ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Σπύρου Γκουτζάνη*
Το ελληνικό ζήτημα ήταν μία άσκηση, στην οποία δοκιμάστηκαν πέντε χρόνια και απέτυχαν όλοι όσοι ενεπλάκησαν: Tο ιερατείο των Βρυξελλών, η Φρανκφούρτη, το ΔΝΤ. Είναι ερώτημα εάν το Βερολίνο που είχε τον πρώτο λόγο, απέτυχε οικτρά ή εάν από την αρχή εκμεταλλεύτηκε το πρόβλημα για να υψώσει τη νέα γερμανική κυριαρχία στην Ευρώπη.
Μέσα από τις δραματικές διαδικασίες που έλαβαν χώρα το Σαββατοκύριακο στις Βρυξέλλες, ανακύπτει ξανά το βασικό ερώτημα: Eίναι δυνατόν η Ευρωπαϊκή Ένωση που εν συνόλω αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, να μην μπορεί να αντιμετωπίσει, εδώ και πέντε χρόνια, το οικονομικό πρόβλημα στην Ελλάδα που η οικονομία της αντιστοιχεί στο 2,5% της ευρωπαϊκής οικονομίας; Γιατί, από το πρώτο μνημόνιο του 2010 και μετά, η αντιμετώπιση του ζητήματος είναι κοινή από τις ελληνικές κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στον βαθμό που το πρόβλημα ήταν η διάσωση των γερμανικών και γαλλικών τραπεζών από την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος, αυτό αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά μέσω του PSI στις αρχές του 2012, που μετέφερε το κόστος στους λαούς της Ευρώπης. Το ουσιαστικό πρόβλημα όμως ήταν, μέσω των μνημονίων, να ενισχυθεί η ελληνική οικονομία ώστε αφενός να μπορεί να διατηρηθεί στην ευρωζώνη και αφετέρου να είναι σε θέση έστω μελλοντικά, να αρχίσει να αποπληρώνει τα χρέη της. Σε αυτό το πεδίο, το ευρωπαϊκό ιερατείο, η ΕΚΤ, το ΔΝΤ και κυρίως το Βερολίνο απέτυχαν. Είναι εύκολο εκ των υστέρων να μεταθέτουν την ευθύνη στην κακοδιαχείριση των ελληνικών κυβερνήσεων -που είναι πραγματική-, με τις οποίες όμως εκείνοι πρώτα συνυπέγραψαν τα μνημόνια και στη συνέχεια συνεργάστηκαν για να τα εφαρμόσουν. Και είναι ακόμη πιο εύκολο και επικίνδυνο να επιρρίπτεται η ευθύνη στον “τεμπέλη ελληνικό λαό”, όπως κάνει με ναζιστική ικανοποίηση ο λαϊκιστικός Τύπος στην Γερμανία, υποβοηθούμενος από την ηγεσία της χώρας ή τουλάχιστον ένα τμήμα της που εκφράζει ο κ. Σόιμπλε, ξυπνώντας έτσι τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ο ελληνικός λαός υπέστη τις συνέπειες του προγράμματος: Μείωση ΑΕΠ κατά 25%, ανεργία που έφθασε στο 27%, ανεργία των νέων στο 60%, μείωση βιοτικού επιπέδου περίπου 40%, απορρύθμιση του κοινωνικού κράτους. Οι “αποτυχημένες ελληνικές κυβερνήσεις και οι τεμπέληδες Έλληνες” πέτυχαν τη μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που έχει γίνει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Το πώς η κ. Μέρκελ εκμεταλλεύτηκε την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση για να ενισχύσει την ηγεσία της στην Ευρώπη το έχει αναλύσει ο Ούλριχ Μπεκ στο βιβλίο του “από τον Μακιαβέλη στην Μερκιαβέλη”. Η κ. Μέρκελ άφηνε κάθε μικρή κρίση σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης να κακοφορμίζει και να παίρνει διαστάσεις, έτσι ώστε στην τελική φάση να την εκλιπαρούν αφού “η μη επέμβασή της στο στάδιο αυτό θα ήταν χειρότερη από την επέμβαση”, με όλα τα δεινά που επιφέρει κάθε επέμβαση. Την τακτική αυτή κορύφωσε στην περίπτωση της Ελλάδας από τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αρχικά, αρνήθηκε μία λύση στην φιλική κυβέρνηση Σαμαρά μέχρι τις εκλογές του Ιανουαρίου. Αν ο πρώην πρωθυπουργός αποκάλυπτε την αρνητικότητα της γερμανικής ηγεσίας αντί να επιτίθεται στην Αριστερά, θα είχε προσφέρει υπηρεσία τουλάχιστον στην χώρα του και στην Ευρώπη. Ακολούθως, το Βερολίνο εκμεταλλεύτηκε τις ιδεοληψίες και τα παιδικά σφάλματα της νεαρής αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, ώστε να φθάσει τα πράγματα στο σημείο που το Grexit είναι η λιγότερο κακή λύση.
Η γαλλική πλευρά που ενεπλάκη εκούσα άκουσα στο τελευταίο στάδιο των διαπραγματεύσεων γνωρίζει ότι για τη μη κατάληξη, δεν ευθυνόταν μόνο η ελληνική αντιπροσωπεία, αλλά και οι θεσμοί, καθοδηγούμενοι από τον κ. Σόιμπλε.
Η ταπεινωτική και αδιέξοδη συμφωνία που επιβλήθηκε εναλλακτικά με το Grexit επιβεβαιώνει ότι τελικά επικράτησε στη Γερμανία η σκληρή πτέρυγα που εκφράζει ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών και η οποία θέλει μία γερμανική Ευρώπη. Μία απάντηση για την εξέλιξη αυτή δίνει ο Ολλαδός ευρωπαϊστής Χέιρτ Μακ στο βιβλίο του “Τί γίνεται αν η Ευρώπη διαλυθεί;”: “…Αφού ενήργησε (η Γερμανία) για πολλές δεκαετίες με κίνητρο τα αισθήματα ενοχής, θα έπρεπε τώρα να ενεργήσει με μεγαλοφροσύνη, και σ’ αυτό οι Γερμανοί δυσκολεύονται”.
Μία πιο βαθιά εξήγηση όμως δίνει ο μεγάλος κοινωνιολόγος του περασμένου αιώνα, Νόρμπερτ Ελίας (παρότι δεν ασχολήθηκε με την ευρωπαϊκή κρίση που ξέσπασε πολύ μετά τον θάνατό του) στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1990 με τίτλο “Ναζισμός και γερμανικός χαρακτήρας”. Ο εθνικός χαρακτήρας των Γερμανών δεν μπορεί να αναγνωρίσει ότι στην περίπτωση της Ελλάδας το λάθος είναι δικό τους και ακόμη περισσότερο δεν μπορεί να αντιληφθεί πώς είναι δυνατόν ένας μικρός και αποδυναμωμένος λαός να επιδεικνύει τέτοια ανυπακοή και να θέλει να ξεφύγει από το οικονομικό δεσμωτήριο που του ετοίμασαν.
* Ο Σπύρος Γκουτζάνης είναι δημοσιογράφος στο Πρώτο Θέμα και στο ΑΠΕ – www.amna.gr