ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γεραπετρίτης: «Η Ευρώπη βρίσκεται στο σταυροδρόμι τεράστιων προκλήσεων – Να παραμείνει δυνατή κι ενωμένη – Ευρωπαϊκή προοπτική μόνο με σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο»
Πάπας Φραγκίσκος και Μάξιμος Χαρακόπουλος συζήτησαν για συνεργασία έναντι των μεγάλων προκλήσεων: Στόχος να διατηρηθεί η Ευρώπη τον χριστιανικό «θώρακα»
Του Θανάση Γιαννακόπουλου*
Ένα από αυτά τα γλυκά αυγουστιάτικα απογεύματα της Βιέννης, βρέθηκα να περπατάω προς την περιοχή Χάιλινγκενσταντ, σε δρόμο γεμάτο με αγριοκαστανιές. Αυστριακός φίλος με είχε προσκαλέσει να τον επισκεφτώ στο νέο του σπίτι, στο συγκρότημα εργατικών κατοικιών Καρλ Μαρξ Χοφ. Μετά από αναμονή αρκετών ετών, ο δήμος της Βιέννης του είχε παραχωρήσει ένα διαμέρισμα στο συγκρότημα, με χαμηλό, ελεγχόμενο ενοίκιο που θα αυξηθεί μόνο για λόγους τιμαριθμικής αναπροσαρμογής, σε μια πόλη όπου τα ενοίκια έχουν κυριολεκτικά εκτιναχτεί.
Το συγκρότημα εργατικών κατοικιών Καρλ Μαρξ Χοφ το ήξερα ως τη ναυαρχίδα, μαζί με το Ρόιμαν Χοφ, του πρωτοποριακού προγράμματος στέγασης των Σοσιαλδημοκρατών της «Κόκκινης Βιέννης», λίγο προτού το πνευματικό και μισαλλόδοξο σκοτάδι των φασιστών και των Ναζί καταπνίξει την Κεντρική Ευρώπη. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Βιέννη έγινε ανεξάρτητος δήμος, και τις εκλογές κέρδισαν οι Σοσιαλδημοκράτες με απόλυτη πλειοψηφία. Πρώτο τους έργο ήταν να υλοποιήσουν το μεγαλύτερο πρόγραμμα στέγασης στην Ευρώπη για να στεγαστούν περισσότεροι από 250.000 άστεγοι εργάτες. Αυτό που δεν ήξερα, και που ανακάλυψα στην επίσκεψή μου, ήταν ο τρόπος με τον οποίο υλοποιήθηκε. Με όραμα και σεβασμό τόσο στην ιδιωτική και δημόσια ζωή των κατοίκων όσο και στην αισθητική.
Βλέποντας το επιβλητικό συγκρότημα από μακριά, αντιλαμβάνεσαι ότι ο σχεδιασμός του δεν αποτίναξε τις επιρροές του βιεννέζικου μοντερνισμού, αλλά τις αφομοίωσε. Είναι άλλωστε σχεδιασμένο από τον- δημόσιο υπάλληλο- Καρλ Εν, αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, μαθητή του Ότο Βάγκνερ, ιδρυτή της Σχολής της Βιέννης. Το συγκρότημα καταλαμβάνει πολλά οικοδομικά τετράγωνα, το συνολικό μήκος της όψης του ξεπερνάει το χιλιόμετρο. Έτσι, «απλώνεται» καθ’ ύψος και δε σε «πλακώνει», δίνοντας αίσθηση «χαμηλής κλίμακας». Είναι πολύ καλά διατηρημένο και ο δήμος το συντηρεί αδιαλείπτως μέχρι σήμερα. Με το που στρίβεις από την οδό της πρόσοψης και μπαίνεις στο αίθριο, καταλαβαίνεις ποια είναι η πρόταση της «Κόκκινης Βιέννης». Όπως και με την αστική αρχιτεκτονική, το συγκρότημα είναι ανεπτυγμένο γύρω από το αίθριο. Η διαφορά είναι ότι ενώ η αστική Βιέννη δεν επέτρεπε στους μη κατοίκους είσοδο στο αίθριο, η «Κόκκινη Βιέννη» άνοιξε το αίθριο του συγκροτήματος σε όλους, κατοίκους και μη. Το χώρισε δε σε τρία κομμάτια, δύο μεγάλα πάρκα, γεμάτα δέντρα, και μια πλατεία. Το μακρόστενο παραλληλόγραμμο σχήμα του συγκροτήματος είναι «ανοιχτό» στο μέσο του, εκεί που βρίσκεται η πλατεία, και βλέπει προς τον σταθμό του μετρό, παλαιότερα σιδηροδρομικό. Το συγκρότημα, πόλη μέσα στην πόλη, διέθετε δημόσια πλυντήρια, παιδικούς σταθμούς, ειδικούς χώρους για νέες μητέρες, γιατρό υπηρεσίας, βιβλιοθήκη, ξενώνα, δημόσια μπάνια, γραφεία κ.ά., αρκετοί από τους χώρους αυτούς λειτουργούν ακόμα.
Κοντοστάθηκα στη ζετσεσιόν (αρ νουβό) πόρτα της εισόδου στα διαμερίσματα, περίτεχνες λεπτομέρειες πάνω στο δρύινο ξύλο πλέκονταν με μέταλλο και γυαλί, όλα προσεγμένα λες και το κτίριο φτιάχτηκε χτες. Μπαίνοντας στο διαμέρισμα, μου έκαναν εντύπωση οι καμπύλες στις πόρτες και τα παράθυρα, η έλλειψη γωνιών και η διαρρύθμιση του χώρου που, αν και μικρό, ήταν πολύ ευχάριστο, σε πείσμα των Γερμανών φονξιοναλιστών και των αστών Βιεννέζων αρχιτεκτόνων. Τα πόμολα και τα αρ νουβό μοτίφ στην εξωτερική πλευρά του παραθύρου, ήταν μερικές από τις λεπτομέρειες που υπογράμμιζαν την κατασκευή, οι χοντροί τοίχοι πρόσφεραν πολύ καλή ηχομόνωση και τα διπλά τζάμια στα παράθυρα προστάτευαν από τον αυστριακό χειμώνα, όλα από κατασκευής. Αργότερα, καθισμένος στην ευρύχωρη βεράντα και χαζεύοντας τα δέντρα στο πάρκο κι ένα χορταστικότατο κομμάτι γαλάζιου ουρανού, αναρωτήθηκα πως γίνεται και υπάρχει τέτοια ησυχία, σχεδόν γαλήνη, σε συγκρότημα με περισσότερα από 1.000 διαμερίσματα. Το μήκος του συγκροτήματος είναι ένας λόγος. Όμως, το ίδιο το κτίριο, έτσι όπως σέβεται τον ανοιχτό, δημόσιο χώρο θέτοντάς τον στο επίκεντρο του σχεδιασμού του, διαπαιδαγωγεί ανάλογα και τους κατοίκους του. Ή μήπως έχει συμβεί ακριβώς αντίστροφα; Μήπως μόνο όσοι σέβονται τον δημόσιο χώρο, την αισθητική και τη δημόσια συνάθροιση καταφέρνουν να φτιάξουν τέτοια κτίρια;
*O Θανάσης Γιαννακόπουλος είναι διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (Δ.Ο.Α.Ε.), στη Βιέννη.
Αθηναϊκό Πρακτορείο, ΒΙΕΝΝΗ