Η Αίγυπτος του Σίσι ως στρατηγικός ομφαλός της ανατολικής Μεσογείου και η οργή του Ταγίπ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το δημοψήφισμα για το φιλοτουρκικό Σχέδιο Ανάν: Η συντριπτική πλειοψηφία αποφάσισε, αλλά μέχρι σήμερα οι ανεγκέφαλοι δεν σέβονται την ετυμηγορία του λαού
24 Απριλίου στο Γερεβάν: Ο αγώνας για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων συνεχίζεται, μνήμη και τιμή στους νεκρούς της τουρκικής θηριωδίας, το 1915
Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ
Εάν θέλουμε να αξιολογήσουμε από τη δική μας σκοπιά (Κύπρου-Ελλάδας) την πραγματική στρατηγική σημασία της πρόσφατης ανακάλυψης στην Αιγυπτιακή ΑΟΖ του μεγαλύτερου, μέχρι στιγμής, κοιτάσματος αερίου στη Μεσόγειο, το ερώτημα που θα πρέπει να τεθεί και να απαντηθεί είναι το εξής: ποιές θα ήταν οι στρατηγικές συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης εάν η Αίγυπτος σήμερα συνέχιζε να βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Αδελφών Μουσουλμάνων του Μοχάμετ Μόρσι και όχι υπό ένα, έστω, αυταρχικό-στρατιωτικό αλλά όμως μη ισλαμιστικό κάθεστώς όπως είναι αυτό του Απντέλ Αλ Σίσι, πρώην αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων της Αιγύπτου;
Για ένα περίπου χρόνο, από τον Ιούνιο του 2012 μέχρι τον Ιούλιο του 2013, το καθεστώς της Αιγύπτου τέθηκε υπό τον έλεγχο των Αδελφών Μουσουλμάνων (ΑΜ) και μάλιστα μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες μετά τις εκλογές του Γενάρη του 2012, όταν ο ηγέτης των ΑΜ Μόρσι εξελέγη Πρόεδρος. Είχε προηγηθεί η ανατροπή του καθεστώτος Μουμπάρακ από τον Αιγυπτιακό στρατό το 2011, μετά από διαδηλώσεις που προέκυψαν ως συνέπεια της λεγόμενης Αραβικής Άνοιξης, και ακολούθησαν εκλογές.
Εδώ είναι κρίσιμο για την παρούσα ανάλυση να υπογραμμιστεί πως την περίοδο της διακυβέρνησης Μόρσι (και μέχρι τα γεγονότα στο Γκεζί Παρκ στην Τουρκία τον Μάϊο του 2013) το άστρο του κρυφό-ισλαμιστή, όπως έχει πλέον αποδειχτεί από τα πράγματα, Ερντογάν μεσουρανούσε στον κόσμο, αλλά με ιδιαίτερη απήχηση στους επαναστατημένους Άραβες της Αραβικής Άνοιξης. H μουσουλμανική αλλά δημοκρατική Τουρκία παρουσιάζονταν ως το παράδειγμα – “η χώρα μοντέλο”- και ως τρανή απόδειξη πως μη δυτικά και δη μουσουλμανικά κράτη μπορούσαν να εκδημοκρατιστούν και να ευημερήσουν.
Όταν τον Σεπτέμβριο του 2011 ο Ερντογάν έκανε την “περιοδεία της Αραβικής Άνοιξης” (Τυνισία, Λιβύη, Αίγυπτος), στη χώρα του Νείλου του επιφυλάχτηκε ενθουσιώδης υποδοχή. Σε συνδυασμό με τις πομπώδεις διακηρύξεις – καταδίκες του εναντίον του Ισραήλ και υπέρ των Παλαιστινίων, ο Ερντογάν έγινε ο κυρίαρχος ηγέτης του “αραβικού δρόμου”. Ήταν ο “ροκ στάρ” των Αράβων, κατά τα δυτικά ΜΜΕ.
Με τον ομόπιστο και ομοϊδεάτη του Μόρσι, ο επιτήδειος Ερντογάν ανέπτυξε μια ιδιόμορφη σχέση “προστάτη” και “μεγάλου αδελφού”, στο πλαίσιο των οπισθοδρομικών νεο-οθωμανικών αντιλήψεών του για πολιτική επικυριαρχία της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και σίγουρα της Ανατολικής Μεσογείου. Μία από τις πρώτες συμβουλές (και έγνοιες του Ερντογάν) προς τον Μόρσι ήταν πως έπρεπε να ενεργήσει άμεσα για να ευνουχίσει πολιτικά τον Αιγυπτιακό στρατό-όπως έπραξε και ο ίδιος με τον δικό του- και το κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας. Όμως ο Μόρσι στην βιασύνη και πολιτική του πρεμούρα να κυριαρχήσει και να επιβάλει την σαρία (ισλαμικό νόμο) ναι μεν σε μια μουσουλμανική χώρα αλλά και σε μια χώρα με παράδοση κράτους μοναδική στον ισλαμικό-μουσουλμανικό κόσμο, απέτυχε. Ο λαός, υποκινούμενος επιτήδεια από τον στρατό βγήκε στους δρόμους και δημιούργησε εκείνες τις συνθήκες που επέτρεψαν στον στρατό, υπό την ηγεσία του Σίσι, να τον ανατρέψει. Σήμερα το καθεστώς Σίσι έχει ήδη προκηρύξει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους ως τρομοκρατική οργάνωση, που είναι, η ηγεσία της οργάνωσης βρίσκεται φυλακή, ενώ αρκετοί από αυτούς, συμπεριλαμβανομένου και του Μόρσι, έχουν καταδικαστεί σε θάνατο.
Για τον Ερντογάν η ανατροπή Μόρσι υπήρξε, μέχρι τα γεγονότα στην Συρία, η πιο σημαντική στρατηγική του ήττα, ιδεολογικά και προσωπικά. Σε προσωπικό επίπεδο είδε πως μια τέτοια εξέλιξη ίσως να προδιέγραφε και το δικό του μέλλον. Όταν μια τουρκική εφημερίδα έγραψε, με αφορμή την καταδίκη του Μόρσι, πως “δημοκρατικά εκλεγμένος” ισλαμιστής ηγέτης καταδικάστηκε σε θάνατο, εξεμάνη και της κίνησε αγωγή, με κατηγορητήριο πως η αναφορά ήταν για το άτομό του!
Ιδεολογικά η ανατροπή Μόρσι έβαλε φρένο στο νεο-οθωμανικό μεγαλοϊδεατισμό των Ερντογάν-Νταβούτογλου και του σιναφιού τους, να μετατρέψουν, ειδικά την Ανατολική Μεσόγειο σε “ισλαμική λίμνη”. Όπως είναι γνωστό η Τουρκία του Ερντογάν δραστηριοποιήθηκε άμεσα και προσπάθησε να ανατρέψει τις συμφωνίες μεταξύ Αιγύπτου και Κύπρου για την ΑΟΖ, προσπάθησε να αποκλείσει την Ελλάδα από την περιοχή και να υπονομεύσει την υφιστάμενη στρατηγική σχέση Καΐρου-Ιερουσαλήμ. Δεν ήταν τυχαίο πως λίγο πριν την προαναφερθείσα επίσκεψη Ερντογάν, ισλαμιστές επιτέθηκαν και έκαψαν μεγάλο μέρος της Ισραηλινής πρεσβείας στο Κάϊρο!.
Μέχρι σήμερα ο Ερντογάν αρνείται πεισματικά αλλά και παραστατικά να αναγνωρίσει το καθεστώς Σίσσι και επιτίθεται με κάθε ευκαιρία στον Αιγύπτιο Πρόεδρο, όπως έκανε πέρσι στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ο ισλαμιστής Τούρκος ηγέτης αναφέρεται συνεχώς στον Μόρσι ως “ο Πρόεδρός μου”, και στις εκλογικές του εξορμήσεις υψώνει συνεχώς το χέρι του, αποδίδοντας συμβολικά το “σήμα” των Αδελφών Μουσουλμάνων (χαιρετισμός Rabia).
Η ανακάλυψη του μεγάλου κοιτάσματος αερίου στην ΑΟΖ της Αιγύπτου, επί καθεστώτος Σίσι και όχι των Αδελφών Μουσουλμάνων, έχει διττή στρατηγική σημασία με θετικές συνέπειες για ολόκληρη την περιοχή. Από τις συνέπειες αυτές θα ωφεληθούν στρατηγικά και οικονομικά Κύπρος και Ελλάδα, κράτη τα οποία αποδεικνύουν, σχεδόν καθημερινά, δυστυχώς, πως δεν μπορούν να αναπτύξουν και να έχουν δική τους αυτόνομη εξωτερική πολιτική, ειδικά έναντι στην Τουρκία. Η Αίγυπτος του Σίσι, δεν είναι και δεν μπορεί να γίνει σατραπεία της ´Αγκυρας και του κάθε Ερντογάν.
Η Αίγυπτος ήταν, είναι και παραμένει η ηγέτιδα δύναμη του Αραβικού κόσμου. Σε μια δεκαετία ο πληθυσμός της θα αγγίζει τα 100 εκ. με μέσο όρο ηλικίας κάτω από τα 20. Αντίθετα με όλα τα άλλα αραβικά-μουσουλμανικά κράτη, η Αίγυπτος έχει “ιστορικό γίγνεσθαι” . Η ιστορία της δεν “αρχίζει” με την κυριαρχία του Ισλάμ, όπως όλων των υπολοίπων και των Τούρκων. Και στην Αίγυπτο, αν και τυπικά υπό Οθωμανική επικυριαρχία, οι μεταρρυθμίσεις στο στρατό και την διακυβέρνηση προηγούνται αυτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Τανζιμάτ). Μάλιστα την δεκαετία του 1830 ο Αιγυπτιακός στρατός έφθασε έξω από την Πόλη που σώθηκε με παρέμβαση των Ρώσσων!
Το πρόβλημα με την Αίγυπτο, που είναι μείζονα στρατηγικό, είναι πως δεν μπορεί να σιτίσει τον πληθυσμό της. Αυτό συνέβαινε πριν τον Νάσσερ, μετά τον Νάσσερ και μέχρι και τις μέρες μας. Κανένα καθεστώς στην Αίγυπτο δεν μπορεί να μακροημερεύσει εάν δεν θεραπεύσει το θέμα αυτό. Η ανατροπή του Μόρσι δείχνει το όριο της υπομονής του λαού στον ένα περίπου χρόνο. Είναι στο πεδίο αυτό που απέτυχε παταγωδώς ο Μόρσι. Έτσι οι προηγούμενοι «λαϊκοί υποστηρικτές» του, ακόμη και ισλαμιστές , στράφηκαν εναντίον του και, αθροιστικά, προέκυψε και η ανατροπή του.
Για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του πληθυσμού σε ψωμί, που είναι η βασική μονάδα διατροφής, η Αίγυπτος έγινε ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιταριού στον κόσμο. Η μονάδα ψωμιού κοστίζει ένα σεντ και είναι επιδοτούμενη. Όταν το 1977 ο Σαντάντ προσπάθησε να αυξήσει την τιμή του ψωμιού, ξέσπασαν ταραχές. Το ίδιο έγινε και επί Μουμπάρακ το 2008. Ανεργία και πληθωρισμός είναι σε υψηλά επίπεδα και ένας στους τέσσερις Αιγύπτιους επιβιώνει με λιγότερο από 1,5 δολάριο τη μέρα.
Για να εξασφαλίσει τα βασικά της αγαθά η Αίγυπτος είναι απόλυτα εξαρτημένη από τη ξένη βοήθεια –κυρίως δυτική, δηλαδή αμερικανική και αραβική. Η αμερικανική ανέρχεται σε περίπου 1.5 δις ετησίως από το 1979 όταν υπεγράφη η Συνθήκη Ειρήνης με το Ισραήλ. Η αραβική ανέρχεται σε περίπου 20 δις ετησίως αλλά εξαρτάται από τις πολιτικές εξελίξεις. Με την ανατροπή Μόρσι διεκόπη. Η αραβική βοήθεια επανέρχεται διότι τα πλούσια αραβικά κράτη αναγνωρίζουν, αργά ή γρήγορα, πως δεν μπορούν να “πολεμούν” την Αίγυπτο και δεν μπορούν να διακινδυνεύσουν την πολιτική σταθερότητα του Καΐρου. Γνωρίζουν από πείρα πως κάτι τέτοιο θα τους βγει μπούμερανγκ.
Η σταθερότητα της Αιγύπτου είναι και μείζων στρατηγικό ζητούμενο για τους Δυτικούς- πρωτίστως για Ισραηλινούς και Αμερικανούς. Η ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος δημιουργεί εκείνες τις συνθήκες ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση της Αιγύπτου. Οι δε παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πως η Αίγυπτος διαθέτει όλες τις αναγκαίες ενεργειακές υποδομές και εγκαταστάσεις στα παράλιά της για να καταστεί ο ομφαλός ενός περιφερειακού ενεργειακού συμπλέγματος που θα παραγάγει περιφερειακές, αρχικά, συνέργειες, και αργότερα ευρωπαϊκές και πλανητικές.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται η αξία της πρόσφατης ανακάλυψης στην Αιγυπτιακή ΑΟΖ, που γειτονεύει με αυτήν της Κύπρου. Και εάν Κύπρος και Ελλάδα καταφέρουν να γίνουν αυτοτελή στρατηγικά υποκείμενα, όχι δηλαδή ενεργούμενα κράτη όπως είναι τώρα, θα επωφεληθούν τα μέγιστα από τις περιφερειακές συνέργειες που θα προκύψουν. Αλλιώς, και αν έχουν τύχη, μαζί με τον βασιλικό θα ποτίζεται και η γλάστρα.