Πρώτη φορά ο θάνατος σε απευθείας μετάδοση απέκτησε δύο σημεία αναφοράς: Θύμα και δολοφόνος
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Άλντο Γκράσο*
Μπορεί να σπεύδουμε να μεταδίδουμε τον θάνατο live, αλλά μια τόσο φρικτή σκηνή δεν είχαμε δει ποτέ. Ένας δολοφόνος σκοτώνει με δύο ριπές την 24χρονη ρεπόρτερ Άλισον Πάρκερ, από ένα τοπικό δίκτυο του CBS, και τον 27χρονο εικονολήπτη Έινταμ Γουόρντ, ενώ παίρνουν μια συνέντευξη.
Οι εικόνες είναι τρομακτικές: Το πρόσωπο της δημοσιογράφου, που βλέπει τον δολοφόνο να προχωρεί και να πυροβολεί, εκφράζει τη μεγαλύτερη φρίκη που μπορεί κανείς να φανταστεί. Παρακολουθούμε τις ύστατες απελπισμένες προσπάθειές της να σωθεί: Κραυγάζει, προσπαθεί να κρυφτεί, φωνάζει «ω, Θεέ μου», προτού η κάμερα του εικονολήπτη πέσει στο έδαφος. Πέφτοντας, προλαβαίνει να αποτυπώσει για μια στιγμή το πρόσωπο του δολοφόνου. Στο στούντιο, η παρουσιάστρια έχει πάθει σοκ, μένει άφωνη. Ύστερα ανακτά την ψυχραιμία της και λέει: «Δεν είμαστε σίγουροι για το τι συνέβη. Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι ήταν αυτοί οι ήχοι». Στη συνέχεια, ανακοινώνεται ο θάνατος της ρεπόρτερ και του συναδέλφου της.
Κι όλα αυτά δεν είναι αρκετά: Ο εφιάλτης δεν έχει τελειώσει. Ο Βέστερ Λι Φλάνιγκαν, ένας αφροαμερικανός που είχε εργαστεί στο κανάλι χρησιμοποιώντας το όνομα Μπρις Γουίλιαμς, αναρτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το βίντεο της δολοφονίας όπως την είδε εκείνος (στα πρότυπα των δολοφόνων του Ισλαμικού Κράτους). Στο βίντεο, που τραβήχτηκε με κινητό τηλέφωνο, φαίνεται το πιστόλι σε πρώτο πλάνο, προτού αρχίσει να σπέρνει τον τρόμο.
Για πρώτη φορά, ο θάνατος σε απευθείας μετάδοση έχει δύο σημεία αναφοράς, του θύματος και του δολοφόνου. Λες κι ένα σκοτεινό παιχνίδι με καθρέφτες αναπαράγει την τραγωδία. Η σχέση ανάμεσα στον θάνατο και την απευθείας μετάδοσή του είναι ένα από τα βασικά θέματα που απασχολούν τους αναλυτές των μέσων ενημέρωσης και ένα από τα θέματα στα οποία έχει δώσει προσοχή ο κινηματογράφος, από το «Τελευταίο Ατού» του Μπίλι Γουάιλντερ μέχρι τον «Θάνατο σε Απευθείας Μετάδοση» του Μπερτράν Ταβερνιέ, και από το «Κύκλωμα» του Τζέιμς Μπρουκς μέχρι τα λεγόμενα snuff movies, ερασιτεχνικές ταινίες που παρουσιάζουν βασανιστήρια με τον αναπόφευκτο επίλογο.
Εδώ και καιρό, ο θάνατος για τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι πια ταμπού: Πρέπει να εξιστορηθεί, να περιγραφεί, να εκτεθεί. Όμως τα μέσα ενημέρωσης είμαστε εμείς, κι είμαστε όλο και πιο πορνογραφικά εθισμένοι να παρακολουθούμε τον θάνατο σε απευθείας μετάδοση. Είναι λοιπόν μάταιο να επιρρίπτουμε την ευθύνη στα social media. Εδώ και καιρό, ένα ταμπού έχει σπάσει για πάντα, ο θάνατος έχει γίνει θέαμα, το μάτι μας έχει σκληρύνει. Ένα καινούργιο όριο έχει παραβιαστεί. Οι εικόνες του δολοφόνου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ακόμη πιο τρομερές επειδή στερούνται κάθε ηθικής υπόστασης: Οι φρικαλεότητες πολλαπλασιάζονται, αλλά κανείς δεν είναι διατεθειμένος να παραιτηθεί της συμβολής του στην κληρονομιά της ανθρώπινης ωμότητας.
Αυτό που «πρέπει» να προχωρήσει δεν είναι το θέαμα, αλλά η ζωή. Εδώ και πολλά χρόνια, ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας ξετυλίγεται με την ενεργή συμβολή της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα ενημέρωσης είναι το νέο περιβάλλον για την κοινωνικοποίησή μας, «τόποι» όπου μαθαίνουμε να συμπεριφερόμαστε, να διασκεδάζουμε, να υποφέρουμε. Ακόμη και να κινηματογραφούμε το έγκλημα την ώρα που το διαπράττουμε.
Πηγή: Corriere della Sera, Αθηναϊκό Πρακτορείο
* Ο Άλντο Γκράσο είναι δημοσιογράφος στην Corriere della Serra