουν οι λευκοί πελαργοί και δεν υπάρχει στύλος της ΔΕΗ που να μην έχει φωλιά. Πρόκειται για το καλύτερο σημείο, όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει τη δημιουργία της φωλιάς, το φλερτάρισμα και το μεγάλωμα των μικρών πελαργών. Στην Κερκίνη βρίσκεται και ο Οικοπεριηγητής, το κέντρο οικοτουρισμού που, εδώ και χρόνια, με τις περιηγήσεις του έχει κάνει διάσημη την περιοχή σε όλη την Ευρώπη.

Από εδώ προτιμήστε να πάρετε τον χωματόδρομο του δυτικού αναχώματος και λίγο μετά θα συναντήσετε ένα κοπάδι από βουβάλια να αναπαύεται σε μια μεγάλη εσωτερική λούτσα, θυμίζοντας εικόνες από την Αφρική. Επόμενη στάση η Λιβαδιά Σιντικής, που ονομάστηκε έτσι από τα λιβάδια της και η οποία πρωτοκατοικήθηκε από πρόσφυγες της Θράκης. Εδώ μπορεί κανείς να επισκεφθεί το μικρό λαογραφικό μουσείο. Απ’ το σημείο αυτό ο δρόμος στρίβει προς τα ανατολικά και κατευθύνεται παράλληλα με τον μακρόστενο ορεινό όγκο του Μπέλες προς τα βόρεια.

Αναστενάρια και Λαζαρίνες
Στα χωριά της Κερκίνης και του Στρυμόνα αναβιώνουν πολλά έθιμα φερμένα κυρίως από τους Θράκες πρόσφυγες. Στην κορυφή βρίσκονται τα Αναστενάρια που συνδέονται με τη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαΐου. Στα περισσότερα χωριά δεν επιτρέπουν στους ξένους να παρεισφρήσουν στη γιορτή κι έτσι πρέπει να ρωτήσετε πριν πάτε. Ενα άλλο έθιμο είναι οι Λαζαρίνες, που γίνεται ανήμερα του Σαββάτου του Λαζάρου, όπου μικρά κορίτσια γυρνούν από σπίτι σε σπίτι με καλαθάκια γεμάτα λουλούδια, τραγουδούν τα κάλαντα του Λαζάρου και οι νοικοκυραίοι τους δίνουν φαγώσιμα και χρήματα. Οι Θρακιώτες έφεραν στην περιοχή και το έθιμο της Μπάμπως που τελείται στις 8 Ιανουαρίου και το οποίο έχει καθαρά μητριαρχικές αναφορές, καθώς ονομάζεται και «έθιμο της γυναικοκρατίας». Οι άντρες μένουν σπίτι και οι γυναίκες γιορτάζουν στο χωριό πίνοντας κρασί, τραγουδώντας και χορεύοντας. Ολες καταλήγουν στο σπίτι της μεγαλύτερης σε ηλικία γυναίκας του χωριού, της Μπάμπως, για να την τιμήσουν για τη βοήθειά της τόσα χρόνια στις γέννες και τις συμβουλές.

Μανδράκι, Ακριτοχώρι, Βυρώνεια και φινάλε στο φράγμα Λιθότοπου

Από τη διασταύρωση στη Λιβαδιά, το μικρό Νεοχώρι απέχει ελάχιστα. Από εδώ η ευθεία του δρόμου περνάει μέσα από χωράφια και κινείται παράλληλα με τη βόρεια ακτογραμμή της Κερκίνης που βρίσκεται περίπου ένα χλμ. σε απόσταση. Αν έχει κανείς καλό αμάξι, αξίζει να μπει για εξερεύνηση στους χωματόδρομους που καταλήγουν κοντά στη λίμνη. Η βόρεια πλευρά είναι από τις πλουσιότερες σε ορνιθοπανίδα, καθώς εδώ η όχληση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι μικρή. Μαύροι και λευκοί πελαργοί ψάχνουν για βατράχια στα πλημμυρισμένα χωράφια, πολύχρωμοι μελισσοφάγοι κάθονται στα κλαδιά και στο βάθος ακούγεται η επαναλαμβανόμενη φωνή ενός κούκου.

Στη συνέχεια του δρόμου ακολουθεί το χωριό Μανδράκι, που πήρε το όνομά του από τα λείψανα (που θυμίζουν πλέον μάντρα) του βυζαντινού κάστρου που βρίσκεται εδώ και αποτελεί μέρος της περίφραξης του νεκροταφείου του χωριού. Με βάση αρχαιολογικές ενδείξεις, εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη Σίντια, απ’ όπου πήρε το όνομά της η ευρύτερη περιοχή της Σιντικής. Ενας μικρός δρόμος ξεκινάει από το χωριό και φτάνει μέχρι τη λίμνη σε ένα σημείο που απλώνονται τα λευκά νούφαρα της Κερκίνης.

Ηπιες και άγριες πλευρές της Κερκίνης
Ο δρόμος συνεχίζει και εάν βρεθείτε εδώ την άνοιξη θα παρατηρήσετε εκατομμύρια άτομα από πεταλούδες του είδους Libythea celtis, που γεννιούνται στα γύρω χωράφια, να πετάνε λίγο πιο ψηλά από τη γη. Λίγο αργότερα μια διασταύρωση σας φέρνει στο Ακριτοχώρι που είναι διάσημο για την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, η οποία προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο. Κοντά στη μονή βρίσκεται μια μικρή ημιορεινή λίμνη που συνορεύει με τα δάση του Μπέλες και απ’ όπου μπορεί κανείς να απολαύσει την πανοραμική θέα της Κερκίνης.

Λίγο μετά ο κεντρικός δρόμος περνάει από το χωριό Θρακικό-Ομαλό και στη συνέχεια καταλήγει στη Βυρώνεια με τον σιδηροδρομικό σταθμό και το μικρό φυλάκιο όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραψε το 1913 την ανακωχή με τους Βούλγαρους. Απαραίτητη είναι η στάση στο Δημοτικό Ενυδρείο Βυρώνειας, όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει όλα σχεδόν τα είδη των ψαριών που δίνουν στη λίμνη τον οικολογικό της πλούτο. Ο δρόμος γυρνάει προς τα νότια και κατευθύνεται στις πιο «άγριες» περιοχές της Κερκίνης. Πρώτη στάση η γέφυρα του Στρυμόνα. Από εδώ μπορεί κανείς να στρίψει στον χωματόδρομο δεξιά πριν τη γέφυρα και να ακολουθήσει μια μαγευτική διαδρομή λίγων χιλιομέτρων. Κοπάδια από νεροβούβαλους, λιβάδια από νούφαρα και χιλιάδες πουλιά σάς συντροφεύουν μέχρι το τέλος της διαδρομής, εκεί όπου ο ποταμός εκβάλλει στη λίμνη.

Επιστροφή στη γέφυρα του Στρυμόνα και λίγο μετά στρίβετε δεξιά προς το Μεγαλοχώρι, απ’ όπου κατευθυνόμενοι προς το γήπεδο θα βρείτε τον δρόμο που οδηγεί στο μεγάλο ανατολικό ανάχωμα της λίμνης. Ιδιαίτερα στα πρώτα μέτρα, αποκαλύπτονται σε όλο τους το μεγαλείο οι εκβολές του Στρυμόνα στην Κερκίνη. Στη συνέχεια ακολουθεί μια παρόχθια διαδρομή που περνάει κοντά από τα χωριά Λιμνοχώρι και Χρυσοχώραφα όπου στα δεξιά σας έχετε τη λίμνη και στα αριστερά σας καλλιέργειες, παραπόταμους και μικρούς βάλτους. Στο τέλος φτάνετε και πάλι στο φράγμα του Λιθότοπου, ολοκληρώνοντας τον γύρο της Κερκίνης.

Η πολιτεία των πουλιών

Στην Κερκίνη υπάρχει ένας θαυμαστός τόπος που ξεχωρίζει για τη μοναδικότητά του. Πρόκειται για το παρυδάτιο δάσος ιτιών που βρίσκεται κοντά στις εκβολές του Στρυμόνα. Τα παλιά χρόνια το δάσος απλωνόταν σε μια πολύ μεγαλύτερη έκταση που κάλυπτε όλη την περιοχή στα ανατολικά της λίμνης. Αργότερα και παράλληλα με τα εγγειοβελτιωτικά έργα, το δάσος ξυλεύθηκε και περιορίστηκε αρκετά, ενώ στη θέση του δημιουργήθηκαν χωράφια και κτίστηκαν τα χωριά Χρυσοχώραφα, Μεγαλοχώρι και Λιμνοχώρι. Ακόμα και μέχρι το 1982 το δάσος απλωνόταν σε μια μεγάλη περιοχή, αλλά με τα υψηλότερα αναχώματα που κατασκευάστηκαν τότε περιορίστηκε μόλις στο 12% της παλιότερης έκτασής του.

Στην περιοχή των εκβολών, όπου βρίσκεται το δάσος, το νερό κατακλύζει τα πάντα με άμεσο αποτέλεσμα το παραποτάμιο δάσος να μην μπορεί πια να αναπτυχθεί και να ανανεωθεί, καθώς οι ρίζες μένουν βυθισμένες σε βάθη από δύο έως τέσσερα μέτρα για διάστημα μεγαλύτερο από τέσσερις μήνες. Αυτό ισχύει από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο, περίοδο που η λίμνη αποκτά το μέγιστο βάθος της. Συνέπεια των παραπάνω είναι η συρρίκνωση, χρόνο με τον χρόνο, της δασωμένης έκτασης. Τα δέντρα που υπήρχαν κοντά στην παλιά κοίτη του ποταμού έχουν πια νεκρωθεί. Ακόμα κι έτσι, όμως, συνεχίζουν να προσφέρουν τη ζωή σ’ άλλα πλάσματα, καθώς αποτελούν τώρα σημαντικές θέσεις για το φώλιασμα ενός μεγάλου αριθμού πουλιών.

Γλαρόνια στη σειρά
Το δάσος που έχει απομείνει και διατηρεί ακέραιη την ιδιαίτερη οικολογική ταυτότητά του αποτελεί και την καλύτερη βόλτα στη λίμνη, καθώς πρόκειται για μια βαρκάδα στο πιο απομονωμένο της σημείο που μπορεί να διαρκέσει από μία έως δύο ώρες. Φωτογραφική μηχανή και κιάλια είναι απαραίτητα, καθώς οι εικόνες που θα συναντήσετε είναι μοναδικές, ενώ καλύτερη εποχή για να το διασχίσετε είναι ο Μάιος και ο Ιούνιος. Η βάρκα του Οικοπεριηγητή φεύγει από το λιμανάκι του χωριού Κερκίνη και κανείς παρατηρεί πρώτα τα γλαρόνια που κάθονται σε σειρά λίγο έξω από το λιμάνι. Κατεύθυνση προς τα ανατολικά και η βάρκα περνάει μέσα από κοπάδια με σκουφοβουτηχτάρια, ενώ δίπλα, λίγο πάνω από την επιφάνεια, πετάνε τεράστιοι αργυροπελεκάνοι. Λίγες εκατοντάδες μέτρα από το δάσος παρατηρεί κανείς τις τεχνικές εξέδρες πάνω στις οποίες φτιάχνουν τις φωλιές τους οι αργυροπελεκάνοι, γεμάτες από μικρά και μεγαλύτερα άτομα.

Και μόλις η βάρκα πλησιάσει τα πρώτα δέντρα, ελαττώνει ταχύτητα και ξαφνικά ακούς έναν εκκωφαντικό θόρυβο που η μηχανή δεν σε άφηνε να ακούσεις. Χιλιάδες νεοσσοί ξελαρυγγιάζονται εκλιπαρώντας για φαγητό τους γονείς τους. Πάνω στα δέντρα φωλιές από λευκοτσικνιάδες, χουλιαρομύτες, νυχτοκόρακες και κυρίως κορμοράνους. Κάποιο από τα μεγαλύτερα δέντρα μάλιστα μπορεί να έχει και κοντά στις δέκα φωλιές κορμοράνων. Πρόκειται για έναν απόκοσμο τόπο, μια πολιτεία πουλιών.

Η βάρκα γλιστρά ήρεμα ανάμεσα στα δέντρα, περνάει κοντά στα πουλιά και αυτά κοιτάνε με επιφυλακτική περιέργεια. Αλλα βουτούν τα ράμφη τους και πιάνουν ψάρια, άλλα ανοίγουν τα φτερά τους για να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία τους, άλλα παρατηρούν τους εισβολείς ακίνητα και άλλα αδιάφορα φροντίζουν τα μικρά τους. Η βάρκα πάει μέχρι ένα σημείο μέσα στην κοίτη του Στρυμόνα, σε μια περιοχή που είναι η αγαπημένη των ροδοπελεκάνων της Κερκίνης, όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει τα μεγάλα κοπάδια τους.

Στο οχυρό του Ρούπελ και στο βυζαντινό χαμάμ

Η περιοχή της Κερκίνης μπορεί να αποτελέσει και την καλύτερη αφετηρία για να γνωρίσει κανείς όλο το βόρειο τμήμα του Νομού Σερρών. Απόλυτος πρωταγωνιστής στο τοπίο της περιοχής είναι το όρος Μπέλες, ή αλλιώς το όρος Κερκίνη. Το βουνό είναι το φυσικό σύνορο της Ελλάδας με τη Βουλγαρία και την ΠΓΔΜ από Βορρά, έχει μακρόστενο σχήμα και απλώνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά σε ένα μήκος περίπου 60 χλμ. και πλάτος 7 με 9 χλμ.

Το υψηλότερο σημείο του είναι η κορυφή Καλαμπάκα ή Ράντομιρ, στα 2.029 μ. Ανατολικά χωρίζεται με τον ποταμό Στρυμόνα από το όρος Αγκιστρο, ενώ στα δυτικά οι πρόποδές του φτάνουν μέχρι τη λίμνη Δοϊράνη.

Το Μπέλες είναι ένα κατάφυτο βουνό από οξιές, σφενδάμια, βελανιδιές, έλατα και σημύδες, γεμάτο από ένα πυκνό δίκτυο από χωματόδρομους, που όμως οι περισσότεροι δεν φτάνουν μέχρι την κορυφογραμμή και τα σύνορα. Το βουνό είναι γεμάτο από πολυβολεία και παλιά φυλάκια, καθώς αποτέλεσε, πολλές φορές στο παρελθόν, πεδίο μαχών. Ο μοναδικός δρόμος που φτάνει μέχρι το καταφύγιο ξεκινάει από το χωριό των Ανω Πορόιων που βρίσκεται περίπου 8 χλμ. από τη λίμνη Κερκίνη.

Από το καταφύγιο που βρίσκεται δίπλα στη συνοριογραμμή και περπατώντας για 5 χλμ. στις ήρεμες πλαγιές της κορυφογραμμής, έχοντας ως σημάδι τις πυραμίδες των συνόρων, φτάνει κανείς μέχρι την ψηλότερη κορυφή του βουνού. Από εκεί η θέα προς την Κερκίνη και τη Δοϊράνη, τη Θεσσαλονίκη και τον Αθω στα νότια και την τεράστια οροσειρά του Πιρίν στη Βουλγαρία στον Βορρά, είναι μοναδική.

Ποδηλατάδα μέσα στις οξιές
Τα όμορφα Ανω Πορόια βρίσκονται στην είσοδο ενός φαραγγιού και διακρίνονται για τα πολλά τρεχούμενα νερά, την παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με την ωραία θέα προς την Κερκίνη και τα λίγα δείγματα της παλιάς μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής που συναντά κανείς στα καλντερίμια.

Για τους περιπατητές υπάρχουν πολλά μονοπάτια που ανεβαίνουν στο βουνό ή μπαίνουν μέσα στο δάσος, με πιο όμορφο αυτό που συνδέει τα Ανω Πορόια με τα Πλατανάκια στα δυτικά σε μια διαδρομή μέσα στις οξιές που είναι ιδανική για ποδήλατο.

Στα ανατολικά του Μπέλες και σε έναν λόφο λίγο μετά τον Στρυμόνα βρίσκονται τα διάσημα οχυρά του Ρούπελ, στο σημείο όπου το 1941 οι Γερμανοί μπήκαν στην Ελλάδα με προορισμό τη Θεσσαλονίκη και συνάντησαν ηρωική αντίσταση από τους λιγοστούς λόχους του ελληνικού στρατού.

Στις μέρες μας το Ρούπελ λειτουργεί ως ένα ιστορικό μνημείο όπου ο καθένας μπορεί να επισκεφθεί και με τις ξεναγήσεις που γίνονται να γνωρίσει ένα κομμάτι των οχυρών. Από εδώ αξίζει να επισκεφθεί κανείς το βορειότερο χωριό του Νομού Σερρών, το Αγκιστρο και τα υπέροχα ιαματικά λουτρά του.

Εδώ βρίσκεται το παλαιότερο χαμάμ της Ελλάδας, χτισμένο από το 950 μ.Χ., ενώ γύρω του υπάρχουν ακόμη επτά σύγχρονα χαμάμ, τα οποία όμως δεν διαθέτουν τη ρομαντική ατμόσφαιρα του παλιού βυζαντινού. Κοντά στην Κερκίνη βρίσκονται και τα διάσημα λουτρά Σιδηροκάστρου, ενώ η μέρα μπορεί να τελειώσει με μια βόλτα στην κατάφυτη κοιλάδα του Κρουσοβίτη, του ποταμού του χωριού, με το μικρό πλατανόδασος, τους καταρράκτες και τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Κερκίνη
«Οικο-περιηγητής» (23270 41450, www.oikoperiigitis.gr),
«Morfi Hotel» (23270 41036, www.morfihotel.gr)

Κορυφούδι
«Ιχνηλάτης» (6932 031940, 23270 41000, www.ixnilatis.gr)

Ακριτοχώρι
«Villa Belles» (23230 71200, www.villabelles.gr)

Λιθότοπος
«Ξενώνας Κερκινίτις» (6937 409301, 23250 41035, www.kerkinitis.gr)

Χρυσοχώραφα
«Ξενώνας Λιμναίο» (23250 51581, www.limneokerkini.gr)

ΦΑΓΗΤΟ

Κερκίνη
Στο εστιατόριο του ξενώνα «Οικο-περιηγητής», στο εστιατόριο του ξενώνα «Μορφή» και στην ταβέρνα «Διόνυσος», μία από τις παλαιότερες της περιοχής.

Ανω Πορόια
Στην ταβέρνα «Οαση» στην πλατεία, στην ταβέρνα «Οι Πέστροφες» δίπλα από το ποτάμι και κάτω από τα πλατάνια και στην ταβέρνα «Ακρώρεια».

Βυρώνεια
Στο παραδοσιακό καφέ-μεζεδο-παντοπωλείο στον ιστορικό «Μεθοριακό Σταθμό».

Λιθότοπος
Στις ψαροταβέρνες «Το Φράγμα» και «Πανόραμα» με θέα στη λίμνη.

ΔΑΥΙΔ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, WWW.ETHNOS.GR – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΗΛΑΣ