Η ουτοπία και η πραγματικότητα της ισχύος. Η οπτική ΗΠΑ και Ευρώπης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα πολλά ευχαριστώ του Ζελένσκι στους Αμερικανούς γερουσιαστές: «Αυτή την εβδομάδα» θέλει ο πρόεδρος των ΗΠΑ να φθάσουν νέα όπλα και πυρομαχικά στο Κίεβο

Μετά τη Βουλή, και η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε τη βοήθεια στην Ουκρανία: Νέο στρατιωτικό πακέτο στέλνει το Πεντάγωνο στο Κίεβο «εντός των ημερών»

Οι εκπαιδευτικοί δικαιούνται να φέρουν οπλισμό: Η πολιτεία του Τενεσί πήρε μία απόφαση που θα προκαλέσει αντιδράσεις, ένα χρόνο μετά τη σφαγή σε σχολείο

Tου Μπρετ Στίβενς *

Υποτίθεται ότι αυτή θα ήταν η Εποχή Χωρίς Φράκτες. Χωρίς τείχη μεταξύ αντιπάλων στρατοπέδων. Χωρίς σύνορα μεταξύ χωρών. Χωρίς εμπορικούς φραγμούς. Χωρίς την ανάγκη βίζας για τον τουρισμό. Η ενιαία αγορά. Ένα παγκόσμιο Διαδίκτυο. Με λίγα λόγια, ένας επίπεδος κόσμος. Τι απέγινε αυτό το όραμα;

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ο τότε υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Σιμόν Πέρες εξέδωσε ένα βιβλίο που λεγόταν «Η Νέα Μέση Ανατολή» και περιείχε προβλέψεις για τη γειτονιά του. «Οι περιφερειακές κοινές αγορές αντανακλούν το νέο πνεύμα των καιρών» έγραφε. Ήταν ζήτημα χρόνου να γίνει το ίδιο και στον δυτικό κόσμο.

Διάβασα το βιβλίο στο σχολείο, και παρόλο που μου φάνηκε προχωρημένο, δεν το βρήκα παράλογο. Η δεκαετία από το 1989 ως το 1999 ήταν μια εποχή πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και τεχνολογικών θαυμάτων. Το Τείχος του Βερολίνου κατέρρευσε.

Η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε. Το απαρτχάιντ έλαβε τέλος. Γεννήθηκαν το ευρώ και η Nafta. Το Διαδίκτυο κυριάρχησε. Το πετρέλαιο έπεσε κάτω από τα δέκα δολάρια το βαρέλι. Η Times Square έγινε και πάλι ασφαλής. Οι Αμερικανοί κέρδισαν τον πόλεμο στο Κόσοβο, χωρίς να χάσουν ούτε έναν άνδρα.

Θα ερχόταν λοιπόν η στιγμή που Ισραηλινοί επιχειρηματίες θα πουλούσαν χούμους και πίτες σε καταναλωτές στη Δαμασκό; Φυσικά, γιατί όχι;

Συγκρίνετε τώρα την υπόσχεση εκείνης της ουτοπίας με τις εικόνες των δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που γεμίζουν τους δρόμους και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Ευρώπης προσπαθώντας να φτάσουν στη γερμανική Γη της Επαγγελίας.

Τι συνέβη; Αυτό που συνέβη είναι ότι πιστέψαμε πως μια παρένθεση στην Ιστορία ήταν το τέλος της Ιστορίας. Θελήσαμε μια νέα φιλελεύθερη τάξη- με πολύ φιλελευθερισμό και λίγη τάξη. Θελήσαμε να γίνουμε ένας γενναιόδωρος πολιτισμός, χωρίς να κάνουμε αυτά που χρειάζονταν για να είμαστε και ένας ευημερών πολιτισμός.

Το 2003, ο Ρόμπερτ Κέιγκαν έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Για τον Παράδεισο και την Εξουσία», όπου έκανε μια φιλοσοφική διάκριση μεταξύ Αμερικανών και Ευρωπαίων. Οι πρώτοι, έγραψε, ζουν στον κόσμο του Τόμας Χομπς, όπου «η ασφάλεια και η υπεράσπιση μιας φιλελεύθερης τάξης εξακολουθούν να εξαρτώνται από τη χρήση στρατιωτικής ισχύος».

Οι δεύτεροι, αντίθετα, ζουν στον κόσμο του Ιμάνουελ Καντ, όπου η «διαρκής ειρήνη» εξασφαλίζεται χάρις σε ένα σύνολο κοινωνικών συμβάσεων, κανόνων που έχουν αποφασιστεί από κοινού και μιας κοινωνικής αλληλεγγύης την οποία εγγυάται ένα αναδιανεμητικό κράτος.

Οι διαφορές αυτές δεν είχαν και μεγάλη σημασία όσο περιορίζονταν σε τραπέζια συζητήσεων στο Νταβός. Ύστερα ήρθε η προεδρία Ομπάμα, ο οποίος υιοθέτησε την καντιανή άποψη. Επί επτά χρόνια, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ακολουθούσαν στα περισσότερα θέματα τον ίδιο δρόμο, τον ευρωπαϊκό: Αποχώρηση από το Ιράκ, μείωση της παρουσίας στο Αφγανιστάν, «λάιτ» επέμβαση στη Λιβύη, αποχή από τη Συρία, συμφιλίωση με το Ιράν.

Το αποτέλεσμα είναι η σημερινή παγκόσμια αταξία. Και τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα. Η γενναιοδωρία που δείχνουν οι Γερμανοί απέναντι στο πρώτο κύμα προσφύγων σύντομα θα γίνει μπούμερανγκ. Φέτος, αναμένονται στη χώρα 800.000 αιτούντες άσυλο.

Το Βερολίνο θέλει ένα ευρωπαϊκό σύστημα ποσοστώσεων για την κατανομή των προσφύγων, αλλά οι τελευταίοι είναι λογικό να κατευθύνονται εκεί που η ανεργία είναι μικρότερη. Η Γερμανία (με 4,7% ανεργία) θα είναι έτσι ένας μεγαλύτερος μαγνήτης από τη Γαλλία (10,4%), την Ιταλία (12%) ή την Ισπανία (22%). Αν η Γερμανία είχε μια ισχυρή οικονομική και δημογραφική ανάπτυξη, θα μπορούσε να απορροφήσει αυτή την εισροή.

Αλλά δεν έχει. Η ετήσια ανάπτυξη φτάνει κατά μέσο όρο το 0,31% από το 1991. Ο πληθυσμός γερνάει. Η ανεκτική σύγχρονη Γερμανία βλέπει σήμερα με περιφρόνηση τον εθνικισμό της κυβέρνησης του Βίκτορ Όρμπαν. Ο κίνδυνος είναι όμως, η στάση της Ουγγαρίας να αποτελεί απλώς τον προάγγελο της μελλοντικής στάσης της υπόλοιπης Ευρώπης.

Υπάρχει διέξοδος; Ξαφνικά, η Ευρώπη αρχίζει να συζητά τη χρησιμοποίηση στρατιωτικής ισχύος για την εγκαθίδρυση ασφαλών ζωνών στη Συρία ώστε να συγκρατηθεί η έξοδος των προσφύγων. Αν οι αμερικανικές κυβερνήσεις αποφασίσουν να υιοθετήσουν τον Καντ, η Ευρώπη, ακόμη και η Γερμανία, δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να καταφύγει εκ νέου στον Χομπς, χρησιμοποιώντας στρατιωτική ισχύ εναντίον απείθαρχων γειτόνων.

Οι Ευρωπαίοι δεν θα υιοθετήσουν εύκολα αυτή την εκδοχή. Η εναλλακτική λύση είναι η επιστροφή στην Εποχή των Φρακτών. Το άνοιγμα αποτελεί μια αρετή που προϋποθέτει ισχύ.

(Πηγή: The Wall Street Journal)

* Ο Μπρετ Στίβενς είναι Aμερικανός δημοσιογράφος που το 2013, κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ.